NGA FLORI BRUQI
Esad Mekuli është poeti i parë dhe më i njohur i Kosovës pas Luftës së Dytë Botërore. Ai lindi në Plavë, më 17 dhjetor 1916 dhe vdiq në Prishtinë më 1993. Familja e tij në Plavë kishte ardhë nga Nokshiqi. Babi i Esad Mekulit, edhepse ishte hoxhë, fëmijët e tij i orientoi në shkollim jofetar. Esad Mekuli, shkollën fillore e kreu në Plavë, në gjuhën serbe. Shkollimin e mesëm-gjimnazin e filloi në Pejë, për ta vazhduar pastaj në Prizren e Sarajevë, ndërsa e përfundoi në Pejë në vitin 1936. Menjëherë pas kryerjes së shkollimit të mesëm u regjistrua në fakultetin e veterinarisë në Universitetin e Beogradit, të cilin e vazhdoi në pastaj në Zagreb e në Italia. Në këtë fushë, ai edhe doktoroi në Beograd në vitin 1959. Si nxënës i shkollës së mesme, por edhe si student dëshmoi se është përparimtar dhe çdo herë gjendej në rrethin e atyre që e kritikonin regjimin e kohës. Pikërisht për këtë ai ndërroi shumë shkolla të mesme dhe fakultete. Madje edhe mjaft shpesh u burgos. Tri herë është burgosur, dhe ka rënë në duar të famëkeqit Kosmajc-shef i policisë. Më së vështiri e ka pasë kur ka kundërshtuar traktin për shpërnguljen e shqiptarëve për në Turqi. Esad Mekuli ishte aktivist i dalluar dhe bartës i jetës kulturore të studentëve. Në Beograd ishte edhe redaktor i fletorës Beogradski student. Në këtë sferë siç ka thënë vetë, si gjimnazist ka shkruar romanin Vendeta – hakmarrja, për të damkosë këtë të keqe në mesin e shqiptarëve. Pastaj ka shkruar punime sociale në revistat e ndryshme, si: Venac – Beograd, Mlladost – Zagreb, Podmladak jadranske Staze – Split, Granit – Podgoricë, Novi Behar – Sarajevë, Student – Beograd e të tjera. Në këto revista ka shkruar në gjuhën serbe, dhe çdo herë ka shkruar për popullin e vet – shqiptarët, të cilët i ka mbrojtur kur të tjerët i kanë akuzuar. Si student përparimtar ai u burgos në vitin 1940 dhe qëndroi në burgun famëkeq "Gllavinjaqa", prej nga u amnistua me 2 prill të vitit 1941. Pas daljes nga burgu u paraqit vullnetar dhe punoi si veterinar ushtarak në Pejë. Këtu në vitin 1942 e burgosën për shkak të punës ilegale dhe bashkëpunimit me lëvizjet çlirimtare. Ka qëndruar i burgosur në Kullën e Sheremetit. Pas lirimit, ai u gjend herë në Zagreb, herë në Tiranë, madje edhe në Itali. Në fund të vitit 1943 ai i bashkua aradhave partizane dhe ishte redaktor i gazetës ilegale partizane Lirija.
Edhepse shkencëtar, Esad Mekuli, punës krijuese nuk iu nda kurrë. Ai pas Luftës së Dytë Botërore, punoi punë të profesionit të vet, por ishte edhe redaktor në gazetën e vetme shqipe Rilindja e pastaj themeloi revistën letrare Jeta e Re ku arsimoi gjenerata të tëra të letrarëve, të cilët edhe e pagëzuan bard të letërsisë shqipe në Kosovë e më gjërë. Megjithatë, edhe vetë shkroi dhe bashkëpunoi me shumë gazeta e revista shqipe, si: Rilindja, Zëri i rinisë, Fjala, Pionieri, Përparimi, Shëndeti në Prishtinë, Flaka e vëllazërimit të Shkupit dhe me ato në gjuhën serbe: Jedinstvo e Stremljenje të Prishtinës, Borba, Politika, Književne novine, Mostovi të Beogradit, Pobjeda dhe Stvarenje të Pdgoricës, Bagdalla të Krushevcit, Republika dhe Forum të Zagrebit. Esad Mekuli ishte kryetari i parë i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, nismëtar, themelues dhe kryetar i parë i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës. Pos shkrimeve kryesisht në poezi, Esad Mekuli ka përkthyer nga gjuha shqipe në ate serbe dhe anasjelltas. Ka përkthyer në shqip rreth 18 vepra të të gjitha gjinive lerare. Poezitë e Esad Mekulit janë përkthyer në gjuhën serbe, maqedone, hungareze, kroate, italiane e të tjera. Punimet e tij janë prezantuar në të gjitha antologjitë e poezisë shqipe, por edhe në shumë antologji botërore. Esad Mekuli ka shkruar edhe me pseudonimet Sat Nokshiqi dhe Sat Hoxha.
Vdiq në Prishtinë me 6 gusht 1993.
Tituj të veprave
Për ty – Prishtinë, 1955
Dita e re – Prishtinë, 1966
Avsha Ada – 1971
Vjersha – 1973
Brigjet – 1981
Rini e kuqe – Prishtinë, 1984
Në mes të dashurisë dhe urrejtjes – Tiranë, 1986
Dita që nuk shuhet – Prishtinë, 1989
Esad Mekuli është poeti i parë dhe më i njohur i Kosovës pas Luftës së Dytë Botërore. Ai lindi në Plavë, më 17 dhjetor 1916 dhe vdiq në Prishtinë më 1993. Familja e tij në Plavë kishte ardhë nga Nokshiqi. Babi i Esad Mekulit, edhepse ishte hoxhë, fëmijët e tij i orientoi në shkollim jofetar. Esad Mekuli, shkollën fillore e kreu në Plavë, në gjuhën serbe. Shkollimin e mesëm-gjimnazin e filloi në Pejë, për ta vazhduar pastaj në Prizren e Sarajevë, ndërsa e përfundoi në Pejë në vitin 1936. Menjëherë pas kryerjes së shkollimit të mesëm u regjistrua në fakultetin e veterinarisë në Universitetin e Beogradit, të cilin e vazhdoi në pastaj në Zagreb e në Italia. Në këtë fushë, ai edhe doktoroi në Beograd në vitin 1959. Si nxënës i shkollës së mesme, por edhe si student dëshmoi se është përparimtar dhe çdo herë gjendej në rrethin e atyre që e kritikonin regjimin e kohës. Pikërisht për këtë ai ndërroi shumë shkolla të mesme dhe fakultete. Madje edhe mjaft shpesh u burgos. Tri herë është burgosur, dhe ka rënë në duar të famëkeqit Kosmajc-shef i policisë. Më së vështiri e ka pasë kur ka kundërshtuar traktin për shpërnguljen e shqiptarëve për në Turqi. Esad Mekuli ishte aktivist i dalluar dhe bartës i jetës kulturore të studentëve. Në Beograd ishte edhe redaktor i fletorës Beogradski student. Në këtë sferë siç ka thënë vetë, si gjimnazist ka shkruar romanin Vendeta – hakmarrja, për të damkosë këtë të keqe në mesin e shqiptarëve. Pastaj ka shkruar punime sociale në revistat e ndryshme, si: Venac – Beograd, Mlladost – Zagreb, Podmladak jadranske Staze – Split, Granit – Podgoricë, Novi Behar – Sarajevë, Student – Beograd e të tjera. Në këto revista ka shkruar në gjuhën serbe, dhe çdo herë ka shkruar për popullin e vet – shqiptarët, të cilët i ka mbrojtur kur të tjerët i kanë akuzuar. Si student përparimtar ai u burgos në vitin 1940 dhe qëndroi në burgun famëkeq "Gllavinjaqa", prej nga u amnistua me 2 prill të vitit 1941. Pas daljes nga burgu u paraqit vullnetar dhe punoi si veterinar ushtarak në Pejë. Këtu në vitin 1942 e burgosën për shkak të punës ilegale dhe bashkëpunimit me lëvizjet çlirimtare. Ka qëndruar i burgosur në Kullën e Sheremetit. Pas lirimit, ai u gjend herë në Zagreb, herë në Tiranë, madje edhe në Itali. Në fund të vitit 1943 ai i bashkua aradhave partizane dhe ishte redaktor i gazetës ilegale partizane Lirija.
Edhepse shkencëtar, Esad Mekuli, punës krijuese nuk iu nda kurrë. Ai pas Luftës së Dytë Botërore, punoi punë të profesionit të vet, por ishte edhe redaktor në gazetën e vetme shqipe Rilindja e pastaj themeloi revistën letrare Jeta e Re ku arsimoi gjenerata të tëra të letrarëve, të cilët edhe e pagëzuan bard të letërsisë shqipe në Kosovë e më gjërë. Megjithatë, edhe vetë shkroi dhe bashkëpunoi me shumë gazeta e revista shqipe, si: Rilindja, Zëri i rinisë, Fjala, Pionieri, Përparimi, Shëndeti në Prishtinë, Flaka e vëllazërimit të Shkupit dhe me ato në gjuhën serbe: Jedinstvo e Stremljenje të Prishtinës, Borba, Politika, Književne novine, Mostovi të Beogradit, Pobjeda dhe Stvarenje të Pdgoricës, Bagdalla të Krushevcit, Republika dhe Forum të Zagrebit. Esad Mekuli ishte kryetari i parë i Shoqatës së Shkrimtarëve të Kosovës, nismëtar, themelues dhe kryetar i parë i Akademisë së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës. Pos shkrimeve kryesisht në poezi, Esad Mekuli ka përkthyer nga gjuha shqipe në ate serbe dhe anasjelltas. Ka përkthyer në shqip rreth 18 vepra të të gjitha gjinive lerare. Poezitë e Esad Mekulit janë përkthyer në gjuhën serbe, maqedone, hungareze, kroate, italiane e të tjera. Punimet e tij janë prezantuar në të gjitha antologjitë e poezisë shqipe, por edhe në shumë antologji botërore. Esad Mekuli ka shkruar edhe me pseudonimet Sat Nokshiqi dhe Sat Hoxha.
Vdiq në Prishtinë me 6 gusht 1993.
Tituj të veprave
Për ty – Prishtinë, 1955
Dita e re – Prishtinë, 1966
Avsha Ada – 1971
Vjersha – 1973
Brigjet – 1981
Rini e kuqe – Prishtinë, 1984
Në mes të dashurisë dhe urrejtjes – Tiranë, 1986
Dita që nuk shuhet – Prishtinë, 1989
Popullit Tim
Deshta, shum’ kam dasht-dishrue
që me këng të trimnoj, me fjalen tënde të ndrydhun
të ngrej fuqitë prej gjumit…
Këndova (dhe kur m’ishte ndalue)
se liria do të vinte edhe për ty, të përbuzun.
Këndova mbi ditët fatlume që do të lindshin, pa dhun,
n’agimin e lirisë për ty me popujt këtu e ngjeti,
mbi forc të bashkimit mbarë:
mbi vrullin tand të mëshehun
-unë, biri yt dhe-poeti.
Po! N’errsinën e shtypjes së randë sa shkambi,
ndëgjova thirrjet që të bana me dal n’dritë-
pse për liri-me tjerë
ke dhanë dhe ti
djers e gjak si etnit.
Kam dhanë, i dashtun…Dhe sot, në liri-
kur thembra e gjaksorit s’na shkel dhe dora pa
pranga mbeti,
me ty këndoj mbi fuqinë e ngjadhun nën yllin që na pri’
-unë, biri yt besnik dhe-poeti.
RINISË
Zemrat i mbush me bukurinë e përjetshme t’lumnisë,
me harresë t’këndshme vuejtjet i mbulon…
Hap rrug’t e reja – në ditët e territ e t’zisë –
me ravat e thella t’gëzimit rrëgallat e jetës lavron.
Nëpër shtigje t’reja rrugë shpëtimi i çel,
me ato fuqi që ti njeh për bukuri:
çdo ar’e plleshme nga ti asht mbjellë,
prej kah do t’mbijë fara e re me t’reja brezni.
Fuqia jote jeton me shekuj e rritet gjithmonë,
kthjellohet, gufon, vlon – ky burim gëzimi
i jetës së re! – O, e dashura rinia jonë!…
– n’orët e shekujve ndëgjoj at’far’ kumbimi.
Gërshetohet kënga e përhershme mbi t’madhnueshmen rini
–Ty, që ke le bashkë me këtë jetë!
– O, ti gëzim i vetëm i jetës, o ti lavdi,
para lumnisë sate fort n’habi kam mbetë!
SHQIPTARI KENDON
Shekujt mbi ne
e në ne
e mbushen jeten plot vnere*-
qe pezm,
e zjarri kryengrites
nder zmerat tona m’u ngri,
qe njeriu mos te jete-njeri:
emri te na zhduket perhere.
Qeme-o njerez po robe;
pa buke, liri n’usdaje,
ne vatren tone
pa shtepi
ne plangun tone
argatare!
Qeme-
turq, dreqen me bishta,
qeme-raje
qe t’hiqet ne vargoj
te mjerimit
te perbuzur-shiftare**!
qeme…
por koha-lufte
sheron varret cdo dite:
mbas nates se erret
te shekujve-
hap krahet koha e re…
Po, jemi gjalle!
Dielli dhe per ne shnderit…
ANDRRA E VAJZËS
Shushuritja e leht’ e t’panjohtunit më treti fare
dhe agime t’kaltërta andrrova…
E nëpër kunor lakmish për ‘limtare-
si lulja q’i jep qiellit lulzimin,
rinin ja dhurova.
Shkëlqyen yjet e qiellit si syt e tijë
të thellë dhe të ndritshm
dhe u shafit nën te e kërthnezta fuqi…
-Sonte shushurutja e leht’e t’panjohtunit
më treti fare
dhe agimet e kaltërta andrrova
ERA E PYLLI
Erdhi pa pritur. Qielli u nxi, e ajo, furtuna, sulmoi me rrëmbim.
Pylli gjëmoi tmerrshëm. Luhaten drunjtë qindëvjeçarë
thyhen degët e njoma, gjethet e shkoqura, fluturojnë qiellit perpjetë e pastaj bien pingul në tokë, duke u grumbulluar në shtigje dhe duke u zhdukur në lugaja.
Furtuna – si gjithmonë me e fuqishme, më e pamëshirshme.
E harlisur, turret që të shtrijë e të rrënojë çdo gjë.
Por pylli nuk jepet, drunjtë rrënjethellë krah njëri-tjetrit,
qëndrojnë tok.
Tash ajo gjurmë e parë shëndrrohet në klithmë të fuqishme
të detit blerosh të shqetësuar për jetën e pamposhtur.
GJYKIMI
Do të vijnë mbas nesh fëmijët tanë e fëmijët
e fëmijëve tanë
dhe ata do të flasin për ne, ata do të gjykojnë
për ne-
(Breznitë veprat i gjykojn .. -ka thanë nji njeri i
madh!)-
dhe nuk do t’na dënojn, e dij, për belbëzimet
tona, shtërzimet’
për gabimet-t’vogla e t’mëdha-për të
mbërrimet tona…
Pse-kush ka faj që prindet s’na lanë gadi kurrgja
-pos vorreve dhe padijes;
kush ka faj që aq kohë-errësija dhe vetmija-
si mrazet e pranverës kanë mbyt filizat mu në farë?!
Do të vijnë mbas nesh fëmijët tanë e fëmijët e fëmijëve
tanë-breznitë,
dhe ata do të dijnë për ne, se ne jemi pjella e Ditës
së Re-dhe plot diell e dashni;
do të dijnë për ne, e dij, dhe do t’ua kallxojnë me
binduni fëmive të vetë
si kemi ngallnjye, nga hini dhe vjetërsia,qytete t’reja,
fabrika dhe katunde…
si kemi shkrue kangë, si kemi thurë tregime-
tue belbzue ebecenë dhe gjuhën vetë…
(Dhe, ani, që të gjithë jemi marrë me çd! o gja, si me
qenë mjeshtra çollakë,
me pak dije po me shumë e shum vullnet…)
MALLI PËR T’PAMBËRRIJTSHËMEN
Retë luejnë n’naltësin, si qingjat n’kodrina,
Ndërsa malli për t’pambërrijtshmen ndryhet n’mue:
Dëshirojsha mu kapë n’vallen e reve kuqle
E me fluture në t’shkëqyeshmet naltësina
Me gëzimin e këngës baritore…
E kur hana e luginave ia beh n’shpejti
Dhe toka natën n’dishrim thërret,
Si rrezet e argjendta mbi kalli-
Të shkoj
E t’vizitoj
Skajet e dhimbjes e vendet ku pashë ankthet.
Vaj! Me u kapë n’vallen e reve nkuqlime
Zemra me t’dhanun do t’më dëshironte
Që rinija t’gërthet i herë mâ me gëzime
Dhe mall i zemrës s’vuajtun t’gufonte.
-Por, pse zemra tingëllon përmallshëm
si za drithërim
dhe droja kaplon thellë zemrën e shpirtin tim?!
Kur dëshiroj aq rêtë mbi qytet me i soditë,
Derisa malli për t’pambërrijtshmen, m’kap, m’shafit.
Pranvera
Kaloi dimri, erdh pranvera
me lulezim.
Erdh lejleku, dallendyshja
fluturim.
Rritet bari, vishet pylli
me blerim.
Hapet zemra e femijeve
plot gezim.
Dilni, dilni t gjihte perjashta
pa pertim:
Mblidhni lule malit, fushes
me nxitim.
Po dhe nje gje, o femije
ti e di.
Librin kurre mos e harro
per mesim.
Libri t’con ne jete te lumtur,
perparim.
Dija eshte pranvera jote
e shpetim.
MBRAMJA
Si tufa mëndafshi t’artë në të kaltërten shami,
n’mes dy duersh t’bardha, dy kodra në borë-
flakron përëndimi…Retë mbi krye prorë
ngasin nëpër qiell dhe zhduken n’hapsi.
…Dhe drita e mbrame shuhet mbi çdo sukë:
cipa e natës shtrihet mbi fushat e përhime,
malet heshtin n’errësi si me qenë të ngrime,
si të humbet jeta-xho gja u nxi, u zhduk.
N’ajri ndihen klithmat e natës që ra-
drujt pran rrugës era i përkund…
Ndërsa drita e bardh, e tretun dikund,
shigjeta të flakta mpreh errësinës me i ra.
Terri sundon botën. Katundet e shtrime
në mes të natës prehen n’lugin me andrrime.
MENGJESI
Zbehet qielli n’agim dhe rete e purpurta,
Perparese te kuqe varen n’largesi-
Si n’anderr, dikur…Gurbetqaret ofshajne, tue dale
prej birucave n’periferine e larget e t’piklluemshme
dhe trupat e derrmueme ua lemon fresku i veses,
puhija e pare mengjesore…
Mengjesi per ta asht – anderr e shartueme
ne zhgjander t’zeze e t’mundimshme,
thirrje e pameshirshme per derdhjen e djerses
e t’gjakut –
qyteteve te largeta, rrugeve… per kafshaten e thate-
ai asht zgjim i idhet, plot andrrime per buke,
pse – cdo mengjes asht mundim i ri, perbuzje e perulje,
dita qe ka me sjelle tundime te reja, ma te randa,
shperthen ne mendje si agim’ i purpurt
mbi nenkresen e shkyeme,
si thirrjet e largeta, t’kuqrremta…
Sepse – cdo mengjes asht nji thirrje e dhimbshme:
– Buke per sot, o jete, pse shume buze presin prej meje!
…Dhe vetem nganjihere, n’mbrendi, botnat e reja vetojne
hareshem: dit’ ma t’lumtuna u bijne atehere ne t’pame
dhe rruget bardhoshe, si ame lumenjsh,
shkrihen, burojne n’vetedije dhe vizllojne para syve:
-Buke do te kete…dhe pune…-peshperisin
buzet e dridhshme.
-Voter te nxehte per te gjithe! – dhe shikimi
deperton ne’thellesi, zbulon botnat e meshehuna,
dhe dalin para syve –
fushat
qytetet
njerezit…
Zbulohet jeta e deshrueme!…
Mengjesi per ta asht anderr e kputun ne zhgjanderr
T’zeze e t’mundishme,
thirrje e pameshirshme per derdhjen e djerses
e t’gjakut
Qyteteve t’largeta, rrugeve…per kafshaten e thate-
ai asht zgjim i idhte, plot andrrime per buke.
NATA
Lugut t’qiellit fluturojne rete hijeranda
vedrat e territ tue derdhe mbi rruget e plasarituna-
Nata e erret horizontet i mbylli…
Qiella tash bahet si cerep’i zi…
Dhe pikat e para t’shiut
hovshem leshohen mbi rruge e pullaze.
…Diku, nji za i piklluem, si ai i nanes mbi kufomen
e birit t’vetem;
thirrje e prekshme e dikujt, si ofshame,
ne shushurimen e erret t’shiut-
si klithje e femise t’humbun ne furtune…
Bie me rreshek…Shiu end
pej t’panumert…Bie pika si plumbi,
si kazmat e randa t’puntoreve…
-O, si me dashte me shembe cdo gja ne ket
nate t’merrshme!
Kujisin bagllamet e ndryshkuna ne kapaket
e dritareve ku me hov sulmon shiu,
frushkullon ere e furishme…Lebetisin kunorat e pemeve,
ulurojne me za vajtues…
E drita e zbehte dridhet ne dhomezen e erret plot myk,
ku gurbetqaret t’rrasun fishek, nder skuta ku nuk pikon,
andrrojne shtretnit e ngroht, trupat e lodhun me i clodhe…
Era terbueshem uluron mbi pullazet e came t’shtepive,
dridhen trupat e ngrime nen leckat e mbulojes ne
skutat e erreta t’dhomes,
ne vorr per s’gjalli – te denuem per shfarosje…
Ferri i kesaj bote doren ua shtrin t’mjereve
para se me hy ne parajsen e jetes s’amshueme!
Në mëngjes
Horizonte zbulue me bardhsi mëngjesore
zgjohen…
Dy-tri përvidhen hapsirë,
udhëtojnë,
t’bardha e t’holla
si çarçafë t’lëshuem n’erë…
Fushat pëshpërisin lutje mëngjesore.
Ditën e re përshëndesin
Me lojë kunorash –
Drujt e gjethuem;
në bar kanga e gjallesave t’imta
ende himnin e saj…
Livadhe dhe arave t’vesueme,
zane… Dita po gdhin.
Fushat erënjoma shtrihen
Si trup i gufuem femne…
Endem, si fëmi, n’qetësinë mëngjesore
dhe trupin e ushqej me freski
t’barishtave dhe t’erës;
përkdhel mëngjesin me sy t’mbyllun
dhe thellë n’zemër qetoj,
me harresë mësheh, mbuloj
dhimbjet e shpirtit t’varruem.
Në këtë poezi të shkruar në vargje të lira, ashtu si dhe në mjaft krijime të tjera, Esat Mekuli na paraqitet një lirik i hollë që di të pikturojë si natyrën ashtu edhe ndjenjat e njeriut përpara kësaj natyre. Bukuria e fushave, qetësia mëngjesore, drujtë e gjethuem, me një fjalë mbarë natyra është diçka që qetëson "dhimbjet e shpirtit t'varruem" të poetit.
Poezia "Në mëngjes" është një shembull që dëshmon se si poezia shqiptare nëpërmjet poetëve të ndryshëm të kohës (Migjeni, Mekuli etj.) vjen duke u bërë përherë dhe më metaforike (d.m.th. metafora bëhet figura qendrore e saj). Kjo praktikë u përgjithësua më pas me Martin Camajn, Ismail Kadarenë dhe Din Mehmetin.
Vdekja e ditës
Dielli n’perëndim
N’zjarrin flakrues
U dogj…
Dhe çdo gja u trand,
u pikllue
n’vaj për të.
N’arkivolin e heshtjeve t’muzgut,
n’dhimbje bonjake
sonte,
i dashtuni, i yni,
me lot t’pastër
u vajtue:
Psherëtima e gjethit t’barit
dhe d’nesa e prajshme e erës
me pikllim zemrën e poq…
Dielli sonte
n’zjarrin flakrues
u dogj.
Ndjenja e trishtimit përshkon këto vargje që na japin një pikturë plot ngjyra të gjalla të perëndimit të diellit. Ashtu siç ndodh me të gjitha peisazhet e paraqitur nga artistët, në qendër, në të vërtetë nuk është natyra, por vetë uni i artistit që sheh e vlerëson këtë natyrë.
**********
5/17/15
Ata që lanë gjurmë në shkencë dhe atdhetarizëm:Esat Mekuli (1916-1993)
Lindi më 17 dhjetor të vitit 1916 në Plavë. Gjimnazin e kreu në Pejë më 1936. studioi veterinarinë në Beograd, ku u diplomua në fillim të vitit 1947. Specializoi parazitologjinë në Zagreb më 1947 dhe 1948. u doktorua në Fakultetin e Veterinarisë të Beogradit me temën “Kontribut për njohjen e piroplazmozave të kafshëve shtëpiake në Kosovë dhe Rrafsh të Dukagjinit”.
Si student i takoi lëvizjes përparimtare. Ishte një nga redaktorët e fletores “Beogradski student”. Mori pjesë në aksionet studentore e demonstrata dhe u burgos, më 1940, në burgun famëkeq “Gllavnjaça” të Beogradit – ku, në fillim të prillit të 1941-s, u amnistua. Pas kësaj punoi veterinar ushtarak në Pejë, ku e zuri edhe okupacioni. Më 1942, për shkak të punës në lëvizjen nacionalçlirimtare, u burgos. Më vonë iu bashkua aradheve partizane dhe një kohë punoi si mjek, e mandej si anëtar i Agjitpropit të Shtabit Operativ të UNÇL dhe APJ për Kosovë dhe Rrafshin e Dukagjinit dhe redaktor i gazetës ilegale Lirija – Sloboda.
Menjëherë pas çlirimit emërohet kryeredaktor i parë i fletores në gjuhën shqipe ndër ne – Rilindja (tani gazetë e përditshme), kurse nga viti 1947 gjer më 1960 punoi si shef i repartit parazitologjik të Institutit të Veterinarisë në Prishtinë. Nga viti 1949 ishte kryeredaktor i revistës së parë thjesht letrare Jeta e re, të cilën e drejton për gati një çerek shekulli, e më vonë edhe kryeredaktor i revistës shkencore-profesionale bujqësore Glasnik (Lajmëtari). Ishte kryeredaktor i revistës shkencore “Biotehnika” dhe kryeredaktor në Redaksinë e Enciklopedisë së Jugosllavisë, e cila botohet edhe në gjuhën shqipe.
Si punonjës, botoi njëmbëdhjetë punime shkencore-profesionale në revista jugosllave dhe të huaja, mandej nga dy libra dhe broshura nga shkenca e mjekësisë veterinare dhe rreth pesëdhjetë artikuj shkencorë-propagandistikë nëpër fletore dhe revista në gjuhën shqipe dhe serbokroate.
Me punën letrare filloi të merret qysh në rininë e hershme, duke bashkëpunuar me revista të rinisë. Pas çlirimit botoi pesë përmbledhje poezish në gjuhën shqipe, gjashtë në gjuhën serbokroate dhe nga një në gjuhën maqedone dhe turke, si dhe më se tetëdhjetë libra përkthimesh.
Ishte punëtor aktiv politiko-shoqëror. U zgjodh deputet i Asamblesë së KNÇL të Kosovës dhe të Rrafshit të Dukagjinit në dy seanca, si dhe deputet i Kuvendit Federativ. Ka qenë kryetar i parë i Shoqatës së Shkencave dhe të Arteve të Kosovës dhe i ASHAK.
Për veprimtarinë në fushën kulturo-letrare mori, më 1950, Shpërblimin e Qeverisë të RP të Serbisë, mandej atë të Bashkësisë Kulturo-arsimore të KAKM dhe Shpërblimin e Nëntorit të Prishtinës. Për punën në fushën e përkthimeve iu dha Shpërblimi i Dhjetorit të KSA të Kosovës dhe Shpërblimi i SGB Rilindja; po ashtu u shpërblye me Diplomën e Nderit të Lidhjes së Shoqatave të Përkthyesve të Jugosllavisë për meritat në afirmimin e bashkëpunimit ndërrepublikan. Më 1971 mori shpërblimin më të lartë jugosllav – Shpërblimin e AVNOJ-it për letërsi, e më 1974 edhe Shpërblimin e 13 Korrikut të Malit të Zi.
Ishte anëtar i Këshillit të KSA dhe i Këshillit të Federatës.
Vdiq në Prishtinë, më 6. VIII. 1993.
BIBLIOGRAFIA
Libra të botuar :
Për ty, vjersha, Prishtinë 1955, 63, 67.
Dita e re, vjersha, Prishtinë 1966; Shkup 1977.
Avsha ada, vjersha, Prishtinë 1971, 75.
Vjersha, Prishtinë 1973.
Brigjet, vjersha, Prishtinë 1981, 85.
Rini e kuqe, vjersha, Prishtinë 1983.
Na putu, pesme, Bagdala, Krushevac, 1964.
Izmedju voleti i mrzeti, vjersha, Svjetlost, Sarajevë, 1970.
Glasovi vremena, vjersha, NOLIT, Beograd 1974; Gornji Milanovac 1980.
Avsha ada, vjersha, Jedinstvo, Prishtinë 1975.
Pjesme, Izbor i prevod Lj. Rusi, Shkup 1975.
Iki Kiyi (turqisht), vjersha, zgjedhja dhe përkthimi N. Zekerija, Prishtinë -Carigrad 1983.
Përkthimet në gjuhë shqipe:
B. Qopiqi: Patrollxhija, poemë, botuar si libër, nuk është ruajtur, Prizren, fundi i vitit 1944.
V. Majakovski: Lexo e gjezdis Kinë e Paris, poemë (me M. Krasniqin), Prishtinë 1948.
A. S. Pushkini: Përralla mbi gjelin e artë – me M. Krasniqin, Prishtinë 1949.
P. Voranci: Lulet e Shëngjergjit, tregime, Prishtinë 1951, 66.
I. A. Krillovi: Përralla, Prishtinë 1952.
Nga proza jugosllave – me shumë autorë, Prishtinë 1952.
P.P. Njegoshi: Kunora e maleve – me Z. Nekajem, Prishtinë 1952.
Xh. Londoni: I ikuri, roman, me T. Hatipin, Prishtinë 1955.
Shkëndijat e para, zgjedhje nga poezia dhe proza në shqip, me Z. Rexhën, M. Gjevorin dhe V. Shitën, Prishtinë 1956.
V. Filipoviqi: Oda e errët, dramë, premiera në Prishtinë 1956.
S. Jesenini: Ana Snegina, poemë, Prishtinë 1956.
V. Nazori e B. Qopiqi: Tregime nga lektyra shkollore – me T. Hatipin, Prishtinë 1957.
Q. Sijariqi: Bihorasit, roman, Prishtinë 1957.
Ushtari i mirë Shvejku, dramat, sipas romanit të Hashekut, premiera në Prishtinë 1957.
I. Andriqi: Oborri i mallkuar, me T. Hatipin, Prishtinë 1957, 75.
V. Majakovski: Tetori, vjersha, Prishtinë 1958.
S. Jesenini: Rruga ime, vjersha, Prishtinë 1958.
D. Kostiqi: Shpella e shurdhët, roman, Prishtinë 1958.
I. G. Kovaçiqi: Humnera, poemë – me R. Hoxhën, Prishtinë 1958, 78.
A. N. Ostrovski: Pylli, dramë, premiera në Prishtinë 1962.
I. Mauzhuraniqi: Vdekja e Smail-agë Çengiqit, Prishtinë 1963.
B. Nushiqi: Komedi të zgjedhura, me T. Hatipin, Prishtinë 1964.
Përkthime në serbokroatishte:
Pesme gorke i ponosne, poezija Šiptara, FNRJ, NOLIT, Beograd 1962.
S. Hasani: Groždje je počelo da zri, roman, NOLIT, Beograd 1963.
A. Shkreli: Beli karavan, roman, Prosveta, Beograd 1963.
B. Bokshi: U očekivanju, vjersha, Bagdala, Kruševac 1967.
J. Relja: Nita, Bagdala, Kruševac 1968.
A. Podrimja: Dozivi, vjersha, me M. Gashin, Bagdala, Kruševac 1968.
A. Gajtani: Svetlosti u srcu, vjersha, Bagdala, Kruševac 1968.
I. Kadare: General mrtve vojske, roman, Bagdala, Kruševac 1968, Bgd. 1977.
Sedam pesnika Kosova i Metohije, Panorama, Prishtinë-Beograd 1968.
Mi. Đ. Nikola-Miđeni: Slobodni stihovi, vjersha, Jedinstvo, Prishtinë 1968.
F. Gunga: Do rta dobre nade, vjersha NOLIT, Beograd 1973.
Ti pesme naše početak, Tito u poeziji na albanskom, Prishtinë 1975.
R. Qosja: Živa sfinga, dramë, Jedinstvo, Prishtinë 1976.
R. Qosja: Smrt vrega iz očiju, tregime, Narodna knjiga, Beograd 1976.
A. Shkreli: Pesme-Vjersha, dvojezično, Narodna knjiga, Beograd 1976.
Albanske narodne balade, Izbor, Jedinstvo, Prishtinë 1976.
E. Gjerqeku: Tragovi, vjersha (me R. Ismajlin), Novi-Sad 1978.
Oči kamena, Panorama poezije Albanaca Jugoslavije, dvojezično izdanje, Titograd 1978.
A. Gajtani: Ti pesmo, ti ptico daleka, vjersha, Jedinstvo, Prishtinë 1979.
F. Hoxha: Kad proleće kasni, Partizanski dnevnik, 4 jul, Beograd 1979.
B. Nushiqi: Tri njëkatëshe (Tri jednočinke), Prishtinë 1964.
S. Jesenini: Vjersha e poema (Pesme i poeme), Prishtinë 1965.
S. Kulenoviqi: Nana Stojankë e Knezhopojës (Stojanka majka Knežopoljka), poemë, Prishtinë 1966.
Poetët e Bagdallës, Izbor, Prishtinë, 1966.
S. Jesenini: Agu i dritës, vjersha, Prishtinë 1966.
V. Bullatoviqi-VIB-i: Në detin e gjanë, satirë, Prishtinë 1966.
P. Bezruçi: Këngë shleziane, Prishtinë 1967.
J. St. Popoviqi: Skënderbeu, dramë ( me T. Hatipin), Prishtinë 1967.
M. Selimoviqi: Dervishi dhe vdekja, roman, (me T. Hatipin), Prishtinë 1968.
D. Maksimoviq: Kërkoj falje, vjersha, Prishtinë 1968.
R. Zogoviq: Ardhësat. Këngët e Ali Binakut, poemë, Prishtinë 1968.
Që të jesh i lirë, Vietnam ( me I. Kadarenë), Prishtinë 1969.
H. Tahmishçiqi: Të ballafaquar me botën, Antologjia lirike më e re e BeH (1919-69) (me S. Kostarin), Prishtinë 1969.
Sofokliu: Mbreti Edip, dramë, Prishtinë 1969.
V. Kërnjeviq: Tregimtarë të BeH, antologji, (Pripovjedaći BiH, antologija) me S. Kostarin, Prishtinë 1971.
N. Omeragaj: Treni i fundit për në agim, vjersha, Shkup 1975.
S. Asanoviq: Vdekja e hijshme, tregime, 1975.
J. Kashtellan: Kënga e hapur, poemë për Kragujevcin, Prishtinë 1977.
Pishtarët e Tetorit – Poetët e botës për Tetorin dhe Leninin, vjersha, Prishtinë 1977.
Zjarri në breg. Poezi e huaj(me P. Markon), Prishtinë 1977.
M. Kërlezha: Poezi, Prishtinë 1978.
F.G. Lorka: Poezi (me P. Markon), Prishtinë.
P. Neruda: Poezi (me D. Pashku dhe E. Gjerqekun), Prishtinë 1978.
Gj. Skoti: Pa tokë, pa lot, vjersha nga italishtja (me T. Hatipin), Prishtinë 1979.
M. Dervishi: Bejrut, poemë, Fjala, Prishtinë 1982.
S. Kosovel: Integralet, vjersha, Jeta e re, 1982.
M. Martinoviqi: Pulëbardhja e kuqe, përmbledhje me dhjetë vjersha, poema, Koha 5-6, Titograd 1984.
Punime origjinale:
Poezi
Shafrani – lajmëtar i pranverës, poezi në prozë, Rilindja, 1 e 2. I. 1985.
Dashunia ime dhe Lutje mëngjezore, Zëri i rinisë, 5, 1985.
Prijës dhe mësues i popujve tanë, prozë poetike, ZR, 10-4, 1985.
Liria – dritë që nuk shuhet, vargje, Rilindja, më 25.V.1985.
Mome narodu i Triptihom o Planini, iz savremene albanske poezije u Jugoslaviji (Izbor A. Vinca), Sarajevo 1985.
Proza
Naša štampa, Od bolničara do novinara, i iz intervjua Naša štampa br. 357, Beograd, decembra 1985.
PËRKTHIMET
Leka i Madh para Portës së Parajsës, legjendë çifute, Fjala, mars 1985.
Gomaricë e përvuajtur, përrallë çifute, Rilindja, 30 mars 1985.
Cjapi me sy njeriu, legjendë çifute, ZR nr. 15, 1985.
Gejcli kureshtar, kallëzim popullor çifut, Thumbi, nr. 147-48, 1985.
Ari dhe hekuri, nga letërsia gojore çifute, Thumbi, 145, 1985.
POEZI
R. Zogoviq, Pesë vjersha (Ditare e Kolashinit, Nishit mbi Nishavë, Anti-Alesio, Rinia, Mos vdis para se të vdesësh), Koha (Titograd), nr. 3. 1985.
Lerka Shifer – Premec (RS Kroaci), Vjersha nga Kosova (Ulpiana, Graçanica natën, Në gërdhatë), Fjala 15. VIII. 1985.
I. Sarajliq (RS BeH), Po flas për Evropën, Rilindja, 2. XI. 1985.
A. Vuletiq (RS BeH), Dielli në mesnatë (Vetëm dy rrugë janë, Gurthemeli, Dielli në mesnatë, Bredhi i Vitit të Ri në sheshin e qytetit, Ankim Diellit, Shortarqëllues, Edhe unë vrisja, Toka, Mbretëresha e rrugëve), Jeta e re, 6, 1985.
http://floripress.blogspot.com/2015/05/esat-mekuli-1916-1993.html
