LETËR PUBLIKE PËR RIZA LAHIN NGA PUBLICISTI SENAD GURAZIU

I respektuari z. Lahi, përshëndetje,


do mundohem si vijon t'jua kthej një përgjigje sa më të "kënaqshme"... që të jetë e mundur. Por pyetja juaj eshte mjaft e "komplikuar" kur njeriut i mungojne infot. Sqarimet po i rendis ashtu që të jenë dhe për të tjerët si "shtytje" apo inspirim për t'na ndihmuar, pra thjesht mesazhin po e nis në të gjitha adresat që kanë marrë dje poemën e V. Hugo dhe kontributin tuaj, së bashku aty... vjershat tuaja dhe përkthimet.

Pyetja juaj aq e thjeshtë dhe e vogël, në dy raste, "kush është përkthyesi i poemës në anglisht" dhe rishtas në email "o burra, di kush për përkthyesin e poemës së Victor Hugo "Le Derviche" në anglisht", duket e pyetje e vogël dhe e thjeshtë, por ma besoni z. Lahi... për mua nuk është aspak e vogël, as e thjeshtë. 

Jua them se sigurt nuk di se kush ishte përkthyesi i "Le Derviche" në anglisht. Pyetja juaj e "vockël" pothuaj sikur më shtynte vrik e vrik t'i rrekem një "studimi" (studim i thënçin ;), kohë e pa kohë, për çfarë le që s'jam asfare i përgatitur, por as i "disponuar" - as dhe madje s'kam vullnet në këtë drejtim, e ma besoni... as kohë.

Poema "The Pasha and the Dervish" i takon përkthyesit Frank S. Mahony, mendoj unë (por për momentin s'kam si të jem 100% i sigurt, fjala është për përkthime nga frëngjishtja në anglisht të literatures klasike (2 gjuhë aq të mëdhaaaaa deri në marramendje!), përafërsisht vitet 1800-1900... kjo është fushë në vete, kategori në vete studimore dhe teper shume voluminoze për ta piketuar me saktësi (nga pozita jonë, dmth e juaja dhe e imja) një detaj të tillë. 

Unë hapa veprën komplete të Victor Hugo por nuk gjeta diç të konkretizuar që t'më "siguronte 100%" për përkthyesin e poemës në fjalë - sigurisht që kërkohet një qasje tjetër dhe njohuri e gjerë për materien... d.m.th lirisht mund të thuhet: këso punë kërkojnë një studim, hulumtim serioz - u takon studiuesve të letërsisë dhe të historisë së artit t'i përvjelin mëngët etj etj.

Si shembull këtu më poshtë do ta bashkëngjes një poemë tjetër, përkthyer në kohë të reja (2007) për të cilën është dhënë qartë përkthyesi, me emër e mbiemër, me titull e me datë. Ja pra them kështu do duhej, me secilin përkthim dhe gjithmonë, pa përjashtime. Pra thjesht si shembull.

Por jo gjithmonë është vepruar dhe veprohet ashtu! Me poemat e V. Hugo janë marrë shumë njerëz, dashamirë të letërsisë dhe të prurjeve artistike të tij, nga e gjithë bota, e dhe nga ajo anglishtfolëse. Ka aq shumë përkthyes të ndryshëm, të cilët sipas rastit në kohëra e intervale të caktuara janë marrë me 2-3 poemash, ose me 1 të vetme... ose me më shumë sosh - prapë si shembull, po i rendis këtu disa prej tyre:
Clement Scot, H. L. Williams, Torre Hulme, Caroline Bowles, J. N. Fazakerley, John L. O'Sullivan, Frank S. Mahony... etj 

Por po ashtu, aq shumë prurje, perkthime e shkrime... nëpër kohë janë bërë përkthime të cilat jane publikuar nëpër revista e botime letraristike të ndryshme... dhe gjithandej, si p.sh. 
Fraser's Magazine, Dublin University Magazine, American Keepsake, Foreign Quaterly Review, Tait's Edin. Magazine, Bentley's Miscellany, Asiatic Journal etj etj

Edhe një herë: 
poema "The Pasha and the Dervish" si përkthim i "Le Derviche" i takon përkthyesit Frank S. Mahony, mendoj unë!
(Ka përkthyer në një "frymë" dhe ashtu janë publikuar: "The Lost Battle" - Maj, 1828 poemë e V. Hugo, "The Favorite Sultana" - Tetor, 1828 poemë e V. Hugo, "The Pasha and the Dervish" - Nentor, 1828 poemë e V. Hugo (...dhe të tjera )

Uroj që kjo përgjigje dhe koha që ndava mbrëmë dhe sot lidhur me të gjitha këto, ta arsyetojnë dhe mundin e leximit tuaj të këtij emaili dhe po ashtu... kohën tuaj! Nëse nuk gjeni një përgjigje tjetër atëherë "ju këshilloj" që hëpërhë ta përdorni përgjigjen time, padyshim duhet të jetë më e sakta, ndër ato që (s') i kemi tani për tani! Fare lehtë mund të jetë dhe 100% e saktë, por siç jua thashë: s'kemi garanci!

Luten ata që mund t'na ndihmojnë lidhur me pyetjen e "vogël" të z. Lahi, p.sh t'na e kthejnë 1 rresht emaili, adresa e z. Lahi është rizalahi[ @ ]yahoo.com

Përzemërsisht,
sguraziu


The Grief of the Pasha
By Victor Hugo

"Separated from all that was dear to me, I am wasting away, solitary and desolate."- Byron

---What’s wrong with Allah’s shadow? The humble dervish was saying;
His alms are quite poor and his treasures quite rich!
Somber, immobile, miserly, he laughs with a bitter laugh.
Did he notch the sword of his father?
Or else of his soldiers around his lair
Did he see the stormy sea roar?

---What’s wrong with the pasha, the vizier of the armies?
The bombardiers were saying, their fuses lit.
Are the imams troubling his iron head?
Did he break of the Ramadan the austere fast?
Do they show him in a dream, on the confines of the earth,
The angel Azrael standing on the bridge of hell?

---What’s wrong with him? The stupid icoglans were murmuring.
Do they say that he lost, in the swift currents,
The ship carrying the fragrances that rejuvenate him?
Do they find in Stamboul his glory rather ancient?
In the predictions of some Egyptian woman
Did he see the mute man come?

---What’s wrong with the sweet sultan? The sultanas were asking.
Did he catch with his son under the plane trees
His favorite brunette with coral lips?
Did somebody soil his bath with a coarse essence?
In the fellah’s bag, emptied on the dust,
Is some head expected in the seraglio missing?

---What’s wrong with the master? ---Thus are the slaves fidgeting.
They all are mistaken. Alas! if, lost for his brave men,
Sitting, like a warrior who swallows an insult,
Bent, like an old man under the weight of the years,
For three long nights and three long days,
He has been crossing his hands on his forehead;

It is not that he saw the disloyal revolt,
Besieging his harem like a citadel,
Throw as far as his bed a sinister firebrand;
Nor of a father in his hand the old glaive become blunt;
Nor Azrael appear; Nor pass in a dream
The motley mute men armed with the black cord.
Alas! Allah’s shadow did not break the fast;
The sultana is guarded, and his son is too young;
No ship has suffered inopportune storms;
The Tartar did have his customary load;
In the seraglio, fragrant solitude,
No heads or perfumes are missing.

It is not either the collapsed cities,
The human bones darkening the valleys,
Greece burning down, prey to the sons of Omar,
The orphan, nor the widow, and her bitter complaints,
Nor the child butchered under the eyes of his poor mother,
Nor the virgin sold in the bazaar.

No, no, it is not those gloomy figures,
Who, with a bloody ray shining in darkness,
Upon passing in his soul have left remorse.
What’s wrong with this pasha, whom war is calling,
And who, sad and dreamy, cries like a woman?…
His Nubian tiger has died.

December 1, 1827
Victor Hugo

Translated by Pascal Ifri
Associate Professor of French - Washington University in St. Louis - December 2007