Prof. dr. Lush Culaj
Monografia “Vranoci në përthyerje historike” ( etno-monografi), i autorit Sherif Daut Krasniqi- është një vepër e rëndësishmë për këtë lokaliet. Kujtimet, si lloj i shkrimeve, janë më rëndësi të posaçme për ta njohur dhe për ta transmetuar përvojën historike, politike, shoqërore etj. të brezave të së kaluarës. Përgjithësisht në to pasqyrohen veprimtaritë e ndryshme si globale, rajonale, kombëtare, familjare e deri te kujtimet individuale. Kujtimet kanë vlerë të posaçme, në mënyrë të veçantë kur shkruhet për gjëra të pathëna deri atëherë, e në veçanti kujtimet për të kaluarën familjare, që në shumicën e rasteve, janë të panjohura, madje edhe për një pjesë të konsiderueshme të rrethit në të cilin jeton dhe vepron, qoftë për shkak të distancës kohore, qoftë për shkak të rrethanave të tjera. Në këtë kontest dorëshkrimi i Sherif Krasniqit për Vranocin në përthyerje historike përgatitur me kujdes nga një Vranocas përbën një tribunë të mendimit dhe të vlerësimit të bashkëkohësve për jetën dhe veprimtarinë e Vranocit nëpër etapa historike. Ashtu siç është historia globale, rajonale dhe nacionale edhe çdo fshat e rreth më i gjerë e ka historinë e saj, historinë e vuajtjeve dhe të sakrificave të përballimit të vështirësive dhe të katrahurave të jetës, të ruajtjes së traditës, trashëgimisë identitetit të vet kombëtar. Shtruarja në letër dhe kujdesi për trashëgiminë historike nga brezi në brez, nga gjenerata në gjeneratë, duhet ruajtur dhe respektuar si virtytin më të lartë, sepse tërësia e historive individuale, familjare, fshatit, bajrakut dhe rrethit më të gjerë përbën tërësinë historike të një mjedisi të caktuar e në vijimësi përbën tërësinë e historiografisë së përgjithshme kombëtare.Fisi sipas Sherif Krasniqit ishte bazament i sistemit tradicional gegë.Duke e pasur këtë qëllim të trajtimit, autori Sherif Krasniqi ia kushtoi një kujdes të veçantë ndriçimit të aspekteve të panjohura e të errëta të etapave historike të Vranocit e më gjerë.
Autori konstaton se bajraku përfshinte një grup katundesh. Si i tillë bajraku mund të ishte njesi e vogël apo e madhe gjeografike në kufi të përcaktuar në të shumtën e rasteve në rrjedha lumenjsh, lugjesh, maje bjeshkësh, kodrash, burime , rrugë etj. Përmes kësaj monografie, të shtjelluar me vullnet e dije, në të cilën janë përpunuar dhe plotësuar zbrazëtitë në një periudhë shumë të gjatë, autori hedh vështrimin mbi Bajrakun e Vranocit në mënyrë të gjithanshme, si nga pikëpamja e zhvillimit ekonomiko-shoqëror, ashtu edhe kontributi që Vranoci me rrethinë ka dhënë në historinë kombëtare të shqiptarëve.
Fshati Vranoc më rrethinë radhitet ndër fshatrat më të shquara që kanë dhënë shumë trima dhe dëshmorë për çështjen kombëtare gjatë gjithë etapave historike e në veçanti në dy shekujtë e fundit. Veçmas qe nga Lidhja Shqiptare e Prizrenit emri i Vranocit u bë tmerr për armiqtë nga njëra anë dhe simbol i guximit dhe heroizmit ndër shqiptarë në luftërat për liri. Në rrafshin metodologjiko-hulumtues, më qëllim që lexuesi të ketë para vetës një pasqyrë sa më komplete të ngjarjeve, duke mos i shkëputur ngjarjët nga konteksti i gjerë historik autori brumin e lëndës të këti studimi e e ndan në tri pjesë të cilat janë të lidhura organikisht në mes vete dhe përbëjnë boshtin e këti studimi monografik. Pjesa e parë e titulluar “shënime të përgjithshme”, pjesa e dytë “Vranoci në histori” dhe pjesa e tretë “Vranoci sot”.Autori Krasniqi në krahasim me burimët e mjegullta gojore na ofron dokumente të shkruara e të gjetura të pakontestueshme. Me mjaftë interes janë edhe skemat familjare të familjëve të Vranocit si pasqyrë kronologjike dhe e trungut familjar.
Autori Sherif Krasniqi na pasqyron shumë mirë rezistencën shekullore të Vranocasve, mbrojtjën e Bajram Currit, rezistencën e Bajrakut të Vranocit kundër Malit të Zi më 1912-1913, luftën kundër konvertimit të dhunshëm, qëndrimin e Hasan Prishtinës në Vranoc etj. Autori na jep një pasqyrë të çartë edhe për rethanat nën pushtimin italian dhe ripushtimin e Kosovës ku shqiptarët gjithsesi frymuan më lirshëm dhe gjëndjen e mjerueshme të shqiptarëve në dekadat në vijim në Jugosllavinë Avnojane. Gjithsesi pjesë e patjetërsueshme e trajtimit te Sherif Krasniqit në ketë monografi do të jenë edhe rezistenca paqësore e shqiptarëve e periudhës të Presidentit Rugova dhe lufta e lavdishme e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.
