Shkrimtar, publicist, veprimtar shoqeror, anetar i Akademise se Shkencave te Shqiperise. Lindi ne Menkulas te Devollit. Mesimet e para i mori ne vendlindje, te mesmen ne shkollen “Asim Zeneli” (Gjirokaster), ku beri dhe sprovat e para letrare. Ne vitet 1952 – 1957 ndoqi studimet e larta ne Fakultetin e Letersise te Universitetit te Leningradit. Ne vitet 1957 – 1972 punon si redaktor e gazetar ne te perditshmen “Zeri i popullit” (shih). Ne vitet 1973 – 1992 ka qene kryetar e Lidhjes se Shkrimtareve dhe Artisteve te Shqiperise. Dritero Agolli eshte nje nga figurat qendrore te poezise shqipe dhe nje nga perfaqesuesit me te rendesishem te “brezit te viteve 1960”.
Kritik ndaj frymes tradicionaliste dhe patriotizmit retorik, Dritero Agolli solli ne poezi ndjeshmeri e figuracion te ri, duke e perterire sistemin e vjersherimit shqip. Ai eshte pruresi i poezise se “unit” te forte. Prirja per vetepohim u duk qysh ne vellimin e tij te pare “Ne rruge dola” (1958), por u shpreh me qarte ne poemat “Devoll – Devoll” dhe “Poeme per babane dhe per veten”. Poezia e Dritero Agollit nuk e ndan te pergjithshmen nga vetjakja, ben sintezen e kolektives me individualen. Dritero Agolli ruajti prej vlerave me te arrira te poezise se tradites – frymen popullore. Ai krijoi nje gjedhe te re vjersherimi, qe ndiqte Naimin, duke metuar risine. Rruga e rritjes se tij te shkalleshkallshme poetike shprehet ne librat: “Hapat e mija ne asfalt” (1961), “Shtigje malesh dhe trotuare” (1965), “Devoll – Devoll” (1964), “Mesdite” (1968), “Baballaret” (1969), “Nene Shqiperi” (1974), “Fjala gdhend gurin” (1977), “Udhetoj i menduar” (1985), “Pelegrini i vonuar” (1993), “Lypesi i kohes” (1995), “Fletorkat e mesnates” (1999). Dritero Agolli shfaqi ne poezi nje perfytyrim vetjak per “temen e madhe”, duke kerkuar madheshtine poetike prej perjetimeve te subjektit te zakonshem; duke zgjeruar shumefish hapesiren e realitetit ne poezi dhe duke i ndryshuar rrenjesisht raporte ndermjet tyre. Kjo poezi ndikoi ne teresi per nje klime letrare me te bute ne Shqiperi. Krijimtaria e Dritero Agolli ne thelbin e vet eshte liriko – epike, ndryshe nga ajo tradicionale, qe mbahej kryesisht ne lavderine epike. Dritero Agolli e pruri poezine shqipe prej shqetesimi te pergjithshem tek shqetesimi i njeriut. Poezia e tij pershkohet nga kulti i vendlindjes, i tokes, i bukes, i parmendes, i familjes, i prindit, i babait. Ajo sundohet nga bota e gjalle, shpirtezimi i mjedisit, shenjterimi i natyres, i ares dhe bagetise. Ne kete tipar te poezise se tij shfaqen gjurme te botekuptimit panteist bektashian. Dritero Agolli krijoi ne poezi imazhin e nje Shqiperie ideale.
Vepra me e rendesishme idealizuese dhe njeheresh me e angazhuar e tij eshte poema “Nene Shqiperi”. Gjate gjithe rruge se vet krijuese me se gjysmeshekullore, Dritero Agolli eshte poeti i dhimbjes njerezore dhe i filozofise jetesore. I vemendshem ndaj dramave te medha te popullit, ai u be njeheresh poeti i dhimbjes vetjake te njeriut. Dritero Agolli njohu nje ringjallje poetike ne dy dekadat e fundme. Me vellimet poetike “Pelegrini i vonuar”, “Lypesi i kohes”, “Fletorkat e mesnates” autori shpall sfiden e tij te re te mjeshterise. Ne keto vellime shperfaqet poeti me ideal te tronditur, qe duhet te gjeje vleren dhe kuptimin e jetes se vet dhe te brezit qe perfaqeson ne kushtet e tronditjeve te medha te shoqerise dhe te ndryshimeve rrenjesore te rruges drejt se ardhmes se saj. Ne teresine e vet poezia e Dritero Agollit nuk ka perthyerje qe lidhen me keto ndryshime. Ajo eshte poezi e vlerave dhe shqetesimeve njerezore, poezi e krenarise dhe drames, e lartesimit dhe goditjes, e nyjetimit te gjendjeve poetike te imeta dhe fine. Dritero Agolli perballoi me dinjitet sfiden per t’i dhene vleren e merituar lirise. Vepra me e hershme ne proze e Dritero Agollit, eshte vellimi me tregime “Zhurma e ererave te dikurshme” (1964), qe u prit keq nga kritika zyrtare dhe u hoq nga qarkullimi (1965). Keto tregime, nje pjese e te cileve u ribotuan ne fund te vitit 1980 ne librin “Njerez te krisur ”, jane te mbushur me personazhe jotipike. Ne to heronjte paraqiten bashke me cenet e tyre duke iu shmangur skemes per heroin tipik pozitiv. Romani “Komisari Memo” (1970) eshte vepra me e angazhuar e Dritero Agollit ne proze. Ne te autori poetizoi “kohen e komisareve”, qe ishte pjese e kultit te luftes antifashiste, e cila sundoi per shume kohe letersine shqipe. Figura me e plote e romanit eshte komandanti Rrapo, i cili ben pjese brenda llojit te “njerezve te krisur”, qe permban ne teresine e vet letersia e Dritero Agollit. Ne romanin “Njeriu me top” (1975) Dritero Agolli, zbuloi nje marredhenie tjeter, krejt te ndryshme nga ajo e “Gjeneralit te ushtrise se vdekur” te Ismail Kadarese (shih) sa i takon raportit te njeriut shqiptar me armen. Zot e rob i armes, i magjepsur dhe marrosur prej saj, personazhi qendror i librit ben cudira e marrezira nga me te pabesueshmet. Ndonese romani merr nje teme nga lufta, nyja dramatike e tij qendron ne faktin universal se morali i nje brezi ka ardhur ne kundershtim me ate te brezit te meparshem. Romani “Trendafil ne gote” (1980) u prit me nencmim nga mendimi letrar si nje “liber roze”. Me kete veper Dritero Agolli provoi te bente nje sfide tjeter ne letersi, duke krijuar nje personazh, drama e te cilit eshte se gjendet midis disa dashurish. Kotributi me i rendesishem letrar ne proze i Dritero Agollit konsiderohet “Shkelqimi dhe renia e shokut Zylo” (1973). Kronike e karrieres se palavdishme te nje zyrtari, romani eshte ne te njejten kohe pasqyre e pozites se pandashme te vartesit te tij. Produkt i njeri – tjetrit, dy personazhe kryesore, Zyloja dhe Demka, sikurse ndodh pothuajse ne te gjitha veprat me karakter humoristik, jane pasqyre e anes qesharake dhe njeheresh dramatike te funksionimit te burokratizmit. Zyloja eshte nje figure fatkeqe, ku behen bashke miresia e qellimit me humbjen e ndjenjes se realitetit te mases per te verteten. Ndryshe nga shume burokrate te tjere skematike qe kishin permbytur jo vetem letersine shqipe, por edhe publicistiken, Zyloja eshte nje burokrat me drame. Ne thelbin e kesaj vepre, si dhe te romani “Arka e djallit”, qendron antiskematizmi. Kete te fundit Dritero Agolli nisi ta shkruaje ne fillim te viteve 1980, per ta perfunduar ne fillim te viteve 1990. Ne jeten shqiptare kishte hyre nderkaq nje kuptim tjeter i lirise. Romani e perballoi horizontin e ri te pritjes. “Arka e djallit” eshte nje veper e shkruar me shkujdesje ndaj disiplines. Ajo eshte deshmi per faktin se personalitetet e fuqishem te letersise shqipe kane qene me te lire se metoda e tyre krijuese. Dritero Agolli duke vendosur ne qender te romanit te tij kerkimin e nje tabuje, duke kerkuar te ndaluaren, shfaqen me nje permase mendimi qe gjendet mbi lirine shteterore. Shkrimtari arrin nje shkalle te larte lirie me “romanin brenda romanit”, me “arken e djallit”, ku gjendet verpra e ndaluar. Ajo quhet “Shakaja e ndaluar”, titull qe te kujton romanin e njohur disident te M. Kunderes “Shakaja”. Ne kete shkalle te lirise krijuese Dritero Agolli realizon nje veper ku nuk ka censure dhe autocensure. Disa prej veprave me te arrira te Dritero Agollit kane qene nen vemendjen ideologjike te autoriteteve zyrtare. Romani “Shkelqimi dhe renia e shokut Zylo”, qe botohej pjese – pjese ne revisten “Hosteni”, u nderpre ne menyre te heshtur (ne vitin 1990 autori botoi variantin e plote te vepres). Per “kundervajtje ideologjike” u qortuan edhe dramat “Mosha e bardhe” dhe “Fytyra e dyte”. Ndersa per romanin “Deshtaku”, qe pruri tek lexuesit nje realitet me drame, u mbajt heshtje. Nje pjese e madhe e veprave te tij jane botuar ne shume gjuhe te huaj. Ka qene deputet ne Kuvendin Popullor dhe ne Kuvendin e Shqiperise per disa legjislatura (1974 – 2005). Dritero Agolli ka marre Cmimin e Republikes te shkalles se pare dhe eshte dekoruar me Urdhrin “Nderi i Kombit”.
Kritik ndaj frymes tradicionaliste dhe patriotizmit retorik, Dritero Agolli solli ne poezi ndjeshmeri e figuracion te ri, duke e perterire sistemin e vjersherimit shqip. Ai eshte pruresi i poezise se “unit” te forte. Prirja per vetepohim u duk qysh ne vellimin e tij te pare “Ne rruge dola” (1958), por u shpreh me qarte ne poemat “Devoll – Devoll” dhe “Poeme per babane dhe per veten”. Poezia e Dritero Agollit nuk e ndan te pergjithshmen nga vetjakja, ben sintezen e kolektives me individualen. Dritero Agolli ruajti prej vlerave me te arrira te poezise se tradites – frymen popullore. Ai krijoi nje gjedhe te re vjersherimi, qe ndiqte Naimin, duke metuar risine. Rruga e rritjes se tij te shkalleshkallshme poetike shprehet ne librat: “Hapat e mija ne asfalt” (1961), “Shtigje malesh dhe trotuare” (1965), “Devoll – Devoll” (1964), “Mesdite” (1968), “Baballaret” (1969), “Nene Shqiperi” (1974), “Fjala gdhend gurin” (1977), “Udhetoj i menduar” (1985), “Pelegrini i vonuar” (1993), “Lypesi i kohes” (1995), “Fletorkat e mesnates” (1999). Dritero Agolli shfaqi ne poezi nje perfytyrim vetjak per “temen e madhe”, duke kerkuar madheshtine poetike prej perjetimeve te subjektit te zakonshem; duke zgjeruar shumefish hapesiren e realitetit ne poezi dhe duke i ndryshuar rrenjesisht raporte ndermjet tyre. Kjo poezi ndikoi ne teresi per nje klime letrare me te bute ne Shqiperi. Krijimtaria e Dritero Agolli ne thelbin e vet eshte liriko – epike, ndryshe nga ajo tradicionale, qe mbahej kryesisht ne lavderine epike. Dritero Agolli e pruri poezine shqipe prej shqetesimi te pergjithshem tek shqetesimi i njeriut. Poezia e tij pershkohet nga kulti i vendlindjes, i tokes, i bukes, i parmendes, i familjes, i prindit, i babait. Ajo sundohet nga bota e gjalle, shpirtezimi i mjedisit, shenjterimi i natyres, i ares dhe bagetise. Ne kete tipar te poezise se tij shfaqen gjurme te botekuptimit panteist bektashian. Dritero Agolli krijoi ne poezi imazhin e nje Shqiperie ideale.
Vepra me e rendesishme idealizuese dhe njeheresh me e angazhuar e tij eshte poema “Nene Shqiperi”. Gjate gjithe rruge se vet krijuese me se gjysmeshekullore, Dritero Agolli eshte poeti i dhimbjes njerezore dhe i filozofise jetesore. I vemendshem ndaj dramave te medha te popullit, ai u be njeheresh poeti i dhimbjes vetjake te njeriut. Dritero Agolli njohu nje ringjallje poetike ne dy dekadat e fundme. Me vellimet poetike “Pelegrini i vonuar”, “Lypesi i kohes”, “Fletorkat e mesnates” autori shpall sfiden e tij te re te mjeshterise. Ne keto vellime shperfaqet poeti me ideal te tronditur, qe duhet te gjeje vleren dhe kuptimin e jetes se vet dhe te brezit qe perfaqeson ne kushtet e tronditjeve te medha te shoqerise dhe te ndryshimeve rrenjesore te rruges drejt se ardhmes se saj. Ne teresine e vet poezia e Dritero Agollit nuk ka perthyerje qe lidhen me keto ndryshime. Ajo eshte poezi e vlerave dhe shqetesimeve njerezore, poezi e krenarise dhe drames, e lartesimit dhe goditjes, e nyjetimit te gjendjeve poetike te imeta dhe fine. Dritero Agolli perballoi me dinjitet sfiden per t’i dhene vleren e merituar lirise. Vepra me e hershme ne proze e Dritero Agollit, eshte vellimi me tregime “Zhurma e ererave te dikurshme” (1964), qe u prit keq nga kritika zyrtare dhe u hoq nga qarkullimi (1965). Keto tregime, nje pjese e te cileve u ribotuan ne fund te vitit 1980 ne librin “Njerez te krisur ”, jane te mbushur me personazhe jotipike. Ne to heronjte paraqiten bashke me cenet e tyre duke iu shmangur skemes per heroin tipik pozitiv. Romani “Komisari Memo” (1970) eshte vepra me e angazhuar e Dritero Agollit ne proze. Ne te autori poetizoi “kohen e komisareve”, qe ishte pjese e kultit te luftes antifashiste, e cila sundoi per shume kohe letersine shqipe. Figura me e plote e romanit eshte komandanti Rrapo, i cili ben pjese brenda llojit te “njerezve te krisur”, qe permban ne teresine e vet letersia e Dritero Agollit. Ne romanin “Njeriu me top” (1975) Dritero Agolli, zbuloi nje marredhenie tjeter, krejt te ndryshme nga ajo e “Gjeneralit te ushtrise se vdekur” te Ismail Kadarese (shih) sa i takon raportit te njeriut shqiptar me armen. Zot e rob i armes, i magjepsur dhe marrosur prej saj, personazhi qendror i librit ben cudira e marrezira nga me te pabesueshmet. Ndonese romani merr nje teme nga lufta, nyja dramatike e tij qendron ne faktin universal se morali i nje brezi ka ardhur ne kundershtim me ate te brezit te meparshem. Romani “Trendafil ne gote” (1980) u prit me nencmim nga mendimi letrar si nje “liber roze”. Me kete veper Dritero Agolli provoi te bente nje sfide tjeter ne letersi, duke krijuar nje personazh, drama e te cilit eshte se gjendet midis disa dashurish. Kotributi me i rendesishem letrar ne proze i Dritero Agollit konsiderohet “Shkelqimi dhe renia e shokut Zylo” (1973). Kronike e karrieres se palavdishme te nje zyrtari, romani eshte ne te njejten kohe pasqyre e pozites se pandashme te vartesit te tij. Produkt i njeri – tjetrit, dy personazhe kryesore, Zyloja dhe Demka, sikurse ndodh pothuajse ne te gjitha veprat me karakter humoristik, jane pasqyre e anes qesharake dhe njeheresh dramatike te funksionimit te burokratizmit. Zyloja eshte nje figure fatkeqe, ku behen bashke miresia e qellimit me humbjen e ndjenjes se realitetit te mases per te verteten. Ndryshe nga shume burokrate te tjere skematike qe kishin permbytur jo vetem letersine shqipe, por edhe publicistiken, Zyloja eshte nje burokrat me drame. Ne thelbin e kesaj vepre, si dhe te romani “Arka e djallit”, qendron antiskematizmi. Kete te fundit Dritero Agolli nisi ta shkruaje ne fillim te viteve 1980, per ta perfunduar ne fillim te viteve 1990. Ne jeten shqiptare kishte hyre nderkaq nje kuptim tjeter i lirise. Romani e perballoi horizontin e ri te pritjes. “Arka e djallit” eshte nje veper e shkruar me shkujdesje ndaj disiplines. Ajo eshte deshmi per faktin se personalitetet e fuqishem te letersise shqipe kane qene me te lire se metoda e tyre krijuese. Dritero Agolli duke vendosur ne qender te romanit te tij kerkimin e nje tabuje, duke kerkuar te ndaluaren, shfaqen me nje permase mendimi qe gjendet mbi lirine shteterore. Shkrimtari arrin nje shkalle te larte lirie me “romanin brenda romanit”, me “arken e djallit”, ku gjendet verpra e ndaluar. Ajo quhet “Shakaja e ndaluar”, titull qe te kujton romanin e njohur disident te M. Kunderes “Shakaja”. Ne kete shkalle te lirise krijuese Dritero Agolli realizon nje veper ku nuk ka censure dhe autocensure. Disa prej veprave me te arrira te Dritero Agollit kane qene nen vemendjen ideologjike te autoriteteve zyrtare. Romani “Shkelqimi dhe renia e shokut Zylo”, qe botohej pjese – pjese ne revisten “Hosteni”, u nderpre ne menyre te heshtur (ne vitin 1990 autori botoi variantin e plote te vepres). Per “kundervajtje ideologjike” u qortuan edhe dramat “Mosha e bardhe” dhe “Fytyra e dyte”. Ndersa per romanin “Deshtaku”, qe pruri tek lexuesit nje realitet me drame, u mbajt heshtje. Nje pjese e madhe e veprave te tij jane botuar ne shume gjuhe te huaj. Ka qene deputet ne Kuvendin Popullor dhe ne Kuvendin e Shqiperise per disa legjislatura (1974 – 2005). Dritero Agolli ka marre Cmimin e Republikes te shkalles se pare dhe eshte dekoruar me Urdhrin “Nderi i Kombit”.
Vdekja E Nenes
U zvogelua nena dhe u tret e gjitha,
U be si pulebardhe e lehte
Dhe nje mengjes pa zbardhur ende drita
Renkoi e fluturoi mbi rete
Andej u fsheh si ylli Aferdita
Dhe ne pastaj s'e pame, paste ndjese!
Vec ndodh qe vale e endrrave te trishta
E sjell ne breg te shtratit tim si shpeze
Berberi
Shume njerez ka qethur berberi ne jeten e gjate
atje ne floktoren e ktheses se ruges NAIMI
shume vdiqen fatmire a te ngrate
shume u vrane ,u burgosen dhe jeten u mori mergimi.
Qethi djaj e fisnike ,e kusare dhe mjaft deputete
dijetare e memure,kaptere e plot gjenerale
presidente te shkuar e te ardhshem,dramaturge e poete
kardiologe e xherahe,e dentiste qe shkulin dhembe e dhemballe
Ah,nga gjithe mullaret me koka cna mbeten
po te bente berberi nje album nga koket e qethura
sigurishte do i hapej nje nam tere jeten
si poetit te shquar ne librin me vjersa te zgjedhura.
Ja ky flok i takonte filan presidenti
filan presidenti qe vdiq a mbaroi i burgosur
keto balluke i mbante kusari me i madh i qytetit
kurse ato me tutje nje pusht i brengosur.
Keshtu do lexonin te zgjedhurat floke si liber
nga vetite e prodhimit te leshit ne kokat shqiptare
lere lere berberi vertete do te bente nje Bibel
po te kishte ne koken e vet dy-tri pare
Elegji Për Qenin
Më dhimsesh qen i vogël!S'pate fat,
Të ktheheshe në oborrin e shtëpisë...
U shtrive i përgjakur mbi asfalt,
Nga një makinë e egër e pashpirtë.
E ç'deshe ti që dole shpejt e shpejt,
Në mes të rrugës nga një dushk a ferrë?
Njeriu shtyp mikun rrugën kur ia pret,
Dhe jo pastaj një qen qyqar të mjerë!
Enderr e prere
1.
mos vdis, se pas shirave aren e mbushi bari,
ka rene ne ullishte mize e ullirit.
hardhia duhet sperkatur shpejt me gurkali
dhe ende s'ka dale nga plisi kercelli i misrit
ne enderronim te benim nje anije,
kurkush s'e mendonte me c'dru do ta ngrinim,
kishim ndermend ta ndertonim me dege hardhie
dhe vela ti vinim.
bodrumet e saj t'i mbushnim me poce me vere
dhe te lundronim ne ishujt e havajes;
ta pinim veren me vajzat e ishujve ne belvedere,
zezaku te bente fresk me fleten e palmes.
2.
mos vdis se kalit i ra ne vrapim nje patkua
dhe nisi ta ngreje nga dhimbja kemben e pare;
kerkojme patkonj e s'na jep njeri hua,
s'e gjejme as nallbanin e marre.
ne enderronim te shkonim ne hipodrome,
ne vende te lumtura ku munden me kuaj,
tani dhe kali calon e s'na ha as barin e njome;
me sy si gota na sheh si te huaj...
3.
mos vdis, se dielli ne oborr e ka shtruar sofren e madhe
dhe presim te vijne vajzat te gjitha,
te gjitha ato qe ti u thoshje "sorkadheve",
kur grisnin fustanet ne driza.
4.
mos vdis ne dhomen e heshtur i shtrire
eshte turp kaq shpejt te rrish e te vdesesh!
ne enderronim nje vdekje me te mire:
duke vdekur, fytyrat tona ti shihnim ne piken e veses.
I Perndjekuri i dashurise
Une jam i burgosuri yt
Rroj me prangat qe ti me ke vene
Po cudi as qelia s'me mbyt
Dhe s'me mbyt as dritarja e zeze
Kur ti prangat m'i hodhe ne mish
Une i putha duart e tua
Eshte rast i pashembullt ta dish
Qe xhelatin ta puth a ta dua
I perndjekuri yt erotik
I perndjekur te mbetet gjithmone
Erotim i mire a i lig
Hidhmi duart ne fyt, torturome
Ky burgim sa do zgjase s'e di
I perjetshem do kisha deshire
Vec ti eja me shih ne qeli
Te perndjekurit tend i vjen mire.
Jam vonuar
Jam vonuar aq shumë e aq shumë,
Jam vonuar si dritë e një ylli të fikur,
Që me shekuj bën udhë
Gjersa tokën ta puthë e sfilitur.
I vonuar do vij, kur hëna në det të ketë ikur
dhe këndesi t’i ketë dhënë fund këngës,
Të vonuar, të rrudhur, të thinjur,
Me habi do më shohësh dhe lotët do fshish
me cepin e mëngës.
Kesaj nate me hene te vjeshtes
Kesaj nate me hene te vjeshtes
Dola fushes te bredh kuturu.
Rete shtohen me vrap pa reshtur,
Hena duket aty-ketu.
Porsi vete mendimet e mia
Po me shtyhen nder mend me shpesh
dhe pas tyre gjithnje gjendesh ti
si kjo hene qe duket mes resh.
Hena shpejt do te zhduket dhe netet
do te mbeten pa te, kurse ti
ne enderrimet e mia pa jete
perendim s'do te kesh kurrsesi.
Ketu s'do jem
Ketu s'do jem do jem larguar
Ne toke I tretur si te tjeret
Ne kafenene e preferuar
Nuk do me shohin kamarieret
Dhe neper udhet ku kam ecur
S'do ndihet kolla ime e thate
Mbi varrin tim do te rrije I heshtur
Nje qipariz si murg I ngrate
Ti do trishtohesh atehere
Se s'do me kesh ne dhome te gjalle
Dhe kur ne xham te fryje ere
Do qash me eren dalengadale
Por kur te jesh merzitur shume
Ne raft te librave kerkome
Aty do jem I fshehur une
Ne ndonje fjale a ndonje shkronje
Mjafton qe librin pak ta heqesh
Dhe un do te zbres do t'vi prane teje
Ti si dikur me mall do qeshesh
Si nje blerim pas nje rekeje
Kur nje mengjes
Do te jete mengjes e une do te vi patjeter.
Mbi xhaketen time do te kene rene petale
Nga lulet e kumbulles se vjeter,
Nga lulet e thanes se tharet.
Ahere ti s'do te jesh zgjuar akoma.
Une do te them emrin tend ne xhame
Dhe do te vershellej te dashuren kengen tone:
"Ti cele heret, moj bajame!"
Do vershellej ngadale-ngadale
E s'do prish gjumin tend te bukur.
Do bien mbi mua petale
E do ulet ne sup nje flutur...
E, kur syte te hapesh, do te shohesh
Romantikun e perjetshem ne xhame
Dhe kengen e dashur do njohesh:
"Ti cele heret, moj bajame!"
Kur te jesh merzitur shume
Ketu s' do te jem, do jem larguar;
Ne toke i tretur si te tjeret,
Ne kafenene e preferuar
Nuk do me shohin kamarieret.
Dhe neper udhet ku kam ecur,
S'do ndihet kolla ime e thate,
Mbi varrin tim do te rrije i heshtur
Nje qiparis si murg i ngrate.
Ti do trishtohesh atehere,
Se s'do me kesh ne dhome gjalle,
Dhe, kur ne xham te fryje ere,
Do qash me eren dalengadale.
Po kur te jesh merzitur shume.
Ne raft te librave kerkome,
Atje do te jem i fshehur une,
Ne ndonje varg a ndonje shkronje
Mjafton qe librin pak ta heqesh
Dhe une do zbres, do vij pas teje;
Ti si dikur me mall do qeshesh,
Si nje blerim pas nje rrekeje.
Malli per heronjte
S'ka heronj,herojte i perzume
me lavdi perdite i nanuritem
dhe me lajka dalngadal i vume
nje nga nje ne prehje dhe ne gjume.
S'ka heronj,heronjte u merziten,
prisnin endrat,endrat u vonuan
duke pritur heshten e dremiten
dhe ne nina-nana u kenduam.
C'digjeni nga malli per heronjte?
kushedi kur kthehen nga kjo ane
C'i kerkoni?Pritja eshte e kote
S'ka heronj,tani ka pelivane!
Heshtja
Cigarja u dogj gjer ne fund,
Mbi tryeze gjumi me mori
ne xhamet era perdet s'i tund
dhe hesht koridori.
Me koke ne tryeze te flesh,
te shohesh endra te blerta...
Sa ndot...Te zgjohesh e prape te gjesh
ne qoshe te vjellat e lena nga jeta!
Kujdes me fjalen
Kujdes me fjalen,zonjez me cante
Kujdes me fjalen dhe ti zoteri
Pushteti i fjales eshte i vecante
Gatuan male dhe kakerdhi.
Me fjalen rrjedhin perenj me mjalte
Pikojne cezma me helm te zi
Kujdes me fjalen zonjez me cante
Kujdes me fjalen dhe ti zoteri!
Nga fjala humben Jude e Pilate
Stratege e mbreter me mbreteri
Kujdes me fjalen zonjez me cante
Kujdes me fjalen dhe ti zoteri!
Kur fjala nxiret nga buzet jashte
Si dallendyshja s'vjen ne shtepi
Kujdes me fjalen zonjez me cante
Kujdes me fjalen dhe ti zoteri!
Une fjalen vete e shtroj ne karte
Dhe brenda syve se c'eshte e di...
Kujdes me fjalen zonjez me cante
Kujdes me fjalen dhe ti zoteri!
Varferia
Kishat e shembura
Malli per heronjte
Kujdes me fjalen
Heshtja
Mjegulli i dashurise
kur ikja larg drejt teje vija
kur vija afer ikja larg
per dreq me trembte largesia
dhe afersija behej cark
as e kuptoja si te desha
nje mjegull pus nje cmenduri
si nje poet qe shkruan vjersha
dhe ndez nje shkrepse dhe i ben hi
dhe ndoshta kjo ish dashuria
e cakerdisur kuturu...........
per dreq me trembte largesia
dhe afersa gjithashtu
Mos ma kujto
E shkuara ka caste dhe ore te hidhura, mos ma kujto
per shembull, me pe me duar te lidhura, mos ma kujto!
Per shembull me pe ne rruge te pire, mos ma kujto,
Te pire e te humbur, te share e te grire, mos ma kujto!
Per shembull me rrahen dy-tre vagabonde, mos ma kujto,
Tek shihja nje grerez tek rrinte mbi gonxhe, mos ma kujto!
Per shembull pesova diku nje disfate, mos ma kujto,
Dhe gjumi s'me zinte me dite e me nate, mos ma kujto!
Per shembull me pe duke ecur e qare, mos ma kujto,
Mbeshtetur pas murit me zemer te vrare, mos ma kujto!
Per shembull me pe duke ngrene e genjyer, mos ma kujto,
Te prishur, te shturur, te rene e te thyer, mos ma kujto!
Per shembull ne shtrat s'u bera per burre, mos ma kujto,
I turpshem i drodha si qengj nen lekure, mos ma kujto!
E shkuara ka ore dhe caste te hidhura, mos ma kujto,
Ka drojtje dhe heshtje kur lipsen te thirrura, mos ma kujto!
Nje mendim vetetimthi
I humba te gjitha, po lypes s'u ktheva,
S'ia zgjata doren askujt dhe veten e mbajta.
C'u bene vajzat me te bukura Drita, Maria dhe Eva?
Atyre doren me gaz mund t'ua mbaja.
Po te gjitha ato u plaken si une
Dhe bukurine e dikurshme s'e kane,
Megjithate drejt tyre synoj nganjehere me shume
Sesa drejt guhakerve me qyrk e fame.
I humba te gjitha, me mbeten vetem kujtimet dhe kockat,
Me mbeti lekura dhe bebja e syrit tok me shkendijat.
Tani perballe shtepise sime kendojne bretkosat,
Gezohem se jane te gjitha te mijat
Nje shkrepese
Ndizme, vella nje shkrepese
nen qiellin e zi,
Nje shkrepese te brishte shprese
ne erresiren me shi.
Ne erresiren e dhjamur si pelte,
Kur ndihet te zbrese acar.
E dini c'do te thote nje shkrepese,
Nje fije e holle si bar?
Pelegrini
Une jam prej kohesh pelegrin
udhetar ne vendin e shpreses se thyer
jam ndare pa dashur nga karvani im
mes shtigjeve nga vapa e shirat gryer.
Kerkoj karvanin tim ne rene e shpat
karvanin qe e ka ndruar drejtimin me kohe
ndaj ne udhe jam krejt i humbur,jam fillikat
me shami te grisur lidhur ne koke.
Per uje buza ime u dogj u be zhur
dhe syte me shpojne nga shterja e lotit
me duhet te arij karvanin e tretur qekure
capitur mes vapes,mes shiut e te ftohtit.
Une jam prej kohesh pelegrin
shtegtar i karvanit te humbur
dhe bart ne kuriz nje premtim
te dhene gjysherve te mundur.
Poeme per babane e per vete (kenga I)
Im ate token shume e donte
Sic donte nene e grua
Per token lodhej dhe rekonte
Dhe djersen derdhte krua
Kur plis me plis hidhte hapin
I kishte hapi hije
Dhe zogjte e malit udhe i hapnin
Me fjale hiresie
Kur grushtin mbushte plot me fare,
Mahnitej kush e shihte,
Dhe era ndalte frymen ne are,
Qe qejfin mos ja prishte
Ne kembe si ne kater klecka
Ne gur ngrinte hardhucka
Pergjonte lart ne shelg rebecka
Me thonjte me majucka.
Me sqep lejleku bente harqe
Rreth rruzullit te diellit
Dhe dukej sikur ndillte paqe
nen kaltersine e qiellit
Po ati im mbi plisa ecte
Me shpirt te madherishem
Dhe tokes shpirt me shpirt i jepte
Nga shpirti i cuditshem
kur prane molles ulej qete
te hante buke e gjize
Nuk feshferinin gjethe e flete
Nuk pipetinte drize
Me token rrinte dite e nate
Ne vape, ere e mjegull
Ndaj nga pasardhesit im ate
Kerkonte djerse e rregull
Nuk kish syze dijetari
Dhe rafte me deftere,
Po udhe ihapte shkencetari
Me nam te madh e vlere
Ky shkencetar qe njihte dhene
Ne fusha pas me mori;
''mesoje biro abecne
ne brazdat qe le plori
Mesoje biro abecene
E gjithe abeceve
Atje ku plisat shpinen ngrene
Pas plugut e pas qeve....''
Pa dale mire nga pelena
Me dha ne dore hostene
Dhe shfryu si era ne bedena;
''Tani permbyse dhene/
Permbys dhene, dheu s'ankohet
Kur plori ia kruan shpinen,
Po qesh, lot valle dhe gezohet
Dhe gazi cmend luginen.
Dhe te harbuar marrin vrapin
Kercejte radhe-radhe
Dhe sythat syte e vegjel hapin
Per ditezen e bardhe"...
Nje dite i lodhur, i menduar,
I thashe me ngadale:
"Per se kaq shpejt m'i ke mesuar
Kaq pune e brenge e halle?"
Ai nga buzet llullen hoqi
E foli dy-tri fjale:
"Qe mos ta haje qeni shkopin.
Pellumbi im, o djale!"
Pastaj u ngrit te perkedhelte
Balashin dhe Kazilin,
Qe nxirrnin gjuhen si lepjet
Dhe shelgjet i lepinin.
Ata i bindeshin tim eti,
Sic binden dy femije,
Me ta e lidhte fort nje jete
Me qindra mijera fije...
Dhe nuk ia prishnin qejfin kurre
ne vape,ere, e mjegull,
leronin, mbillnin, mbanin grure;
Im ate donte rregull...
Pastaj babai ne plis mbeshtetur
Kendonte fill i vetem,
Sikur perpiqej per ta gjetur
ne kenge te verteten:
"Qe nga maja e malit
Ta shtira dylbine,
Pas drites se llambes
Ta pashe stoline.
Me gjysmen e ballit
Te derdhej shamia,
M'u ne doren time
Sec me ngriu dylbia.
Me eren e malit
Desha te te vinja,
Sarhosh sec me bere,
Mbeta neper brinja.
Qete m'i zu zekthi,
Kali malet mori,
Maje grurit mbata,
C'te bej une i gjori!...
Qe nga maje e malit
Ta shtira dylbine,
Them te vij pas teje,
Them ta shes shtepine..."
Poeme per babane e per vete (kenga II)
1.
O brezi im u vrenjte heret
Ne rrugen e mjerrimit;
Ti pe te paren dite te erret,
Te paren te pushimit
Ti s'e mesove Shtate Prillin
Ne liber e gazete,
Ti Shtate Prillin me qefinin
E pe, e ndjeve vete!
2.
Babai me boten zemerohej
Dhe behej pike e vrer,
Dhe arave ngahere ankohej,
Dhe toshte: "Duam nder!"
Ka qene i ri, ka qene i zgjuar,
Me supe te medhenj
Dhe mund te ngrinte me dy duar
Dy dema, dy shkembinj.
Keto dy duar une i pashe
Tek hiqnin me rrembim nje derrase
Nje tra, nje hu, nje gur...
Atje babai e mbante fshehur
Nje pushke me fisheke,
Qe trashegim i pati mbetur
Nga gjyshi im i shkrete.
E nxorri pushken dhe e ngriti
Me sy te perlotur:
"O plaku im, te ndritte shpirti,
Na le nje gje te cmuar!"
Pastaj i vrenjtur si oxhaku
M'u kthye ballelarte:
"Eh, ky dyfek qe na la plaku,
Kerkon nje dore te arte!
Tani me mua eja djale,
Te dalim ne fushim,
T'ia fshijme tyten rrath-rrathe,
Se ndryshku na e grin
E grin i shkreti si veremi
Dhe pushka mbetet shterpe,
Fisheke pak ne vezme kemi,
Se pula s'pjell fisheke
Ndaj pusken, biro, ta gatitim,
T'ia njohim dege e rrenje
Nga tyta plumbin kur ta nisim,
Te shkoje drejt ne shenje.
Babait nje dite i thashe prape
Te kumbulla me flete:
-Kjo pushke e shkrete c'do me jape,
C'do bej me te ne jete?
I ngriti syte lart ne pllaje
Dhe na tha te njejtat fjale:
-Qe qeni shkopin mos ta haje,
Pellumbi im o djale!
Ka qener plot kjo zuske bote,
Kjo bote e turbullt shume,
Ne zheg na vijne e ne te ftohte
Dhe kurre s'kane gjume...''
Pastaj pas kumbulles mbeshtetur
Kendoi ngadale i vetem,
Sikur mundohej per ta gjetur
ne kenge te verteten
''Lumi vjen i turbullt,
malet bore kane,
Dale, pusht iShagut,
Te ta shoh fustane!
Po therret tellalli:
E kujt eshte kjo palle!
Devolliu ivogel
Tri pellembe djale!
Devolliu i vogel,
Takijen menjane,
Ne hendek me balte
Hodhi kajmekamne.
Dale pusht i Shagut,
Te ta shoh fustane!...''
Poeme per babane e per vete (kenga III)
S'e thur poemén aq té gjaté,
Me vargje si litare,
Se kushedi e gris im até
Dhe dredh me té cigare.
Nga kjo poemé e nisa rrugen
E vargjeve rinoré,
Né rrokje e rima treta jugén
Dhe erén me déboré...
Do béj poerna mé té mira.
Po ti né mend do vish,
O moj e para mé e véshtira,
E thurur mes lajthi
Dhe do mé thuash buzéplasur:
-S'mé vure shumé fieté! -
Ahere ati irn i dashur
Né varre do té jeté!
S'do futesh fare ne botimet
E vargjeve te zgjedhur
Do mbetesh vetem ne kujtimet
E kalter, e pazverdhur.
Po mund te ndodhe ndonjehere,
Qeflinjte e poezise
Ty té té véné né defteré
Si fakt té historisé:
"Dhe fshati yné nxjerr poeté,
Sic nxori trima shumé.
Vrapojné vargiet me réketé
Dhe piqen né njé lumé,,...
Po ti, poemé, moj naive,
E thurur aré mé aré,
Do sjellésh erén e lajthive,
Si dashuriné e paré
Dhe thellé rreshtave té tua
Ku zemra ime mbeti,
Do dal'e do mé zgiojé mua
Cibuku i tim eti...
Ka qene i ri, ka qene i zgjuar,
Me supe te medhenj
Dhe mund te ngrinte me dy duar
Dy dema, dy shkembinj.
Keto dy duar une i pashe
Tek hiqnin me rrembim nje derrase
Nje tra, nje hu, nje gur...
Atje babai e mbante fshehur
Nje pushke me fisheke,
Qe trashegim i pati mbetur
Nga gjyshi im i shkrete.
E nxorri pushken dhe e ngriti
Me sy te perlotur:
"O plaku im, te ndritte shpirti,
Na le nje gje te cmuar!"
Pastaj i vrenjtur si oxhaku
M'u kthye ballelarte:
"Eh, ky dyfek qe na la plaku,
Kerkon nje dore te arte!
Tani me mua eja djale,
Te dalim ne fushim,
T'ia fshijme tyten rrath-rrathe,
Se ndryshku na e grin
E grin i shkreti si veremi
Dhe pushka mbetet shterpe,
Fisheke pak ne vezme kemi,
Se pula s'pjell fisheke
Ndaj pusken, biro, ta gatitim,
T'ia njohim dege e rrenje
Nga tyta plumbin kur ta nisim,
Te shkoje drejt ne shenje.
Babait nje dite i thashe prape
Te kumbulla me flete:
-Kjo pushke e shkrete c'do me jape,
C'do bej me te ne jete?
I ngriti syte lart ne pllaje
Dhe na tha te njejtat fjale:
-Qe qeni shkopin mos ta haje,
Pellumbi im o djale!
Ka qener plot kjo zuske bote,
Kjo bote e turbullt shume,
Ne zheg na vijne e ne te ftohte
Dhe kurre s'kane gjume...''
Pastaj pas kumbulles mbeshtetur
Kendoi ngadale i vetem,
Sikur mundohej per ta gjetur
ne kenge te verteten
''Lumi vjen i turbullt,
malet bore kane,
Dale, pusht iShagut,
Te ta shoh fustane!
Po therret tellalli:
E kujt eshte kjo palle!
Devolliu ivogel
Tri pellembe djale!
Devolliu i vogel,
Takijen menjane,
Ne hendek me balte
Hodhi kajmekamne.
Dale pusht i Shagut,
Te ta shoh fustane!...''
Pulebardha
Pulbardhen ne reren e lagur e gjetem,
E kishte thyer kemben nen gjurin e brishte.
E kishin lene shoqet ne bregun e detit vetem.
E kishin lene e askush nuk e priste.
Pulbardhen ne dhomen tone e shpume
E u mesua me ne si njeriu i shtepise.
Vec nga dritarja shikonte detin me shkume
Dhe valen qe ngrihej mes shiut dhe stuhise
Jetoi pulbardha shume ne dhome
Po humnbi papritur nje dite,
Nje dite kur deti hidhej mbi reren e njome
Nje dite kur vinin stuhite..
Dhe shkuam ne det ta kerkonim,
Kur vala me valen si deshet kokat kishin perpjekur
Dhe era dhe rete renkonin
Dhe e gjetem pulbardhen te vdekur...
E pame!
Kishte hapur krahet e bardhe ne reren e njome
E pame!
Ndofta nuk donte te vdiste ne dhome...
Rapsodi
Selim Hasanit, kengetarit te Laberise
Ku shkund guret qafe e shpatit,
Mardhur bore, djegur vape,
Mbushe, xha Selimi i Bratit,
Dy hejbe me kenge labe.
Ere plumb e ere predhe,
Ere prush e ere brenge,
Ere dushk e luleshqerre
Binin-binin ato kenge.
Se hejbete ne senduke
Per t'u mykur nuk i vure,
Po i more cuke me cuke,
Selim Brati me poture.
Dhe mbi malet e perpjete,
Mardhur bore, djegur vape,
Prape i zbraze ti hejbete
Mbushur plot me kenge labe.
I percolle, larg i nise,
Neper gjurme gjelberimi:
"Shikoni, bija, merrni viset
Ju bekofte xha Selimi"!
Te Mendohesh
Ka shume mallkime
per njerez te liq,
Sic ka dhe urime per shoke dhe miq.
Po une mallkimet aspak s'i kam dashur,
Vec shfryj
rralle-rralle kur jam buzeplasur,
Kur kupa ze mbushet e s'kam nga t'ia mbaj,
Merzitur-merzitur me vete ze shaj.
I them mendjemadhit nje llaf te florinjte
Te gjetur ne popull:ah,mendja t'u rritte!
Sa gjera ke
thene,o popull i shtrenjte,
Qe duhet patjeter te rri te vras mendte!
