2013-10-08

Portreti i gruas që shihej nga të tjerët si shtrigë





Një shërbëtore islandeze, e quajtur Agnes Magnusdotir, ishte dënuar më 1828 për vrasjen e punëdhënësit të saj dhe të një njeriu tjetër, si dhe për djegien më pas të kufomave të tyre. Duke pritur miratimin e dënimit të saj me vdekje nga Danimarka, e cila asokohe e kontrollonte Islandën, ajo internohet në një fermë të izoluar. Shkrimtarja Hana Kent ka treguar më vonë se, me këtë personazh, kishte për qëllim që ta ofronte portretin e një gruaje, e cila shihej nga të tjerët si shtrigë


Në vitin 1828, një shërbëtore islandeze, e quajtur Agnes Magnusdotir, ishte dënuar për vrasjen e punëdhënësit të saj dhe të një njeriu tjetër, si dhe për djegien më pas të kufomave të tyre. Duke pritur miratimin e dënimit të saj me vdekje nga Danimarka, e cila asokohe e kontrollonte Islandën, ajo internohet në një fermë të izoluar.

description

Muaji i fundit i jetës

Shkrimtarja Hana Kent ka treguar më vonë se, me këtë personazh, kishte për qëllim që ta ofronte portretin e një gruaje e cila shihej nga të tjerët si shtrigë.
Familja e fermës në fillim është tepër hezituese dhe refuzuese që ta pranojë Agnesin në muajt e fundit të jetës së saj: oficeri i qarkut, Xhon Xhonson, gruaja e tij e sëmurë, Margret dhe dy vajzat e tyre. Një klerik i ri po aq hezitues, po ashtu i bazuar në figurë reale, së shpejti hyn në roman, pasi që dërgohet në fermë për ta luajtur rolin e liderit shpirtëror të Agnesës.
Derisa tensionet dhe zhvillimi i marrëdhënieve midis Agnesit dhe familjes së saj mikpritëse janë të realizuara mirë, prifti Toti mbetet një stereotip: i butë, i papërvojë, i pavendosur. Shkrimtarja mundohet që ta paraqesë atë si një figurë më komplekse, por kjo është një detyrë e vështirë.

Agnes tregon ngjarjen përmes Totit

Me vazhdimin e romanit, Kent thjesht ndryshon karakteristikat e Totit, ai bëhet më pak i butë, më i vendosur, por këto ndryshime janë tepër skematike, që të mund të ndikojnë në personalitetin e tij.
Por, Toti megjithatë mësohet të dëgjojë më mirë, meqë gruaja e ndëshkuar, pas 34 viteve të varfërisë, ka nevojë për një vesh që e dëgjon, e jo për dërdëllitje moralizuese. Dhe kështu, ai bëhet një medium përmes të cilit Agnes na tregon ngjarjen e saj. Përpos pjesëve të cilat janë të shikuara nga pikëpamjet e Totit dhe të të tjerëve, Kent sjell edhe monologë të vetës së parë nga Agnes, bashkë me dokumentet historike, të përkthyera dhe të përshtatura nga origjinalet islandeze.
Por, ky libër ka shumë probleme stilistike. Disa dialogë që duhej të dukeshin të "ngritur", thjesht duken joidiomatikë, duke ngjarë më shumë në klishe. Frazat tjera janë më me vend, por jo edhe më të mira, sikur p.sh. kur Agnes e përshkruan vetveten. Ndjenjat e brendshme, të cilat mund të rezultojnë me veprime, nuk janë të përshkruara mirë. Herë pas here, këto gafa duken sikur një iskemi kalimtare e të folurit, për shkak se, menjëherë më pas, paraqiten gjëra më të mira, sikur p.sh kur Agnes evokon kosat duke vringëlluar në një arë, duke prerë barin, apo kur i kujtohet se, derisa ishte fëmijë dhe kishte uri, i dukej sikur eshtrat e trupit i zgjateshin edhe më shumë. Po ashtu edhe ambienti i Islandës është paraqitur me një bukuri të rrallë.

Elementet e tregimit

Ajo që është më e mira, Kent ofron një pasuri detajesh - nga ajo se si të përgatitet suxhuku në gjak, e deri te shpjegimi pse duhet lëkundur një qengj të sapolindur, pa e shtrembëruar tregimin e saj, me qëllim të akomodimit të këtyre elementeve shtesë. Në vend të kësaj, ato elemente përfshihen mirë në tregimin kryesor, gjë që gjithmonë dëshmon se shkrimtari ka një njohuri të thellë rreth asaj që është duke shkruar.

Rivendosja e figurave historike në rolin e heroinave proto-feministe, ndonjëherë me dëshmi mbështetëse, e herëve të tjera pa to. Kjo është një strategji standarde, prandaj edhe shkrimtarja Kent me gjasë është ndier e detyruar ta përdorte atë. Por, në fund të fundit, Agnes del si një krijesë njerëzore me telashe, e jo e idealizuar. Edhe pse ajo ka pikëpamje që përputhen me hipokrizinë klasore, ajo po ashtu është edhe e lidhur nga to, duke tentuar që të përqendrohej te dashuria dhe te mbrojtja e zotëriut të saj shpikës, njeriu i cili preferon që t'i thotë asaj "mos harro ku e ke vendin". Dhe, afër fundit të librit, përkundër kurajës së saj, ajo dobësohet shumë nga një frikë e madhe. Ky është veprimi më i mençur i romanit, por ajo keqinterpreton një detaj kyç derisa përshkruan krimin. Një monolog më i vonshëm do të zbulojë se çka kishte ndodhur me të vërtetë edhe pse edhe ky mund të ishte një mashtrim magjepsës. Kështu, Agnes mbetet një enigmë, që iu reziston supozimeve dhe projektimeve tona, sikur që kishte thënë edhe vet më parë: "Ata nuk do të më shohin. Unë nuk do të jem aty."

Vdiç shkrimtari dhe avokati i njohur dardan Zeqir Berdynaj (1934-2025)

Zeqir A. Berdynaj, u lind më 6 qershor 1934, në Firzë, ish katundi i Ri i komunës së Pejës.  Shkollën fillore dhe të mesmen e kreu në vendli...