Nga Gezim Zilja
Mbresa nga libri ‘Nëntëdhjeteshtata” i Fatos Lubonjës
Pritej
nje libër prej Fatos Lubonjës, për ngjarjet e vitit 1997, jo vetëm si
analist dhe shkrimtar, si protagonist i ngjarjeve të atyre viteve, si
një njeri objektiv që përgjithësisht shkruan pa mllefe, pa inate dhe
subjektivizma. Në librin “Skaner 1997”, botuar në vitin 2009, në lidhje
me “Tre musketierët” që drejtuan “Forumin për Demokraci” kam shkruar
midis të tjerash: “... vetë “Forumi” u shkri dhe krerët e saj
ndoshta e kuptuan që u përdorën dhe aleanca me partitë u bë vetëm që
opozita të vinte në pushtet. Pas fitores së të majtëve Daut Gumeni u bë
këshilltar i Presidentit të ri Rexhep Mejdani, Kurt Kola u vu përsëri në
krye të një grupi të persekutuarish ndërsa Fatos Lubonja kaloi në
llogoren e tij të përherëshme të intelektualit rebel që nuk bën bën
kompromise me parimet e veta. “Skaner 1997” fq.41.” Duke lexuar me kujdes librin e Lubonjës “ Nëntëdhjeteshtata. Apokalipsi i rremë”
dhe qëndrimin e tij lidhur me atë krijesë që mori përsipër
“rinashimenton” e shoqërisë shqiptare kuptoj që edhe tani pas
trembëdhjetë vjetësh nuk ka pendesë ose ndonjë lloj brejtjeje
ndërgjegjeje për veprimet e “Forumit”. Përkundrazi me aq sa unë kuptoj
nga faqet e librit kërkon ta mbulojë me lavdi dhe me merita që nuk
mendoj se i takojnë.
Më
poshtë do të argumentoj sipas këndvështrimit tim rolin e “Forumit për
Demokraci” gjatë muajve janar-qershor të vitit 1997. Ndoshta drejtuesit e
tij (jo ideatorët) u nisën nga qëllime të mira por nuk bënë gjë tjetër
veçse përshpejtuan rimarrjen e pushtetit nga partia socialiste por jo me
zgjedhje të lira por nën vringëllimin dhe kërcënimin e armëve, të
paktën nga Shkumbini e poshtë. Berisha me të tijët u larguan, ca me hir
e ca me pahir ( në jug më armë) për gabimet e bëra, por “Rinashimento”
nuk pati. Në krye të shtetit shqiptar erdhën një grup tjetër
grabitqarësh që e rropën Shqipërinë sa mundën dhe ngritën republikën e
shokëve, nipave dhe ishëve të PP-së.
Ngjarjet
e përshkruara në libër janë të jetuara nga vetë autori çka bën të
mendosh që shkalla e vërtetësisë duhet të jetë e lartë. Lubonja merret
gjerësisht me shkaqet që sollën ato ngjarje, faktorët e brendshëm, që e
çuan situatën në zgrip, gati në pragun e një lufte civile, si dhe
ndikimin ose mosndikimin e faktorit të jashtëm. Në libër jepet me
vërtetësi themelimi dhe veprimtaria e «Forumit për Demokraci », ku ai së
bashku me Daut Gumenin dhe Kurt Kolën e vunë në krye të tij,
veprimtaria e përfaqësuesve të partive opozitare, kontradiktat midis
tyre, dredhitë dhe kundërshtitë, pabesia e partive të opozitës daj
« Forumit » gjatë dhe pas marrëveshjes së « 9 marsit », deri në shuarjen
pa lavdi të vetë « Forumit. » Ndoshta dhe kjo është një nga arsyet që
ngjarjet e librit shtrihen deri në prillin e atij viti. Sepse sapo iu
arrit objektivit për zgjedhje të reja dhe qeveri teknike, d.m.th sapo u
ndje era e pushtetit, partitë vrapuan pas tij, duke i lënë
heronjtë-drejtues të platformës së re, vetëm si përherë.
Duke
u ndodhur në « Syrin e ciklonit » të atyre ditëve, duke parë parë nga
afër ato ngjarje, pasi lexova librin e zotit Lubonja, mendova të bëj
disa saktësime, lidhur me veprimet që kanë të bëjnë me rolin e « Forumit
për Demokraci » të « Komiteteve të Shpëtimit Publik », me armatosjen e
Jugut, dhe ndonjë ngjarje tjetër. Nuk kam fare qëllim të analizoj në
thellësi librin, në gjithçka që aty shkruhet, mendohet dhe supozohet.
Qëllimi im është që në bazë të dokumenteve që unë disponoj dhe të
fakteve të përjetuara, të saktësojë dhe të zbardh disa ngjarje që kanë
të bëjnë me qëndrimin e qeverisë, institucioneve, partive, organizmave
të ndryshme dhe personave të veçantë ndaj vitit ’97.
Paraprakisht
i qëndroj mendimit se ngjarjet e atij viti erdhën kryesisht si shkak i
zgjedhjeve të kompromentuara të majit ’96, krizës së piramidave dhe
keqmenaxhimit të situatës nga qeveria për daljen nga kjo krizë. Deri
tani në shumicën dërrmuese, qoftë në artikujt e shkruar, qoftë në librat
e botuar ngjarjet janë parë përgjithësisht bardhë e zi si shumë të
tjera në Shqipëri: Ose fajtor 100% PD-ja me qeverinë Meksi e Berishën
ose 100% ekstremistët e majtë (rëndom përdoret fjala komunistët), me
« Forumin për Demokraci » dhe luftën e armatosur të Komiteteve të
Shpëtimit Publik. Deri në marrëveshjen e « 9 Marsit », kemi një luftë
dhëmb për dhëmb midis qeverisë dhe opozitës, përdorimin e forcës nga e
para dhe vringëllimin e armëve nga e dyta. Pa filluar shtjellimin e
metejshëm theksoj se pikpamja ime ka qenë dhe është që punët midis
shqiptarëve nuk zgjidhen me përdorimin e dhunës dhe aq më keq atë të
armëve. Por duhen zbardhur ato ngjarje që e keqja të mos përsëritet, që
heronjtë nëqoftëse ato ngjarje patën, të jenë të vërtetë, që
luftënxitësit, kontrabanditësit, terroristët e skafistët nëse nuk mund
t’i futim dot në burg, tua tregojmë shqiptarëve cilët janë edhe nëse sot
disa prej tyre janë në parlament, në qeveri, janë miliardarë, ose
diktojnë në një mënyrë ose tjetër jetën e shqiptarëve. Nuk bëhet fjalë
këtu si përpiqet të thotë Lubonja për një njeri ose dy, por për qindra jeniçerë e mercenarë
që sot i janë qepur Shqipërisë si ato këpushat, që për pushtet e para
kanë borxh tia fillojnë nga e para, ta shkatërrojnë si në 90-91-shin ose
t’i vënë zjarrin e të rrokin armët si në ’97-ën.
Forumi për Demokraci
Themelimi
i ”Forumit” daton më 28.01.1997: më 4.01 mbylli sportelet « Gjallica »,
më 11.01. qeveria mbylli fondacionet “Xhaferi” e “Populli”, më 15.01
fillojnë protestat e fajdeve në Tiranë, më 16.01 zhvillohet protesta e
parë në Vlorë për fajdet, më 21.02 arrestohet Fitim Gërxhaliu, më 22.01.
burgosen bosët e fondacioneve, më 23.01. Partia Socialiste në aktivin e
saj deklaron se do të vihet në krye të protestave. Një ditë më vonë
ndodhën ngjarje që tronditën shoqërinë dhe politikën shqiptare. Me
24.01.1997 shpërthyen trazirat në Lushnjë, më 25.01. ato u shtrinë në
Berat, Gramsh e Belsh dhe më 26.01. në Vlorë. Këto trazira u shoqëruan
me veprime të dhunëshme kundër forcave të rendit, me djegien e bashkive,
prefekturave, gjykatave, komisariateve dhe sulme kundër individëve të
veçantë të PD-së. Ndërkohë në Tiranë krahas protestave, njerëz afër
qeverisë kishin sulmuar e masakruar Edi Ramën dhe Ndre Legisin.
Ky
ishte pak a shumë sfondi në të cilën tetë parti shqiptare të spektrit
të djathë e të majtë formuan ”Forumin për Demokraci”. Në krye të tij u
vendosën tre ish-të burgosur politikë Kurt Kola, Daut Gumeni dhe Fatos
Lubonja.
Në mbledhjen e tij të parë u kërkua:
-
Zëvëndësimi i qeverisë aktuale me një qeveri teknike deri në zgjedhjet e
reja, të përbërë nga specialistë të aftë e të mbështetur nga të gjitha
forcat politike dhe shoqatat e ndryshme.
- Zhvillimi i zgjedhjeve të reja parlamentare
- Përcaktimi i procedurës së hartimit dhe miratimit të kushtetutës si dhe përcaktimin me referendum të formës së rregjimit. (libri i Lubonjës, Nëntëdhjeteshtata, fq.59) Më tej Lubonja shkruan: Kuptohej
që prapa pamundësisë që punët të shkonin ashtu si duhej fshihej qëllimi
i tyre për të rrëzuar Berishën... (Nëntëdhjeteshtata, fq. 60)
Në
traktin e parë të lëshuar nga ky “Forum” dhe të pasqyruar më hollësi në
libër të bën përshtypje, që edhe pse ishin djegur e shkrumbuar
institucione shtetërore në disa qytete të jugut, ishin vrarë policë dhe
kishte një tendencë në rritje të dhunës kundër institucioneve dhe
forcave të rendit, “Forumi” as që i përmendte këto fakte. Tjetra që bie
në sy është se ‘Forumi” i përbërë nga ish-sigurimsa, ish-ministra, ish
kuadro të lartë të rregjimit komunist, dhe nga ish-të burgosur politikë
nuk sqaronte sesi do të arrihej deri në plotësimin e kërkesave të
mësipërme, pavarësisht se më posht autori sqaron “... se ishte fjala për një dorëzim paqësor të pushtetit....Nëntëdhjeteshtata. fq60...”
Në
deklaratat e mëvonëshme kërkohej përshkallëzimi i protestave deri në
arritjen e qëllimeve përfundimtare. Nuk ka ndonjë deklaratë zyrtare të
“Forumit” ku ky të thoshte se “duheshin marrë armët”, se “Berisha nuk bie pa armë” se “vetëm me luftë mund të rrëzohet maloku.et etj.” Por
ka me dhjetëra deklarata e biseda që jepen shkoqur në libër ku kërkohej
paralizimi i policisë, më vonë i ushtrisë dhe sidomos shkallëzimi i
veprimeve të armatosura në jug. Thirrje për rrëmbimin e armëve në emër
të “Forumit’ i kanë bërë krerë të “Forumit”, para turmave në Sheshin e
Flamurit.
Nëse
atje në Tiranë, rrotull ambasadave dhe Rognerit, deklaratat, kërkesat
dhe protestat e “Forumit” kishin vlerë, i shërbenin qëllimit që ai i
kishte vënë vetes dhe kishte përkrahës të shumtë, krejt ndryshe
qëndronte puna në Jugun e Shqipërisë sidomos në Vlorë. Në një thirrje të
“Forumit” më 12.02.1997 nën titullin: “Kundërshtoni urdhërat kriminale të Aleksandër Meksit dhe të Halit Shamatës”, ndër të tjera thuhet:
Vëllezër oficerë, nënoficerë dhe ushtarakë. Ju bëjmë thirrje të mos u
bindeni urdhërave kriminale të Halit Shamatës dhe Sheme Kosovës për të
mbytur në gjak dhe për të thyer kafkat e vëllezërve tuaj shqiptarë në
protestat e ligjëshme, kushtetuese, paqësore. Bashkohuni me
popullin...”. Duhet thënë se kur u vihet flaka institucioneve, vriten e plagosen policët e shtetit nuk bëhet më fjalë për protesta paqësore. E
vërteta ishte që ushtria u vu me urdhër të mbronte objektet të veçanta
si ujësjellësat, kabinat elektrike, bashkitë e prefekturat, gjykatat, e
deri te kopshtet, shkollat, muzetë e bibliotekat që ishin bërë objekt
sulmesh nga grupet speciale jo nga masa e gjerë e protestuesve.
Asnjë urdhër nuk ka pasur as me zë, e as nën zë, për të qëlluar turmat
ose njerëzit e pambrojtur. Kam qenë vetë në Vlorë deri më 28.06.1997
dhe i kam parë sesi vriteshin e dhunoheshin policët e paarmatosur
(shtatëmbëdhjetë policë të vrarë vetëm në qarkun në Vlorës). Kam parë me
sytë e mi deri në detaje sesi u rrahën policët e shtetit nga grupe të
veçanta, të mirëorganizuara, si e hodhën përtokë flamurin kombëtar, e si
ia vunë flakën bashkisë së Vlorës dy ditë para themelimit të “Forumit”.
Qysh në fillim të janarit në Vlorë u shfaqën grupe me armë, jo të
ushtrisë shqiptare, që vepronin të fshehur në turmat e protestuesve të
shumtë.
U
arrestuan zjarrëvënësit e bashkisë që ishin të filmuar. Nga ato pak
deponime të tyre del se ishin grup i organizuar, i parapërgatitur, për
t’i (dokumentet e filmimet janë ende në prokurori) vënë zjarrin bashkisë
e që provën e parë disa prej tyre e kishin kaluar dy ditë më parë në
qytetin e Lushnjes. Jo më kot pastaj, ditë me rradhë, ”ustallarët” e
drejtuan turmën drejt komisariatit derisa sa arritën të lirojnë të
arrestuarit dhe t’i vënë zjarrin komisariatit.
10 Shkurt 1997
Ka
një pasktësi në libër lidhur me datën e vrasjes së protestuesit nga
vlonjat Artur Rustemi. Ai u vra më 10-të, jo më 5 shkurt dhe përplasja e
famshme me policinë u bë po në atë datë. Deri atëherë kishte përleshje
me policinë por jo si ajo e datës 10.02.1997. Atë ditë në të gdhirë
Vlora, u gjend e rrethuar nga qindra policë të ardhur nga të gjitha
komisariatet e Shqipërisë. Në librin “Skaner 1997”, kam dhënë me hollësi se nga erdhën këto forca, dhe emrat e komandantëve të tyre. (Shih Skaner 1997 fq.99)
. Forcat policore që do të bënin ”terbiet” Vlorën e pabindur ishin të
armatosura me shkopinj gome, mburoja plastike dhe skafandra. Jo
pasdreken e 5 shkurtit si shkruan autori por më 10.02 në mëngjez,
vlonjatët panë qyetin e rrethuar nga larushët e qeverisë. Kjo për ta
ishte e tepërt. Përshkrimi i përplasjes së vlonjatëve me policinë nuk
pati një front ballëpërballë ( shih Nëntëdhjeteshtata, fq.68)
siç thotë Lubonja. Fronti u shtri pothuaj në të njejtën kohë në rrugët e
kryqëzimet kryesore, atje ku ishin vendosur forcat qeveritare,
kryesisht në qendrën e qytetit. Përsëris si dëshmitar okular, se policët
nuk ishin të armatosur me armë zjarri. Vlonjatët ashtu si thotë edhe
Lubonja i rrahën, i lanë në brekë larushët e qeverisë dhe ua dogjën
veshjet e paisjet. Pastaj i morën në shtëpia, iu veshën nga një palë
tuta sporti dhe nëpërmjet ullishtave i nxorën nga Vlora. Por nëse
policët (se edhe ata shqiptarë ishin) do të kishin armë me vete ndoshta
jo të gjithë por të paktëm nja katër a pesë, mendoj se nuk do të
lejonin t’i turpëronin në atë mënyrë.
Vrasja
e protestuesit Artur Rustemi, mbrapa Shtëpisë së Beut, në qendër të
Vlorës, është ende enigmë. Shumë u tha e u spekulua atëherë, u bënë dhe
shumë betime nga drejtuesit e opozitës së atëherëshme madje edhe nga
“Forumi.” Por qeveria e ardhur në vitin 1997 edhe pse u betua se do të
vinte drejtësi (“Forumi” u shkri shpejt. Më 28 mars krerët e tij, u
shfaqën për herë të fundit në Vlorë) as që u kujtua për të bërë hetime.
Nuk mund të thuhet kush e vrau atë djal të pafajshëm të Vlorës, që
protestonte kundër qeverisë, pa u zhvilluar hetime e pa u gjetur fajtori
i vërtetë. Kjo vrasje u shfrytëzua mjeshtërisht nga ekstremistë të
PS-së dhe grupe të tjera kriminale, për të ngritur më vonë nën
kërcënimin a armëve shtetin e lirë të Vlorës. Në një artikull të datës 28.03.1997
në gazetën KJ shkruhej: Këtu merr frymë lirisht. .... Mendoj se
njerëzit i ka marrë malli për të parë veten në të tillë parajsë...
Modeli i lirisë ndodhet në Vlorë.
Në
prill të atij viti Lubonja ndodhet në Vlorë por nuk thotë ashtu si
kolegu i tij se Vlora ishte një parajsë. Midis të tjerëve takon edhe
Albert Shytin, udhëheqësin e revoltave dhe kryetarin e KSHP-së së
Vlorës. Nuk jep asnjë mendim për të, veç basetave të gjata që ia kishte
parë në TVSH. Nuk di sa zgjati biseda me ta. Nuk mbaj mend edhe se
çfarë u thashë. Ndoshta për shkak të tronditjes që pësova në çastin kur u
ngrita të ikja “Shtëdhjeteshtata.” Fq.276
Më
duket pak e çuditëshme që të takosh kryeheroin e ’97-ës dhe të mos
mbash mend se çfarë bisedove me të. Të paktën ta pyeste sesi ishte e
mundur që një ditë pasi erdhi nga Greqia, të vihej në krye të
protestave, një njeri fare i panjohur për vlonjatët deri atëherë, e që
filogreku Stavri Marko, e bëri po atë ditë me dije në shtypin e kohës?
Nuk ka çudira këtu zoti Lubonja. Shyti dhe të tjerë si ai, nuk u ndodhën
rastësisht, në kohën e duhur, në vendin e duhur, në postin e duhur. Ka
fakte boll për këtë.
Sa
i përket skenës ku Zan Çaushi, rreh Albert Shytin, Mos u habisni! Fuqia
e të parit qëndronte jo se njeri ishte më bandit se tjetri, por se
KSHP-ja dhe udhëheqësit e saj gjithë punët e pista, sidomos kërcënimet,
vrasjet e policëve dhe presionin me armë mbi demokratët e realizonin me
anë të Zan Caushit. Pra midis tyre kishte një lidhje shumë të ngushtë
dhe sigurisht që kapua ishte Zani, që me të drejtë ishte mërzitur nga
një “kulish” si Shyti. Pikërisht Çaushi, veç vrasjeve e vjedhjeve për
llogari të tij me njoftimin e shytëve (nënkupto të KSHP-së) rrëmbente e
torturonte njerëzit e PD-së, u mitralonte shtëpitë ose u hidhte granada
në oborr. Këto nuk janë përralla. Në librat e mi për nëntëdhjeteshtatën
ka shembuj konkretë. Kjo gjendje terrori vazhdoi deri më 28.06.1997, kur
u zhvilluan zgjedhjet e parakohëshme.
Mirë do të ishte që të shkruaje se para shkollës kishte njerëz të armatosur me kallashë dhe se në qytet nuk kishte policë.
Komitetet e Shpëtimit Publik.
Në
librin “Skaner 1997” kam shkruar gjërësisht për Komitetet e Shpëtimit
Publik, si u formuan, rolin që luajtën dhe si u shkrinë ashtu si u
formuan me urdhër nga lart.
Fatos Lubonja përpiqet të heqë një paralele midis ngjarjeve të vitit 91-92 dhe vitit 1997. Ai thotë: Vërtet
ka disa gjëra të përbashkëta me atë të viteve ’90-’91. E përbashkëta
kryesore është kriza ekonomike e politike, zjarrit të së cilës ne po i
fryjmë. Por është dhe frika e rregjimit nga krimet që ka kryer......
Asokohe Alia, e shfaqi qartë se donte të kryente një zbritje të butë dhe
të tërhiqej nga skena politike... (Nënëdhjeteshtata. fq.136”
Në
këtë pikë ndahem plotësisht me Lubonjën. Të gjithë shqiptarët, të
mëdhenj e të vegjël e kanë parë në TVSH dhe emisionet e Robert Papës,
kur Alia deklaron: Ua kemi vrarë baballarët për 40 vjet dhe do ua
vrasim përsëri.... Edhe bar do të hamë, edhe gjak do të derdhim por
pushtetin nuk e dorëzojmë...”. Në rast se nuk pati gjakderdhje në
protestat e vitit 90-’92, nuk është aspak merita e komunistëve shqiptarë
në pushtet. Ajo është meritë e popullit shqiptar që vazhdoi të
demonstrojë paqësisht mbi dhê e nën dhê pa plagosur dhe pa vrarë qoftë
dhe një polic të vetëm. (Gjatë vitit 1997 në Shqipëri u vranë mbi 100
policë dhe oficerë policie.) Megjithëse nga burgjet dolën me mijëra të
burgosur politikë dhe jo politikë dhe njerëzit ishin të mbarsur me
urrejtje ndaj rregjimit diktatorial, as edhe një njeri i vetëm nuk tha:
“Rrëmbeni armët! Diktatura bie me armë. Merrni armët të
hakmerremi...etj, etj”. Kjo sipas meje sepse ata që protestonin në vitet
’90-91, e kuptonin që demokracia nuk e pranonte gjakun dhe luftën.
Krejt ndryshe ndodhi me ekstremistët e majtë. Duke shfrytëzuar
pakënaqësitë ndaj zgjedhjeve të kompromentuara të 26 Majit, dhe sidomos
krizën e fajdeve, ata manipuluan protestuesit dhe hodhën parullat e
famshme: “ Saliu nuk ikën pa luftë! Maloku po i hipi kalit nga andej
mund të zbresë vetëm i vdekur! etj.”
Ka
fakte të panumërta që Vlora dhe një pjesë e Jugut rezultojnë të
armatosur shumë kohë para “9 Marsit” e jo pas kësaj date si rreket të
sqarojë zoti Lubonja në libër. Le të besojmë që ka mungesë informacioni.
Njerëzit e armatosur janë shfaqur (jam dëshmitar okular) qysh në fund
të dhjetorit 1996. Ka një numër artikujsh të shkruar nga gazetarët e
asaj kohe si Frrok Çupi, Martin Leka, Zenepe Luka, Anilda Brahimi,
Alfred Peza etj, gjatë shkurtit ’97 (Shih Skaner fq.192-199) ku
ata pohojnë që njerëzit e armatosur në Vlorë nuk janë nja gjashtë a
shtatë, por nja njëzet a dyzetmijë. Por edhe me njëqind ta pjestojmë
këtë shifër prap del goxha e madhe.
Shumë e dhembshme skena (Nëntëdhjeteshtata fq. 146)
ku Qorri, alias Fatos Lubonja, shpreh habinë që ndodhej në një front me
njerëz të hurit e litarit dhe me ata që e kishin rrahur e goditur me
grushte në burg e tash po e përqafonin. Ai thotë: “ ... Më në fund e
njohu dhe mbeti si i shtangur. Nuk po u besonte syve; Ishte Gjergji me
nofkën Topalli një nga gardianët më të urryer të Spaçit, që e kishte
rrahur dhe goditur me grushte. ... E kapi një ndjenjë faji kur
përfytyroi se ndër përkrahësit e “Forumit’ mund të kishte edhe xhelatë
si ky.(Nëntëdhjeteshtata fq.146)”
Nuk
po diskutoj se ç’ndjeu më tej Qorri, ato çaste. Por më habit fakti sesi
ai dhe shokët e tij nuk kuptuan atëherë por as edhe sot, se atje në
Jug, në Vlorë në veçanti, shokët e atij gardianit kishin rrëmbyer armët
jo për të rivendosur demokracinë, dhe për të shpëtuar popullin nga diktatori Berisha,
por për të rimarrë pushtetin sipas mësimeve marksist-leniniste.
Themelimi i KSHP-së në Vlorë daton 05.03.1997. Ato ishin formacione të
armatosura që siç e kanë pohuar vetë krerët e tyre do t’i lëshonin armët
kur të ikte Berisha. Po citoj autorët e librit e librit “Çështja
Shqiptare “ Miranda Vickers dhe James Pettifer për ngjarjet a atij viti:
... Gjithsesi rënia e shtetit nuk erdhi si pasojë e mafies apo krizës
së piramidave. Ndryshimi midis asaj që shkaktoi serinë e krizave të
veçuara në Jug, dhe një kryengritjeje të përgjithëshme që rrëzoi
qeverinë, qëndron te fakti se jugorët (kupto komitetasit. Shën. im) që e
urrenin qeverinë qenë në gjendje të mbështeteshin te modelet partizane
të sprovuara prej kohësh dhe drejtues kryengritjesh.... Në jug linjat e
PS-së së vjetër dhe Sigurimit të Shtetit e përhapën pushtetin në rradhët
e puntorëve dhe fshatarëve, në lokalitete të reja, disa të organizuara
nën kontrollin e komiteteve popullore.Libr. fq80
Nëse
nuk do të ishte ‘9 Marsi”, këto formacione që qeverisnin Jugun me (në
kohën e luftës në zonat e çliruara nga komunistët, quheshin këshilla
antifashistë), komandantët e tyre do marshonin në Tiranë.
Pas
trembëdhjetë vjetësh autori mbron tezën se ajo luftë ishte e drejtë. Po
e ritheksoj se armët fillimisht nuk i mori gjithë populli (depot u
hapën shumë më vonë) për rivendosjen e demokracisë së dhunuar nga
qeveria demokratike, por ish-sigurimsat dhe ekstremistët e majtë,
thjesht pë të rrimarë pushtetin e humbur katër vjet më parë. Lubonja
shkruan: “....Ky përjashtim i Jugut (nga bisedimet me Vranickin)
ishte tradhëtim i një lufte që, megjithë anarkinë e rrezikëshme që
kishte shkaktuar, ishte në thelb e drejtë, sepse ndoshta për herë të
parë në historinë e tyre shqiptarët po u tregonin pushtetarëve të tyre
se qenë në gjendje t’i ndëshkonin për zullumet e bëra. Dhe kjo mund të
hapte një epokë të re, duke krijuar edhe një tip të ri politikani.
(Nëntëdhjeteshtata f.q228).
Sikur
të ishte ashtu edhe unë do të ishta dakord që populli ynë trim e
liridashës po rivendoste demokracinë e po ndëshkonte të korruptuarit
qoftë dhe me grykën e armës. Po nuk ishte aspak ashtu. Kryengritësit (jo
protestuesit) ishin një grup fanatikësh të PS-së, ish sigurimsa, ( më
vonë u bashkuan dhe me kriminelë) që duke përfituar nga rrethanat
rrëmbyen armët. Koha tregoi se megjithëse Berisha, u mund dhe mbeti me
një grusht përkrahësish, ata që erdhën në pushtet e shpërdoruan atë në
mënyrën më të keqe të mundëshme, duke vendosur rekorde të papara në
fushën e korrupsionit. Si nuk e kuptoi që në fillim Qorri, që po i
përdornin ( në marrëveshjen e “9 marsit” nuk i pyeti kurkush) thjesht si
fasadë dhe roli i “Forumit” veçanërisht në jug ishte zero? Cili nga
gjeneralët e KSHP-ve në Jug, i mori mendim Fatos Lubonjës, Daut Gumenit
apo Kurt Kolës? Vranicki megjithëse vinte nga Europa, ishte në gjendje
të kuptonte se KSHP-të ishin të paligjëshme dhe kishin marrë rolin e
pushtetit vendor, duke u vënë pushkën njerëzve të zgjedhur në bashki e
komuna. Ai deklaroi (ky ishte dhe qëndrimi i SHBA-ve) se njeh pushtetet
vendore të dala nga zgjedhjet e tetorit 1997, e jo ato të dala nga gryka
e pushkës. Çudi sesi i vjen keq autorit që Europa nuk legjitimoi
KSHP-të si pushtete vendore!?
Autori deri në fund mbron tezën se: ....
Nuk kishte asnjë kokë që i bashkërendonte këto veprime në Jug.
Përkundrazi mu pse ishin të dobët dhe pa kokë njerëzit shtinin në
qiell.(Nënëdhjeteshtata fq. 239 )
Atëherë
po bëj pyetjen e thjeshtë: Kush i organizoi disa kuvënde të KSHP-ve të
Jugut në Gjirokastër, Delvinë, Lushnjë, Ballsh, Vlorë e gjetkë për
bashkëveprim veprimesh? Kush e organizoi takimin e famshëm më 28.03.1997
në qytetin e Vlorës, ku ishte i ftuar edhe “Forumi për Demokraci?” Kush
e hartoi deklaratën që u firmos nga të gjitha partitë e opozitës (për
“Forumin” ka firmosur Daut Gumeni) së atëherëshme përfshi dhe atë
Republikane? Dokumenti veç partive të opozitës u firmos edhe nga
nëntëmbëdhjetë përfaqësuesit e KSHP-ve. Fotokopja e dokumentit me 27
firmat gjendet në librin “Skaner 1997”fq. 602. E theksoj që “Forumi” me të tijët atje ishte i ftuar, se organizatorë ishin KSHP-të e Jugut. Ka dhe një dokument tjetër (Skaner fq. 598)
ku 14 intelektualë edhe nga ”Forumi”, përshëndetin formimin e KSHP-së
së Vlorës dhe shprehin përkrahjen pa kushte ndaj tij. Po shkoj më tej
dhe po e mbyll këtë pasaktësi ose lajthitje të Lubonjës jo të Qorrit, me
një deklaratë më 30.03.1997. Është një deklaratë e ”Forumit”
pas takimit të 28 Marsit në Vlorë. Pasi argumentohet që krijimi dhe
veprimtaria e Komiteteve është një domosdoshmëri për fatet e mëtejëshme
të Shqipërisë në fund të pikës pesë thuhet: ... Duke pasur parasysh sa më lart ”Forumi”
i konsideron këto komitete shprehës të mirëfilltë të vullnetit të
popullit në ato zona. ”Forumi” i bën thirrje qeverisë Fino, si dhe të
gjitha partive politike të vendit t’i konsiderojnë ato si një forcë me
të cilën është e domosdoshme të dialogohet për normalizimin sa më të
shpejtë të gjendjes.” Skaner” 1997. fq.275”
Përfundimisht
KSHP-të ishin të organizuara, të bashkuara, të bashkërenduara, të
armatosura. Atëherë çfarë thotë Lubonja, në në faqen 239 të librit të
tij se nuk kishte asnjë forcë që i bashkërendonte veprimet në Jug?! Dhe
me gjithë mend pyes: Edhe tani pas trembëdhjetë vjetësh i ka për zemër
ato formacione ushtarake të gjeneralëvë të Jugut dhe ende beson se me
grykën e pushkës ata do të sillnin demokracinë!? Ende nuk e kupton se
ustallarët që e futën në burg e shfrytëzuan në mënyrën më të keqe të
mundëshme për të rimarë pushtetin për veten e tyre? Ende nuk i vjen keq
që nën emrin e ”Forumit” u morën armët e u shpërthyen depot në Jug? Dhe
kjo ndodhi jo pas ”9 Marsit’ se atëherë e kishte marrë ferra uratën, por
ditën e sulmit mbi SHIK-un, në Vlorë. Nga data 1 deri në 3 mars Jugu,
ishte i armatosur. Më tre mars formohet formacioni i parë luftarak:
Komiteti i Shpëtimit Publik në Sarandë, dy ditë më vonë ai i Vlorës e me
rradhë. Ata që udhëhiqnin repartet e KSHP-ve dhe organizuan ”mbrojtjen e
qyeteve” ishin të gjithë ish-oficerë të Enver Hoxhës.
