Këto janë masakrat greke ndaj popullit shqiptar të Çamërisë

Nehat SHAQIRI

Duke shfletuar literaturë rreth tragjedisë së shqiptarëve pas shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë me 28 Nëntor 1912, kësaj radhe, me pak fjalë do të ndalëm rreth tragjedisë së Çamëve, të cilët, sikurse edhe populli shqiptar i Kosovës, që kishte përjetuar të njëjtat vuajtje; u dogjën dhe u pjekën në të njëjtin zjarr.

Ashtu edhe populli shqiptar i Çamërisë u përdorë nga të huajt si dhuratë për këlyshët e fuqive të mëdha të kohës. “U sunduan, u robëruan dhe u persekutuan, si në të kaluarën, ashtu edhe sot. Se loti i Çamit është i njëjtë me lotin e kosovarit, me ç’rast Çamët përjetuan të zitë e ullirit nga bishat greke (lë të më falin bishat e malit për nënçmim) dhe ato serbo-sllave”, thekson sociologu Agim Curri.
Menjëherë pas shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, njëjtë sikurse sllavët, ashtu edhe grekët iu përveshën punës për shkombëtarizimin e krahinës së Çamërisë.

I masakruan dhe i djegën në furrë

“Që nga fillimi i Luftës së Parë Botërore dhe në vazhdimësi; grekët dogjën, grabitën pasuri dhe vranë e masakruan popullatën e pafajshme Çame, vetëm pse ishin shqiptarë. Në Prill të vitit 1913 Fuad Prronjua, Subhi Dinua dhe Alush Gjyseli ishin djegur në furrë të druve për së gjalli; kurse në Dhjetor të po këtij viti, kinse të kërkuar nga Guvernatori i Janinës, 75 Çamë nga Paria e Çamërisë u masakruan pabesisht në një prua të fshatit Selan. Midis viktimave të asaj masakre ishin edhe Mehmet Kasiqani, Resul Ceno, Sadush Dino, Adem Bedeleni, Fejzo Neziri, Isuf Bezhani, Malo Kasemi dhe vëllezërit Refik e Hajro Tahiri. Gjatë kësaj periudhe kohore ka pasur me mijëra masakra të tilla të cilat urdhëroheshin nga koloneli i atëhershëm grek – Evitis dhe ekzekutoheshin nga xhelatët Delijanaqi dhe Harillagoj”, thotë Curri.
Ai pohon se, kjo masakër mbi popullatën Çame ishte vetëm njëra nga masat e grekëve që u përdorën për shkombëtarizimin e Çamërisë. Kjo masakër aplikohej vetëm mbi popullatën myslimanë. Mënyrë tjetër e shkombëtarizimit të Çamëve aplikohej mbi popullatën Çame me fe ortodokse.

Dëbimi i shqiptarëve nga Çamëria

“Numri i këtyre me fe ortodokse ishte rreth 60 mijë. Për arsye së ishin ortodoksë, duhej që patjetër të quhen grekë. Për të ia arritur këtij qëllimi u mobilizua propaganda më e madhe fetare e kishës greke e përcjellë edhe me persekutime për ata që nuk u bindeshin urdhrave të kishës dhe të qeverisë. Më vonë, pra pas një periudhe kohore, grekët duke e shfrytëzuar Traktatin e Lozanës që bënte fjalë për shkëmbim të popujve turko-grekë; u vërsulën mbi popullatën myslimane të Çamërisë dhe me dhunë sistematike i dëbuan rreth 62 mijë Çamë myslimanë duke i depërtuar në brigjet e Anadollit. Pasi që edhe me aplikimin e këtyre masave nuk u arrit qëllimi, atëherë grekët vuan në veprim masën e persekutimeve prej më të ndryshmeve, duke filluar me grabitje të pasurisë dhe burgime e deri të likuidimet fizike. Këto metoda barbare i detyruan shumë Çamë që të arratiseshin për në Shqipëri, apo edhe të emigrojnë në vende të ndryshme të Evropës dhe të Amerikës”, pohon ai.
Ai thekson se, Qeveria greke në atë kohë, (por edhe sot) Çamëve nuk u lejonte as shkolla shqipe dhe kurrë nuk i trajtojë si qytetarë të barabartë, ata që mbetën të jetojnë në krahinën e Çamërisë. Sipas ligjeve greke, Çamët nuk kishin kombësi dhe prejardhje dhe si të tillë duheshin zhdukur nga faqja e dheut.

Masakrimet vazhdojnë…

“Rasti më i volitshëm për eliminimin e Çamëve, u erdhi grekëve kah mbarimi i LDB-s. Me të përfunduar LDB-ja grekët u sulën si bisha mbi popullatën e Çamërisë. Më këtë rast, krimineli i famëkeq grek – ZERVAS i urdhëroj bandat që ai i komandonte, që të masakronin pa fije mëshire popullatën myslimanë të Çamërisë. Në vitin 1939 grekët vranë dhe torturuan hoxhë Mehën i cili në atë kohë ishte myfti i Filatit. Ky masakrim më vonë vazhdojë me vrasjen e Idriz Dulës dhe dy djemve të tij, të cilët qenë të detyruar që të hapin më parë varrin e tyre dhe pastaj i ekzekutuan duke i varrosur njërin mbi tjetrin; kurse myftiu i Paramithisë ishte djegur brenda në shtëpi së bashku me djalin dhe vajzën e tij. Më vonë, në Parga ishin ekzekutuar 64 burra në të njëjtën kohë duke i varrosur në një gropë të përbashkëte. Kjo masakër ishte bërë në krahinën e Çamërisë dhe me mijëra e mijëra Çamë tjerë gjejnë vdekjen e tyre tragjikisht brenda një kohe shumë të shkurtër”, thotë sociologu.
Sociologu Agim Curri, thekson se ajo tragjedi dhe ajo masakër që bënë grekët në Çamëri është një nga tragjeditë dhe masakrat e më të papërshkruara dhe më të pashembullta në botë. Mënyra me të cilën grekët bën për shfarosjen e popullatës Çame, ka si shembull vetëm krimet që bënë nazistët.

Gratë të veja, fëmijët jetim

“Sot, grekët rrahin gjoks duke pretenduar së bota ka marrë qytetërimin nga ata. Mirëpo, duke folur kështu, grekët harrojnë së janë të zhytur deri në gjunjë në gjakun e derdhur nga popullata Çame e martirizuar me metodat dhe mjetet me barbare, që ndonjë herë ka njohur historiografia njerëzore. Gjithashtu edhe vajtimet e nënave Çame që kishin humbur djemtë e tyre, të qarat e motrave që kishin humbur vëllezërit e tyre, lebetitjet e grave që kishin mbetur të veja dhe thirrjet e fëmijëve që kishin mbetur jetim; ngritën gjërë në qiell, duke u thënë grekëve: JOOO! Ju nuk jeni të qytetëruar as për vete! Ju jeni barbarë e gjakatarë! Është Çamëria ajo që tregon veprën tuaj mizore. Si përfundim mund të nxjerrim këtë konkludim: Sikur që Helenët e vjetër të ngritëshin nga varri e të shihnin dhe dëgjonin mbi tragjedinë e Çamërisë; ata do të turpëroheshin dhe do të mohonin së janë stërgjyshërit e tyre prej mijëra vjetësh”, thotë Curri.