BUKRA DHE ROMANI I SAJ I TMERRSHËM

“Hëna nëpër plepa
Pllanga – pllanga qe
Plepin ti e preve
Por hënën e le

Vajzën e martove
Nuse e çove larg
shkoi ajo, por zemrën
La diku përqark”

Këto vargje të gjigantit të letrave tona, Kadaresë, me erdhën nëpër mëndje 
ndërsa miku im Burhan Kurti, më dhuroi romanin e kushurirës së tij emigrante, 
Bukuie Bushtatit. Në rininë tonë e thërrisnin “Bukri”, ishte e qeshur, e gëzuar 
por…nuk u ndje më. Jeta e kishte nisur atë përtej …përtej…duke lënë përqark 
kujtimet e rinisë së saj, kur e thërrisnin “Bukri” dhe e qeshura e saj kumbonte 
në qytetin e Durrësit a në plazhin e tij , plot hare dhe rini.
Mirëpo , ja..ja ku erdhi sërish ajo – këtë radhë e pjekur, e përplasur me jetën, 
e menduar, dhe me romanin e saj. Me një roman të tmerrshëm.
E kemi thënë disa herë këtë të vërtetë që shihet përditë. Letërsia shqipe po 
denigrohet papushim, integralisht; dhe shkrimtarët shqiptarë po shkojnë drejt 
shfarosjes; si nëpër dasmat e tragjedive të Shekspirit, njerëzit kërcejnë, 
këndojnë, mburren, pijnë pa e çarë kokën askush për hijen e vdekjes së letërisë 
shqipe që sillet e pashpirt përqark gotave, çakërqejfëve dh e flirteve. Mirëpo, 
letërsia vëndase është e pazevëndësueshme nga asgjë. Siç nuk mund t’a 
zëvëndësojë të ëmën e vdekur një fëmije silado grua e botës.. Botën që sjell me 
vete romani I parë I një emigrantjeje , botuar patjetërisht me kursimet që ka 
mundur të heqë mënjanë - “Pafajësi nëne” - nuk mund ta sillte as Balzaku e as 
Tolstoi e as Orhan Pamuk. Thjesht se nuk e njohin, nuk kanë mundësi ta 
përjetojnë në kurrizin e tyre dramën e tmerrrëshme të jetës së emigrantëve 
shqiptarë. Kurse kjo dramë është gjynah prej Zotit, të mos evidentohet 
artistikisht dhe këtë gjë po e bëjnë, sikurse Bukra, edhe të tjerë emigrantë, të 
paevidentuar në rininë e tyre si shkrimtarë të mundëshëm.
Romani nis me një idil dashuror që I ngjan një flirti. Linda, personazhi kryesor 
I romanit, nuk është e idealizuar sipas skemave të njohura. Ajo është vërtetë 
një vajzë nga këto tonat, që I shohim përditë; është një bijë e shtresës më të 
madhe të popullit tonë – asaj mesatare. 

Mbaron gjimnazin, dhe një burrë që ka potencë shoqërore ,I martuar, do ta ketë 
mantenutë. E dashuron ai? Sa shumë drejtorë e presidentë firmash po përfliten 
përditë, sikur është kthyer në një të vërtetë që e pranojnë të gjithë, për 
lidhje ilegale dashurore! Sa vajza detyrohen të sillen si të dashuruara nga 
pabarazia e llahtarëshme e që vjen e thellohet mes grave dhe burrave, 
pavarësisht prej llafeve e parullave. Janë familjet shqiptare që ende e mbajnë 
dinjitetin e vajzave, I cili kërcënohet përditë e përdië nga pushteti I 
presidentëve e drejtorëve. Personalisht më kanë shkuar flokët përpjetë, kur 
ndeshur disa herë me atë , që nëna e di se bija e saj ka jaran një biznesmen. Që 
ky është I martuar, sigurisht.. Madje, hmmmm, edhe më mirë akoma
Populli lëngon nëpër këtë krizë morale, por Linda, kjo vajzë e fortë refuzon të 
këtillë shitjeje të shpirti e trupit të saj. Në një gjëndje të tillë 
shpirtërore, ajo bie në dashuri - në dashuri plazhi - me një emigrant që e ka 
marrë malli për vëndin nga jeta e poshtëruar që bën në emigracion dhe që, me 
sinqeritet, mahnitet me vajzën e bukur të atdheut të tij.
Mendova për Ladin të ishte ndonjë “pirat I zëmrave” që do të trafikojë 
durrësaken e tronditur në plazh, por jo. Jojo. Të dy të rinjtë u dashuruan me 
shikimin e parë, siç rëndom nisin flirtet, dashuritë, dramat apo tragjeditë e të 
rinjve. 

Vajza që aq ëndërra kishte në gjimnaz, që me aq pekule e mbanin në familje, që 
ishte aq e brishtë aq e mirë, papritur bie nëpër ingranazhet e llahtarëshme të 
jetës së panjohur përtej detit, në një shtet tjetër, pa miq e të njohur, pa 
para, vetëm në botën e një njeriu që njohu në rastësisht dhe vetëm të atij ; 
pa as më të voglën përkujdesje të familjes, me të cilën aq shumë ishte e 
lidhur, si shumë nga vajzat tona
Ajo I ka hyrë kësaj aventure në mënyrë të natyrëshme. Gënjen në shtëpi …Mirë a 
keq bëri? Autorja nuk ka kohë të bëjë të tilla analiza, para një fakti që 
ndeshet përditë e më dendur. Ose e papunë, duke kërkuar një vënd pune me 5-6 
milion lekë(!!!), ose për t’u nënshtruar epsheve të një “presidenti”, ose për 
nisur jetën e montenutës, pas kaq e kaq orëve pa gjumë për notën mesatare, 
anktheve në kohën e provimeve, pas kaq ëndërrave e planeve rinore.
Varfëri e mjerë – larg familjes, larg miqve, atje ku flasin një tjetër gjuhë dhe 
ku të del shpirti të bësh “normën” si punëtore, kur ke qënë tër jetën mes 
librave. Dhe…një alternativë e re.
Kjo përbën edhe “goditjen në ball” që merr lexuesi për ta përlarë romanin e 
Bukrës me një frymë. Një çift italianësh, zemërbardhë , njerëz të mirë, shumë të 
pasur dhe mbase gjatë luftës për atë të shkretë pasuri kanë një fatkeqësi. Nuk 
lindin dot fëmijë. Embrioni I fëmijëve të tyre të zënë gjatë dashurisë, nuk 
zhvillohet dot më tej sesa disa muaj. Embrionin e fundit, të dy prindërit e kanë 
rezervuar në një laborator dhe tani, kërkojnë që një grua ta mbjë në trupin e 
saj, ta zhvillojë atje, të ndjejë dhimbjet e lindjes së tij, ta lindë atë – 
mbase dhe me operacion dhe, pastaj, t’ia japë atyre që e kanë zënë këtë 
ferishte. . Ky veprim është I jashtëligjëshëm. Çifti fatkeq Italian bën çmosin. 
Ata janë gati të paguajnë cilëndo grua që të futë në mitrën e saj embrionin e 
tyre të dashurisë dhe ta bëjë pjesë të organizmit të saj derisa të plotësohet 
cikli nëntëmujor. Sapo foshnja të dalë në jetë, duhet ta marrë çifti që ka 
paguar paratë.
Kjo ishte alternative. 
Linda e varfër, me shpirt fisnik por që, siç janë përpjekur ta përjetësojnë për 
botën femërore grekët e lashtë, sigurisht edhe qejfllije për para, pranon. Biles 
me një dëshirë që të kujton dëshirën e qetësinë me të cilën presin radhën për 
t’u therur delet.. Oh, po ata sapo janë martuar. Kanë kaluar që të dy një 
aventurë. Linda e bukur ka braktisur ëndëra e familje për këtë të shkretë 
dashuri që ka nisur në bregdet. Oh, e si do të mbajë ajo në barkun e saj 
krijesën e dikujt tjetër? I dashuir I saj përjeton një llahtar, ndrysh nga 
qetësia dhe dëshira e kurioziteti I bashkëshortes së tij të re, të bukur, të 
varfër, të pamësuar me punë fizike dhe me pasione për t’u shkolluar dhe, ohooo, 
edhe për të bërë para, pa të cilat, nuk mund të bëhet asgjë në një shoqëri ku 
mbretërojnë pasionet e firusë së pronës private.
Mirëpo, nëna është tjetër gjë; si e ardhur nga bota e qiellit e drejt mespërmes 
asaj të bishave. Ndërsa Ladi nis t’ua ndjeje lezetin parave të së shoqes, ndjen 
se është fare pranë ëndërrës së tij për t’u bërë “dikushi” edhe ky, pra, 
“president”, te gruaja që ndjen se është çdo cast e më pranë për t’u bërë nënë, 
po zhvillohet një alternativë tjetër.
Ajo do ta mbajë krijesën e trupit të saj. Dhe ua “bën naftën” parave që kaq po 
ua dinte kimetin “dashnori I bregdetit”. Dhe ikën.
Dikush ka harxhuar para pa fund për hir të mbrionit të dashurisë së tyre. 
“Albanezja” ua vjedh. Çifti nuk e din se e shkreta vajzë nuk është as mashtruese 
e as lugate e parave. Ajo I bndet një perëndie që quhet “pafajësi nëne”. Të 
cilën perëndi e beson edhe italiania.
Si duhet vepruar tani? Ladi nuk e ka më të shoqen që ka gënjyer se do të 
shkojë në atdhe për pak. Sigurisht që ai ka vazhduar të marrë kontigjentin e 
parave te çifti Italian. Mirëpo…çdo të bëhet më tej, xhanëm?
Autorja me të drejtë, nuk iu hyn imtësirave të kësaj pëne për të mos na 
mërzitur, por më së fundi ne marrim vesh rrjedhën normale të jetës. Ladi tani ka 
hyrë në rrugën e një krimi të lemerisshëm. Me nje gjinekollog, ata realizojnë 
një llahtar. I marrin fëmiëjn një nëne dhe I thonë asaj se ajo e ka lindur të 
vdekur. Ja ku e kishte fëmijën e vdekur ajo….
E shkreta Luana – nëna e re që ka rënë viktimë e këtyre shtriganëve të atdheut 
të saj, një pjesë e të cilëve nuk ka se si të mos kenë penetruar në shtresën e 
politikanëve që bëjnë ligjin në vëndin tonë.
Bukra në romanin e saj ka vepruar në linjat e romanit klasik, që ka qënë 
gjithmonë më seriozi dhe më I lexuari. Asaj I është dashur të studiojë rreth 
“krimit të bluzave të bardha” dhe, sigurisht, të përshkruajë me ndershmëri e 
vërtetësi, jetën e emigrantëve shqiptare. .. Kësaj radhe të nënave. Për këtë 
gjë, assesi nuk mjafton vetëm fantasia
Lexon Bukrën dhe të vjen turp nga vetja , nëse ndonjëherë ke vështruar nga duart 
njeriun tënd emigrant. Kushedi se sa prej tyre fshehin në shpirt poshtërime, 
zvetënime, drama e deri llahtara që kanë provuar që nga çasti kur kanë qënë të 
detyruar sipas ligjit të shteteve pritëse, të përkulen në gjunjë para flamurit 
të ri…
Bukra na ka dhuruar një roman për plagët bashkëkohore. Meqënëse ajo nuk bën 
pjesë në ndonjë parti politike, nuk besoj të bëhet ndonjë zhurmë në media. 
Paçaka se ajo nuk ka shkruar as për islamizimin e shqiptarëve, aq për ta 
zbritur Skënderbeun nga kali, por për plagët e sotme; të këtyre lemerive që 
shkrimtarët duhet t’I shikojnë në sy. Dhe, pasi t’I shikojnë në sy, për t’I 
botuar, duhet të ngulin sytë e zbutur tanimë, te kuleta e ndonjë presidenti apo 
politikani ,gjë që, falë kursimeve të saja , 

Bukurie Bushati ka shpëtuar pa e bërë.
Duka na dhënë këtë roman plot plagë…Të tmerrëshëm…

RIZA LAHI