Nga Leonidha Naqedhrami
Shkrimtari dhe poeti himariot, Petraq J. Pali
Puna ngulmuese dhe vyrtytet e karakterit se ” Bukuria e artit harmonizon hijshëm me bukurinë e karakterit ” , janë dy komponentë fundamentalë të suksesit të njeriut në jetën personale dhe atë shoqërore . E sidomos kur ato bëjnë një duet harmonik .
Pikërisht mbi këto komponente harmonike, Binomi Pali , At e Bir ,
ka lartësuar obeliskun e krijimtarisë së tij .
Krijimtaria artistike e tyre është një shpërthim i asaj gurre të nëndheshme , e cila akumuloi gjithë jetës thesarin krijues duke e mbledhur me gurgullima artistike të mbyllura brënda vetes .
Po kur të vijë dita , te gjitha kam me i qitun , në njëmijë ngyra të bukura që nuk vdesin ! ” , thoshte i madhi Migjen “ .
Dhe Binomi Pali , At e Bir , është krijim i klimës së re demokratike . Por , për turp të botës , si diktatura komuniste dhe pushteti aktual në Shqipëri , vazhdojnë të njëjtin avaz ndaj Tij .
Falë vetëm sakrificave personale , gati sublime ,të Birit , Petraq Pali , për t’i dhuruar Atdheut gjeninë krijuese të Atit , Janko Pali , rilindasit iluminist , sot ne e kemi në dorë atë, për t’i dhuruar Atdheut sot mundimin e vet krijues për njëzet vjet , ne njëzet e pesë vepra artistike .
Kur sot ndokush përpiqet ç’t'i rrëmbejë Atdheut në rrukullimë katandisjen e tij , Binomi Pali , At e Bir , i falin me modesti madhështore mundimin e vet jetik .
E ky gjest , prag sakrificash sublime , na kujton Rilindasit tanë të përjetshem : Abdyl , Naim e Sami Frashërin dhe të tjerët korifej të saj .
Me kënaqësi tani mundim të pohojmë se Binomi Pali ,aktualisht, është nga prurësit më të mëdhenj letrare në letërsinë shqipe .
Qëndrimi shtetëror indiferent ndaj këtij fondi artistik është apati ndaj vlerave kombëtare .
Burimi Pali, e gjeti përsëri shtegrrjedhën e vet .
Për mua dhe ata që kanë pirë në këtë burim , është gëzim i madh !
Ujë bore , borë i ftohtë , kristal i pastër .
Sa larg nga ai uji komercial i rezervuarëve të ndenjur , që pimë nëpër bidonat plastike .
Ky burim rrjedh nga zëmra e shkëmbit , në bark të malit .
Nën themelet e gurta të shtëpive tona .
Pini në atë burim dhe do ta ndjeni veten të rinj , energjikë, pini në atë burim dhe do te keni ndjesinë e freskisë nëper arteret tuaj , rijësinë e jetes .
S’ e besoni ? !
Provojeni .
Ja ,” Elena Mihallovna ” !
Dhe jam i sigurt se do të thoni menjëhere : –
Sa bukur .
Paske të drejtë !
Burimi Pali, e gjeti përsëri shtegrrjedhën e tij .
Mos shteroftë kurrë !
. . . .
Dhe ” Elena Mihallovna “
*
Letërsia artistike është krijim personal për të tjerët .
Produkt i ndërgjëgjes krijuese , mëndjes e zëmrës . Si e tillë ajo e percipiton këtë materje në mëndjen e zëmrën e lexuesit . Në mëndje , mesazhet , mendimet, idetë , konkluzionet filozofike etj. Në zëmër- ndjesitë , mbresat , emocionet . . . !
Material ky që në brëndinë e lexuesit kryen misionin e katalizatorit të katharisjes , pasurimit e transformimit dhe akselerimit të jetës së vet. Ketë mision human e kryen edhe botimi i ri i shkrimtarit shqiptaro-amerikan Petraq Pali , “ Elena Mihallovna “
“ Elena Mihallovna “ hyn me dinjitet në galerinë e shumëngjyrtë të romanit për veçoritë ideo-artistike që e karakterizojnë : Për subjektin e gjërë , — për veçoritë e brendisë ideore , mesazhet që transmenton , — për formën artistike , naracionin e pasur , — për strukturën kompozicionale , – për vecoritë tipologjike të karaktereve .
Romani ngërthen ngjarje politike e shoqërore prej viteve _ 90 në ish Bashkimin Sovjetik , ne SH . B . A , në Greqi e gjetkë , kur në hipodromin bolshevik , kuajt e kuq u ndërruan me të bardhë , ose laramanë , sepse pa u rrezuar muret e Kremlinit, nuk rrezohesh muri i Berlinit .
Lexuesi sheh Hrushovë , Brezhnjevë , Jelsinë , sheh hijen e Stalinit , që , me thonjë e me dhëmbë rropatën të kalërojnë kuajt e rinj . Sheh dallgë refugjatësh që dynden mbi Perendimin dhe Sh . B .Atë .
Në vorbullën e këtyre dallgeve , autori na njeh me përpjekjet titanike të zonjës Elena Mihallovna nëper fijet e merimangës së kuqe të K. G .
Fusha e luftës së saj mbushet me zbulime , komplote , dënime pa gjyq, kurthe , vrasje e vetvrasje , me terr e me mjegull, ku mafiozët politikë përpiqen të hanë njëri-tjetrin , më shumë mbrapa krahësh se ballë per ballë , kur çdo njeri në B. S. kish pas një spiun e pas tij një tjetër spiun .
Ngjarjet , aksionet e kohes nuk përbejnë direkt objekt me vete . Romani zbulon më shumë , reflekset e tyre në bashkëkohësit , vecanërisht te Elena M . , e cila i përshkon ato nëpër artere . Autori zbulon mjeshtërisht transformimin psikologjik e botëkuptimor të saj nga një agjente , vegël ambulante e K. G. B.–së ,në një heroinë që sublimon për të mirën e Njerezimit , nga një jeniçere sovjetike , në nje heroinë internacionale – Luftëtare e paqes , lumturisë dhe qetesisë , nepërmjet luftës për pastrimin e Njerezimit nga e keqja e vreri i kohës , nga egërsirat e gjarpërinjtë mafiozë ekonomike që pjellin sistemet politike , sidomos në kthesat e tyre regressive .
Përfytyroni zebrën- B.S- që përpëlitet për sheshi . Turma egërsirash mbi të luanë , tigra , ujq , çakenj , hijena , ku secili me gjithë egërsinë përpiqet të ngulë dhëmbët e të rrëmbejë për vete gjithë kufomën . Por , ku lë luani , të hajë tigri ; ku lë tigri të hajë ujku ; ku lë ujku , të hajë çakalli .
Në luftën përpirse , ata hanë edhe njeri –tjetrin . Për t’u dhënë pergjigje enigmave të saj dhe të mafiozëve të vjetër e të rinj politikë , , Elena Mihallovna e merr për dore dhe e përshkon lexuesin nëpër labirinthet e Minotaurit, nga hyrja , deri në dalje të veprës , si Virgjili, Danten nëpër ferr .
Lexuesi përjeton ferrin e kuq Bolshevik , ditët e alarmit të fundegzistencës së tij , pa fillin e “Marjanës në duar .” Sheh kontin Ugolin që brente ashtin e kafkës së arkipeshkv Ruxheros” .Lider të vjetër e të rinj , stalinistë e antistalinistë ,” si merimagat në qyp “ , hanë gjymtyrët dhe kokën e njeri – tjetrit . Në roman njohim jetën personale e shoqërore të Elenës , nga fillimi i saj : femininë , studimet , aktivitetin . Përpjekjet që bën për të gjetur prindët e saj . Gjen varrin e të atit , viktimë . Po nëna ? Enigmat dhe ngjitjet nëpër jerarkinë e K. G . B . _së , C . I. A S.- dhe Asfalisë Greke .
Shohim përplasjet me ta , deri në vetmohim .
Një sërë pyetjesh na ndjekin; C’është “ Patkoi “ ? – PSEUDONIM AGJENTI , KOD , AKSION , APO .. (Mister) ? Si shkoi në Greqi , po në Amerikë , po në Irak , po në misionin anglez ? Ç’e hodhi ne Korfuz , e si u njoh me autorin ?
Si u kthye nga agjente shteterore , në zbuluese e agjenturës ekonomike greke ?
Cilët janë të afërmit . Pse është vetimtare ? A është gjallë sot ? Ne se , po , ku e si jeton ? Ne se –jo- si përfundoi luftëtarja ndërkombetare për lumturinë e Njerëzimit ?
Jeta e saj – enigmaë , apo realitet ?
Duke lexuar përgjigjet artistike të këtyre kureshtive , përjetoni emocione e ndjenja të thekshme herë të gëzueshme e herë të dhimbshme , herë mjaltë e herë vrer , herë buzeqeshur , herë me lot në sy , rob të emocioneve që injekton autori , por gjithmonë i kënaqur dhe Elena Mihallovna do të jetë përzëmersisht në shoqerinë me ty për një kohë të gjatë edhe pas leximit , si e njohura jote e paharruar .
· * * *
Shkrimtari kësaj here del jashtë gjeografisë dhe historisë kombëtare, me prirje të një kozmopoliti për nga gjeografia e subjekti i ngjarjeve dhe personazheve .
Me ketë roman e përfytyron veten mbi ballkonin natyror të Qeparoit ,” Buzën e Burrave “ nga ku sodit ekranin e Jonit me ujdhesat joniane—anije , shtrirë , ankoruar në dykaltersinë e përjetshme si dhe blerimin e përhershëm , fusha poshtë këmbëve .
Ashtu “ Elena Mihallovna “ është kati i 25-të i krijimtarisë artistike të autorit Petraq Pali . Kulla e vrojtimit artistik nga ku shikon gjithë tiparet e arrira te veprave të vazhdës së tij artistike : hijeshinë e gjelberimit narativ , farfurinë e kaltërsisë së çiltersisë narrative , thjeshtësinë kompozicionale , njëlmësinë e fjalës .Autori, është i bindur se veprën s’e bën të bukur trajtimi i ngjarjeve të jashtëzakonshme , enigmave , çudive , por trajtimi bukur i së thjeshtës , të zakonshmes .
Misteri , sekreti e fshehta , enigma , janë për dedektivin , spiunin si mjegulla për ujqit , qe fshihen nëpër të . Mandej , autori e zbulon fshehtësine si tipar immanent edhe në mjediset , banesat , rrugët , zyrat , për të dalë te frika , pasiguria , rreziku i jetës .
Godina , vëthet , kodimet sinjalet , bllokada me kuaj për të shpëtuar të burgosurit nga përmbytja , operacionet e zbulimit , emerohen të gjitha me të përbashktën e vecantë të tyre , fshehtësinë ,prandaj autori i simbolizon të gjitha “ Patkoi “ .
Mënyra se si e afron dhe komunikon me lexuesin , ndërprerjet e bisedës , largimet , drejtimi i hapur , i sinqerte , i çiltër , digresionet , meditimet ndërhyrjet lirike përqasjet , humori a stigmatizimi , janë të kudondodhurat e naracionit te tij . Ai shpesh herë e pyet lexuesin hapur për cilësinë e kijimtarisë së tij artistike .
Ngjarjet i rrefen si dëshmitar aktiv në të gjitha .
Shkrimtari Petraq Pali ështe njohës i thellë i shpirtit njerëzor , nuhatës i shpejtë i karaktereve dhe përshkrues i hollë i psikologjisë së tyre.
Karakteret , personazhet më tepër thurren nga fjala e tij , se sa nepërmjet aksioneve . Formimi , zhvillimi dhe ndyshimi i tyre bëhet bindës.
Fjala e tij , plot dritë e ngrohtësi , ëmbëlsi e dinamizëm e ndjen veten si në istikamin e vet .
Edhe në këtë roman personazhet jane reale- historike dhe të sajuar artistikisht . Por personalitetet historike , s’ janë fotografi e tyre . Pasi kalojnë nëpër kudhrën e mjeshtrit , ata marrin vlera përgjithesuese dhe bëhen zëdhënës të mesazheve të autorit .
Shumë herë , autor e personazh karakterizohen nga e njëjta simbiozi ndjesish : — Sa labirinte ka kjo botë . Sa mistere , sa të papritura . Dhe sa mistere kalon njerëzimi ? !
Duke stigmatizuar shtypjen shtazarake të të varfërve nga të pasurit e pashpirt njerëzor , ai del hapur në përkrahje të drejtësisë së të varfërve dhe ( nëntëksti është çlirimi prej kësaj mbeturine shoqërore të vjetër sa vetë Njeriu .) Dhe të shqetësohesh e luftosh për zgjidhjen e problemeve të mëdha , d. m. th . të jetosh madhërisht edhe pse mund të jesh “i vogël”.
Autori mediton : – Kush e lëviz boshtin gjenealogjik të formacioneve ekonomiko-shoqërore, kataklizmat , sunamet e termetet sociale të shteteve : Partitë ? Qeveritë ? Personalitetet ? Kush e ka në dorë fatin e miliarda njerezve ? !
Mos ndonjë fuqi e tretë pushtetore e 5 a 6 supermiliardereve pas skene? !
Hieja e Stalinit , Hrushovi ,Brezhnjevi , Gorbacovi , Jelsini Andropovi , Çervenkovi e te tjere lidere dështakë , punonjës të lartë të K. G. B-së lëvrijnë nëpër faqet e romanit si krimbat në batak .
Donkishotë Bolshevikë , që zhveshin lëkurën si gjarpëri , me instiktet e vjetra përpiqen t’ i lenë dhëmbët në lëkurën e kundërshtarëve , apo popullit viktimë .
Jeniçeret e bolshevizmit , njerëz të topitur , nga propaganda e kuqe , të ndershëm , besnikë të premtimit të dhënë – Do t’i shërbejmë Atdheut Bolshevik me jëtën dhe vdekjen tonë – si Elena Mihallovna , Mihal Mihajlloviç, , Natalia , Jorgos Mihalopulos (Greqi) , Vitali , Katja , Sasha etj qe bëhën viktimë .
Banditë gjaksorë , komplotistë , trafikantë mafjozë , drogaxhinj , njerez të natës e të rrugës , të cilët bëjnë ligjin – de facto –
Njerëz e punonjes të ndershëm si Elena , N . Simonov , apo daja i Elenes , Maksim Podujev , Andrejev , Çervenkov ,etj.
Elena Mihallovna është figura më e arrirë e autorit , skalitur me gjithë dashurinë dhe nderimin e tij . Ajo është personazh debutues në galerinë e personazheve artistike të letersisë sonë , si nje figureë kozmopolite . Si figurë impersive , me përkushtimin e saj ndaj së mirës së Njerezimit , tepër mbresëlënese . Të befason portreti fizik e moral i saj .
Figura e kësaj qytetareje botërore s’u lë gjë mangut simotrave ndërkombëtarë . Dialektika e saj paraqet lartësimin e një spiraleje të vyrtyteve morale të karakterit të popullit sovjetik , genin e trashëguar të shpirtit të dajës , nënës dhe babait : humanizmin , trimërinë , besnikerinë , bujarinë , ndershmërinë e drejtësinë ,rreptësinë , egzigjencën dhe atyre të popujve të tjerë , të cilat i përvetesoi atje ku jetoi e luftoi : mënçurinë , diturinë , zotesitë profesionale , tolerancë , që e pasuruan karakterin e saj dhe e ngritën drejt përsosmerisë .” Do të bëja të pamundurën , kudo që të ndodhesha të respektoj punën në të mirë të Njerëzimit . Per të do të sakrifikoj sa të jem gjallë .” Ështe kredoja e jetës së saj .
Autori ka meritën se figurën e Elenes, e ka konceptuar esteikisht saktë .
Elena, paraqet krijimin e nje triniteti estetik madhështor ku : bukuria e jashtme fizike , harmonike me bukurinë e brëndshme të vyrtyteve të karakterit , dhe të dyja me bukurinë e intelektit , përbëjnë madhështinë e saj .
Trinitet ky i dhënë në përshkallëzim dialektik .
Ajo që e përveçon Elenen është kaltërsia e ideve qe mbart gjatë gjithë jetës . Kjo , përbën edhe kredon e vet autorit .
n Për hir të detyrave te mia në dobi të Njerezimit , më la nje peng .
n Ështe pengu i zemrës . Unë nuk munda të krijoj familje .. Gjithsesi nuk është kurrë vonë . Amerika është vëndi i çudirave .
Na shfaqet kështu në rrugën dialektike me një optimizëm që buron nga forcat e pashtershme të karakterit të saj !
Kompozicioni mozaikal i subjektit, sipas personazheve , vëndeve , apo ngjarjeve , i ka dhënë dorë autorit të vjelë lendë nga disa vënde , ngjarje dhe persona, të cilat linjëzohen nga mesazhi kryesor i veprës me anë të protagonistes si element strukturor . Prandaj ështe sinjifikative që romani te mbajë emrin e saj si titull.
Kësisoj romani paraqet tre nënromane : – Aktiviteti i Elenes në B. S .,në ish K.G.B.
Aktiviteti ne Greqi , agjente ekonomike e Asfalisë.,
Aktiviteti i saj ne SH. B. A . si zbuluese e C.I.A.-s , të cilët e sinkronizojnë në një roman të vetëm .
Si nënromane ato kanë edhe elementet e veta strukturore që nga fillimi , zhvillimi , kulmi e zgjdhja. Por romani i njezuar ka edhe elementët e veta organizuese , që hapen me parashtrimin : Kush ështe Elena Mihallovna ? Nga vjen ? Cila është e kaluara e saj ?, të cilat që në fillim të nxisin kërsheritë .
Si e tillë , vepra na shfaqet si një pallat tre katesh ., ku çdo kat ka vecorite e destinimit dhe te arkitekturës, ndërsa , si objekt , është arkitekturë unike .
Nga Leonidha Naqedhrami
Londer , 2 . 2 . 2013
- See more at: http://tribunashqiptare.net/?p=13634#sthash.keta19jH.dpuf
Shkrimtari dhe poeti himariot, Petraq J. Pali
Puna ngulmuese dhe vyrtytet e karakterit se ” Bukuria e artit harmonizon hijshëm me bukurinë e karakterit ” , janë dy komponentë fundamentalë të suksesit të njeriut në jetën personale dhe atë shoqërore . E sidomos kur ato bëjnë një duet harmonik .
Pikërisht mbi këto komponente harmonike, Binomi Pali , At e Bir ,
ka lartësuar obeliskun e krijimtarisë së tij .
Krijimtaria artistike e tyre është një shpërthim i asaj gurre të nëndheshme , e cila akumuloi gjithë jetës thesarin krijues duke e mbledhur me gurgullima artistike të mbyllura brënda vetes .
Po kur të vijë dita , te gjitha kam me i qitun , në njëmijë ngyra të bukura që nuk vdesin ! ” , thoshte i madhi Migjen “ .
Dhe Binomi Pali , At e Bir , është krijim i klimës së re demokratike . Por , për turp të botës , si diktatura komuniste dhe pushteti aktual në Shqipëri , vazhdojnë të njëjtin avaz ndaj Tij .
Falë vetëm sakrificave personale , gati sublime ,të Birit , Petraq Pali , për t’i dhuruar Atdheut gjeninë krijuese të Atit , Janko Pali , rilindasit iluminist , sot ne e kemi në dorë atë, për t’i dhuruar Atdheut sot mundimin e vet krijues për njëzet vjet , ne njëzet e pesë vepra artistike .
Kur sot ndokush përpiqet ç’t'i rrëmbejë Atdheut në rrukullimë katandisjen e tij , Binomi Pali , At e Bir , i falin me modesti madhështore mundimin e vet jetik .
E ky gjest , prag sakrificash sublime , na kujton Rilindasit tanë të përjetshem : Abdyl , Naim e Sami Frashërin dhe të tjerët korifej të saj .
Me kënaqësi tani mundim të pohojmë se Binomi Pali ,aktualisht, është nga prurësit më të mëdhenj letrare në letërsinë shqipe .
Qëndrimi shtetëror indiferent ndaj këtij fondi artistik është apati ndaj vlerave kombëtare .
Burimi Pali, e gjeti përsëri shtegrrjedhën e vet .
Për mua dhe ata që kanë pirë në këtë burim , është gëzim i madh !
Ujë bore , borë i ftohtë , kristal i pastër .
Sa larg nga ai uji komercial i rezervuarëve të ndenjur , që pimë nëpër bidonat plastike .
Ky burim rrjedh nga zëmra e shkëmbit , në bark të malit .
Nën themelet e gurta të shtëpive tona .
Pini në atë burim dhe do ta ndjeni veten të rinj , energjikë, pini në atë burim dhe do te keni ndjesinë e freskisë nëper arteret tuaj , rijësinë e jetes .
S’ e besoni ? !
Provojeni .
Ja ,” Elena Mihallovna ” !
Dhe jam i sigurt se do të thoni menjëhere : –
Sa bukur .
Paske të drejtë !
Burimi Pali, e gjeti përsëri shtegrrjedhën e tij .
Mos shteroftë kurrë !
. . . .
Dhe ” Elena Mihallovna “
*
Letërsia artistike është krijim personal për të tjerët .
Produkt i ndërgjëgjes krijuese , mëndjes e zëmrës . Si e tillë ajo e percipiton këtë materje në mëndjen e zëmrën e lexuesit . Në mëndje , mesazhet , mendimet, idetë , konkluzionet filozofike etj. Në zëmër- ndjesitë , mbresat , emocionet . . . !
Material ky që në brëndinë e lexuesit kryen misionin e katalizatorit të katharisjes , pasurimit e transformimit dhe akselerimit të jetës së vet. Ketë mision human e kryen edhe botimi i ri i shkrimtarit shqiptaro-amerikan Petraq Pali , “ Elena Mihallovna “
“ Elena Mihallovna “ hyn me dinjitet në galerinë e shumëngjyrtë të romanit për veçoritë ideo-artistike që e karakterizojnë : Për subjektin e gjërë , — për veçoritë e brendisë ideore , mesazhet që transmenton , — për formën artistike , naracionin e pasur , — për strukturën kompozicionale , – për vecoritë tipologjike të karaktereve .
Romani ngërthen ngjarje politike e shoqërore prej viteve _ 90 në ish Bashkimin Sovjetik , ne SH . B . A , në Greqi e gjetkë , kur në hipodromin bolshevik , kuajt e kuq u ndërruan me të bardhë , ose laramanë , sepse pa u rrezuar muret e Kremlinit, nuk rrezohesh muri i Berlinit .
Lexuesi sheh Hrushovë , Brezhnjevë , Jelsinë , sheh hijen e Stalinit , që , me thonjë e me dhëmbë rropatën të kalërojnë kuajt e rinj . Sheh dallgë refugjatësh që dynden mbi Perendimin dhe Sh . B .Atë .
Në vorbullën e këtyre dallgeve , autori na njeh me përpjekjet titanike të zonjës Elena Mihallovna nëper fijet e merimangës së kuqe të K. G .
Fusha e luftës së saj mbushet me zbulime , komplote , dënime pa gjyq, kurthe , vrasje e vetvrasje , me terr e me mjegull, ku mafiozët politikë përpiqen të hanë njëri-tjetrin , më shumë mbrapa krahësh se ballë per ballë , kur çdo njeri në B. S. kish pas një spiun e pas tij një tjetër spiun .
Ngjarjet , aksionet e kohes nuk përbejnë direkt objekt me vete . Romani zbulon më shumë , reflekset e tyre në bashkëkohësit , vecanërisht te Elena M . , e cila i përshkon ato nëpër artere . Autori zbulon mjeshtërisht transformimin psikologjik e botëkuptimor të saj nga një agjente , vegël ambulante e K. G. B.–së ,në një heroinë që sublimon për të mirën e Njerezimit , nga një jeniçere sovjetike , në nje heroinë internacionale – Luftëtare e paqes , lumturisë dhe qetesisë , nepërmjet luftës për pastrimin e Njerezimit nga e keqja e vreri i kohës , nga egërsirat e gjarpërinjtë mafiozë ekonomike që pjellin sistemet politike , sidomos në kthesat e tyre regressive .
Përfytyroni zebrën- B.S- që përpëlitet për sheshi . Turma egërsirash mbi të luanë , tigra , ujq , çakenj , hijena , ku secili me gjithë egërsinë përpiqet të ngulë dhëmbët e të rrëmbejë për vete gjithë kufomën . Por , ku lë luani , të hajë tigri ; ku lë tigri të hajë ujku ; ku lë ujku , të hajë çakalli .
Në luftën përpirse , ata hanë edhe njeri –tjetrin . Për t’u dhënë pergjigje enigmave të saj dhe të mafiozëve të vjetër e të rinj politikë , , Elena Mihallovna e merr për dore dhe e përshkon lexuesin nëpër labirinthet e Minotaurit, nga hyrja , deri në dalje të veprës , si Virgjili, Danten nëpër ferr .
Lexuesi përjeton ferrin e kuq Bolshevik , ditët e alarmit të fundegzistencës së tij , pa fillin e “Marjanës në duar .” Sheh kontin Ugolin që brente ashtin e kafkës së arkipeshkv Ruxheros” .Lider të vjetër e të rinj , stalinistë e antistalinistë ,” si merimagat në qyp “ , hanë gjymtyrët dhe kokën e njeri – tjetrit . Në roman njohim jetën personale e shoqërore të Elenës , nga fillimi i saj : femininë , studimet , aktivitetin . Përpjekjet që bën për të gjetur prindët e saj . Gjen varrin e të atit , viktimë . Po nëna ? Enigmat dhe ngjitjet nëpër jerarkinë e K. G . B . _së , C . I. A S.- dhe Asfalisë Greke .
Shohim përplasjet me ta , deri në vetmohim .
Një sërë pyetjesh na ndjekin; C’është “ Patkoi “ ? – PSEUDONIM AGJENTI , KOD , AKSION , APO .. (Mister) ? Si shkoi në Greqi , po në Amerikë , po në Irak , po në misionin anglez ? Ç’e hodhi ne Korfuz , e si u njoh me autorin ?
Si u kthye nga agjente shteterore , në zbuluese e agjenturës ekonomike greke ?
Cilët janë të afërmit . Pse është vetimtare ? A është gjallë sot ? Ne se , po , ku e si jeton ? Ne se –jo- si përfundoi luftëtarja ndërkombetare për lumturinë e Njerëzimit ?
Jeta e saj – enigmaë , apo realitet ?
Duke lexuar përgjigjet artistike të këtyre kureshtive , përjetoni emocione e ndjenja të thekshme herë të gëzueshme e herë të dhimbshme , herë mjaltë e herë vrer , herë buzeqeshur , herë me lot në sy , rob të emocioneve që injekton autori , por gjithmonë i kënaqur dhe Elena Mihallovna do të jetë përzëmersisht në shoqerinë me ty për një kohë të gjatë edhe pas leximit , si e njohura jote e paharruar .
· * * *
Shkrimtari kësaj here del jashtë gjeografisë dhe historisë kombëtare, me prirje të një kozmopoliti për nga gjeografia e subjekti i ngjarjeve dhe personazheve .
Me ketë roman e përfytyron veten mbi ballkonin natyror të Qeparoit ,” Buzën e Burrave “ nga ku sodit ekranin e Jonit me ujdhesat joniane—anije , shtrirë , ankoruar në dykaltersinë e përjetshme si dhe blerimin e përhershëm , fusha poshtë këmbëve .
Ashtu “ Elena Mihallovna “ është kati i 25-të i krijimtarisë artistike të autorit Petraq Pali . Kulla e vrojtimit artistik nga ku shikon gjithë tiparet e arrira te veprave të vazhdës së tij artistike : hijeshinë e gjelberimit narativ , farfurinë e kaltërsisë së çiltersisë narrative , thjeshtësinë kompozicionale , njëlmësinë e fjalës .Autori, është i bindur se veprën s’e bën të bukur trajtimi i ngjarjeve të jashtëzakonshme , enigmave , çudive , por trajtimi bukur i së thjeshtës , të zakonshmes .
Misteri , sekreti e fshehta , enigma , janë për dedektivin , spiunin si mjegulla për ujqit , qe fshihen nëpër të . Mandej , autori e zbulon fshehtësine si tipar immanent edhe në mjediset , banesat , rrugët , zyrat , për të dalë te frika , pasiguria , rreziku i jetës .
Godina , vëthet , kodimet sinjalet , bllokada me kuaj për të shpëtuar të burgosurit nga përmbytja , operacionet e zbulimit , emerohen të gjitha me të përbashktën e vecantë të tyre , fshehtësinë ,prandaj autori i simbolizon të gjitha “ Patkoi “ .
Mënyra se si e afron dhe komunikon me lexuesin , ndërprerjet e bisedës , largimet , drejtimi i hapur , i sinqerte , i çiltër , digresionet , meditimet ndërhyrjet lirike përqasjet , humori a stigmatizimi , janë të kudondodhurat e naracionit te tij . Ai shpesh herë e pyet lexuesin hapur për cilësinë e kijimtarisë së tij artistike .
Ngjarjet i rrefen si dëshmitar aktiv në të gjitha .
Shkrimtari Petraq Pali ështe njohës i thellë i shpirtit njerëzor , nuhatës i shpejtë i karaktereve dhe përshkrues i hollë i psikologjisë së tyre.
Karakteret , personazhet më tepër thurren nga fjala e tij , se sa nepërmjet aksioneve . Formimi , zhvillimi dhe ndyshimi i tyre bëhet bindës.
Fjala e tij , plot dritë e ngrohtësi , ëmbëlsi e dinamizëm e ndjen veten si në istikamin e vet .
Edhe në këtë roman personazhet jane reale- historike dhe të sajuar artistikisht . Por personalitetet historike , s’ janë fotografi e tyre . Pasi kalojnë nëpër kudhrën e mjeshtrit , ata marrin vlera përgjithesuese dhe bëhen zëdhënës të mesazheve të autorit .
Shumë herë , autor e personazh karakterizohen nga e njëjta simbiozi ndjesish : — Sa labirinte ka kjo botë . Sa mistere , sa të papritura . Dhe sa mistere kalon njerëzimi ? !
Duke stigmatizuar shtypjen shtazarake të të varfërve nga të pasurit e pashpirt njerëzor , ai del hapur në përkrahje të drejtësisë së të varfërve dhe ( nëntëksti është çlirimi prej kësaj mbeturine shoqërore të vjetër sa vetë Njeriu .) Dhe të shqetësohesh e luftosh për zgjidhjen e problemeve të mëdha , d. m. th . të jetosh madhërisht edhe pse mund të jesh “i vogël”.
Autori mediton : – Kush e lëviz boshtin gjenealogjik të formacioneve ekonomiko-shoqërore, kataklizmat , sunamet e termetet sociale të shteteve : Partitë ? Qeveritë ? Personalitetet ? Kush e ka në dorë fatin e miliarda njerezve ? !
Mos ndonjë fuqi e tretë pushtetore e 5 a 6 supermiliardereve pas skene? !
Hieja e Stalinit , Hrushovi ,Brezhnjevi , Gorbacovi , Jelsini Andropovi , Çervenkovi e te tjere lidere dështakë , punonjës të lartë të K. G. B-së lëvrijnë nëpër faqet e romanit si krimbat në batak .
Donkishotë Bolshevikë , që zhveshin lëkurën si gjarpëri , me instiktet e vjetra përpiqen t’ i lenë dhëmbët në lëkurën e kundërshtarëve , apo popullit viktimë .
Jeniçeret e bolshevizmit , njerëz të topitur , nga propaganda e kuqe , të ndershëm , besnikë të premtimit të dhënë – Do t’i shërbejmë Atdheut Bolshevik me jëtën dhe vdekjen tonë – si Elena Mihallovna , Mihal Mihajlloviç, , Natalia , Jorgos Mihalopulos (Greqi) , Vitali , Katja , Sasha etj qe bëhën viktimë .
Banditë gjaksorë , komplotistë , trafikantë mafjozë , drogaxhinj , njerez të natës e të rrugës , të cilët bëjnë ligjin – de facto –
Njerëz e punonjes të ndershëm si Elena , N . Simonov , apo daja i Elenes , Maksim Podujev , Andrejev , Çervenkov ,etj.
Elena Mihallovna është figura më e arrirë e autorit , skalitur me gjithë dashurinë dhe nderimin e tij . Ajo është personazh debutues në galerinë e personazheve artistike të letersisë sonë , si nje figureë kozmopolite . Si figurë impersive , me përkushtimin e saj ndaj së mirës së Njerezimit , tepër mbresëlënese . Të befason portreti fizik e moral i saj .
Figura e kësaj qytetareje botërore s’u lë gjë mangut simotrave ndërkombëtarë . Dialektika e saj paraqet lartësimin e një spiraleje të vyrtyteve morale të karakterit të popullit sovjetik , genin e trashëguar të shpirtit të dajës , nënës dhe babait : humanizmin , trimërinë , besnikerinë , bujarinë , ndershmërinë e drejtësinë ,rreptësinë , egzigjencën dhe atyre të popujve të tjerë , të cilat i përvetesoi atje ku jetoi e luftoi : mënçurinë , diturinë , zotesitë profesionale , tolerancë , që e pasuruan karakterin e saj dhe e ngritën drejt përsosmerisë .” Do të bëja të pamundurën , kudo që të ndodhesha të respektoj punën në të mirë të Njerëzimit . Per të do të sakrifikoj sa të jem gjallë .” Ështe kredoja e jetës së saj .
Autori ka meritën se figurën e Elenes, e ka konceptuar esteikisht saktë .
Elena, paraqet krijimin e nje triniteti estetik madhështor ku : bukuria e jashtme fizike , harmonike me bukurinë e brëndshme të vyrtyteve të karakterit , dhe të dyja me bukurinë e intelektit , përbëjnë madhështinë e saj .
Trinitet ky i dhënë në përshkallëzim dialektik .
Ajo që e përveçon Elenen është kaltërsia e ideve qe mbart gjatë gjithë jetës . Kjo , përbën edhe kredon e vet autorit .
n Për hir të detyrave te mia në dobi të Njerezimit , më la nje peng .
n Ështe pengu i zemrës . Unë nuk munda të krijoj familje .. Gjithsesi nuk është kurrë vonë . Amerika është vëndi i çudirave .
Na shfaqet kështu në rrugën dialektike me një optimizëm që buron nga forcat e pashtershme të karakterit të saj !
Kompozicioni mozaikal i subjektit, sipas personazheve , vëndeve , apo ngjarjeve , i ka dhënë dorë autorit të vjelë lendë nga disa vënde , ngjarje dhe persona, të cilat linjëzohen nga mesazhi kryesor i veprës me anë të protagonistes si element strukturor . Prandaj ështe sinjifikative që romani te mbajë emrin e saj si titull.
Kësisoj romani paraqet tre nënromane : – Aktiviteti i Elenes në B. S .,në ish K.G.B.
Aktiviteti ne Greqi , agjente ekonomike e Asfalisë.,
Aktiviteti i saj ne SH. B. A . si zbuluese e C.I.A.-s , të cilët e sinkronizojnë në një roman të vetëm .
Si nënromane ato kanë edhe elementet e veta strukturore që nga fillimi , zhvillimi , kulmi e zgjdhja. Por romani i njezuar ka edhe elementët e veta organizuese , që hapen me parashtrimin : Kush ështe Elena Mihallovna ? Nga vjen ? Cila është e kaluara e saj ?, të cilat që në fillim të nxisin kërsheritë .
Si e tillë , vepra na shfaqet si një pallat tre katesh ., ku çdo kat ka vecorite e destinimit dhe te arkitekturës, ndërsa , si objekt , është arkitekturë unike .
Nga Leonidha Naqedhrami
Londer , 2 . 2 . 2013
- See more at: http://tribunashqiptare.net/?p=13634#sthash.keta19jH.dpuf
