ÇELO HOXHA
Tipologjia e shqiptarit proamerikan, nga më i lashti, Koli Kristofori, te më i freskëti, Artur Zheji, ka ndryshuar në mënyrë dramatike. Vendin e pafajësisë e ka zënë egërsisht, të përdorim një term të butë: banaliteti.
Koli Kristofori ka qenë emigranti i parë shqiptar në Amerikë, më 1884 ose 1886, po të mos llogaritet një person tjetër, edhe ai nga Korça, i cili mbërriti në Botën e Re më 1876, por që u largua shumë shpejt për në Argjentinë. Pas disa vitesh, Kristofori erdhi në Shqipëri dhe u rikthye në Amerikë bashkë me disa fshatarë të tij nga fshati Katund. Kështu nisi bërthama e diasporës shqiptare në Amerikë: pas vizitave në Shqipëri, Kristofori kthehej në Amerikë me një grup bashkëfshatarësh. Udhëtimi drejt Amerikës asokohe ishte sakrificë. Vetëm bileta kushtonte rreth 50 dollarë, një shumë që në Shqipëri kërkonte dy-tre vite punë.
Proamerikani në anën tjetër të trajektores është milioner. Në vitin 2004, Artur Zheji kishte të depozituara në një bankë italiane 100 mijë euro, në bursën italiane kishte një fond letrash me vlerë rreth 54 milionë lekë (të vjetra) dhe ishte pronar 100% i një apartamenti të blerë për 7,5 milionë lekë (të reja, besoj), me kubaturë tri dhoma e një kuzhinë. Sipas një llogarie të përafërt, Zheji zotëronte asokohe një pasuri rreth 250-300 milionë lekë të vjetra, që, sipas deklarimit të vetë Zhejit, ishin realizuar nga puna e tij në Radio-Radikale, Itali, dhe honorarët nga radio “Dojçe Vele”. Kur ai ishte drejtor i RTSH, shteti ka paguar 8580 euro më shumë për biletat e një delegacioni të RTSH. Bileta e zotit Zheji, e cila kushtonte rreth 850 euro, u pagua 2288 nga financat e RTSH. Dhe ky është një fakt që do ta neveriste Koli Kristoforin dhe bashkëfshatarët e tij.
Të dhënat për historinë e emigracionit në Amerikë janë marrë nga libri i Haris Silajxhiçit, “Shqipëria dhe SHBA në arkivat e Uashingtonit”, ndërsa për Artur Zhejin janë marrë nga gazeta “Sot”, e mërkurë 22 dhjetor 2004, fq. 12-13, e cila i referohet Kontrollit të Shtetit, Inspektoratit të Deklarimit të Pasurisë dhe burimeve në RTSH.
Javën e kaluar, në një intervistë për emisionin “Tonight”, ambasadori amerikan Arvizu, e veçoi një artikull të zotit Zheji si denoncues të një skeme antiamerikanizmi me pagesë. E thënë ndryshe: denoncues i një të pune të pistë.
Ky ishte ekzagjerim. Zoti Zheji kishte shkruar për diçka që në Shqipëri s’para shkruan njeri, sepse nuk ka qenë e nevojshme të shkruhej për diçka që e dinë të gjithë. Qëndrimi i zotit Arvizu për demonstratën socialiste të 21 janarit nuk përkonte me qëndrimin socialist dhe kështu gazetarët e majtë kritikuan, në kor, ambasadorin. Zoti Zheji e konsideronte këtë si orkestrim të paguar. Disa gjëra nuk janë të reja sepse Artur Zheji i shikon për herë të parë. Orkestrimi i gazetarisë është një metodë e vjetër në Shqipëri, që më 1944. Dallimi është se në vendin e Enver Hoxhës sot është Edi Rama, dhe zoti Zheji nuk ishte pjesë e orkestrës vetëm për faktin se zoti Rama është prishur me mikun e tij, Fatos Nanon. Ata që zoti Arvizu i veçoi si antiamerikanë dhe proamerikanë nuk i ndan asgjë, madje paguhen nga e njëjta dorë, Henri Çili, apo kushdo që fshihet pas kësaj etikete.
Diskutimi për celulë, pagesë dhe veprim i orkestruar vesh me një vel misteri, duke i lënë dorë të lirë imagjinatës, rolin e shkruesve kundër Amerikës, gjë që për mua është e ekzagjeruar. Ata që konsiderohen antiamerikanë në Shqipëri nuk punojnë në mënyrë të vazhdueshme kundër Amerikës, ata kritikojnë vetëm atë pjesë të veprimtarisë së Amerikës që lidhet me Shqipërinë. Nëse na duhet t’i etiketojmë, atëherë duhet t’i quajmë antishqiptarë. Përpjekja për të shpjeguar paradoksin që disa shqiptarë kryejnë veprimtari antishqiptare, besoj se do na ndihmojë të njohim këtë kategori njerëzish.
Rrënjët e antishqiptarëve fillojnë që me shtetin shqiptar, por ata morën fuqi gjatë Luftës së Dytë Botërore. Problemi me këta lloj njerëzish është jo se ata nuk e duan Shqipërinë, ata nuk e marrin parasysh ekzistencën e saj, sepse mënyra e tyre e të menduarit është e nivelit të periudhës parakombëtare. Ata mendojnë në mënyrë fisnore, gjithçka rrotullohet rreth interesave të ngushta personale pa referencë me interesat dhe moralin kombëtar. Për pasojë, ata nuk e gjykojnë për keq faktin që veprimet e tyre sponsozirohen (ose mbështeten me mënyra të tjera) nga Greqia apo Serbia, sepse ata nuk e vendosin veten në kontekst kombëtar. Lufta e klasave që realizoi regjimi komunist ishte shfaqja më e lartë e mentalitetit parakombëtar të antishqiptarëve, sepse ajo futi në konflikt gjakësor dy pjesë të kombit: të pasurit, të kulturuarit dhe nacionalistët e çdo niveli nga njëra anë dhe llumin e shoqërisë shqiptare në anën tjetër. Origjina e antiamerikanëve të sotëm është llumi që erdhi në pushtet në 1944, ose antishqiptarët e më hershëm në histori. Dy nga gazetarët që ambasadori Arvizu përmendi në intervistën e tij rrjedhin nga dy familje (njëri nga familja e nënës) të njohura prej 100 vjetësh si baza të serbëve në Shqipëri, njëra në Vlorë dhe tjetra në Mat. Për aktivitetin e tyre antishqiptar kanë folur gazetat dhe askush nuk i ka kundërshtuar. Edhe Artur Zheji, pavarësisht se për momentin cilësohet proamerikan, u përket njerëzve me formim parakombëtar. Në artikullin e tij të 18 prillit, të cilit i referohet zoti Arvizu, zoti Zheji e bën të qartë që shqiptarët duhet të jenë pro Amerikës sepse ajo është vendi më i fuqishëm i planetit. Kjo logjikë është dritëshkurtër, sepse nesër mund të jetë vendi më i fortë i planetit dikush tjetër. Nga ana tjetër, elozhet që zoti Zheji i bën ambasadorit amerikan në artikull nuk kanë dallim nga një artikull i Enver Hoxhës për Abaz Kupin më 1943, ndërsa pas një viti ai urdhëroi asgjësimin e Kupit dhe çetës së tij. Në qëndrimin ndaj Sali Berishës, zoti Zheji e ka konsumuar të plotë enverizmin, vetëm duke ndryshuar radhën e gjërave: deri më 2009 ai konkurronte me Andrea Stefanin dhe Mustafa Nanon në baltosjen e zotit Berisha dhe familjes së tij, ndërsa pas 2009 ai jargavitet në artikuj të na mbushë mendjen se është përkrahës i tij i zjarrtë. Natyrisht që është, por në nivel vulgar. Ky lloj mentaliteti nuk realizon aleanca afatgjata, sepse është i kushtëzuar në vlera të përkohshme. Mentaliteti qytetar, barazia para ligjit dhe barazia në të drejta, që lindi së bashku me kombin, është ai që mundëson aleanca jetëgjata dhe në Shqipëri këtë e përfaqësojnë nacionalistët.
Miqësia shqiptaro-amerikane zë fill më 4 korrik 1918, kur presidenti Uillson, së bashku me përfaqësuesit e të gjitha grupeve etnike në Amerikë, vendosi lule në varrin e Uashingtonit, dhe ku ai deklaroi se SHBA do të luftonte me vendosmëri në marrëdhëniet ndërkombëtare, kundër intrigave dhe komploteve ndaj popujve të vegjël. Aty, sipas Silajxhiç, Noli iu drejtua personalisht presidentit amerikan dhe ai shprehu “vendosmërinë e tij e tij të palëkundur për ta ndihmuar Shqipërinë”. Pak muaj më vonë nisi Konferenca e Paqes në Paris, prej të cilës Shqipëria ia doli, pas shumë telashesh, të ruante kufijtë e 1913-s. Roli i amerikanëve në fatin e Shqipërisë është materializuar qartë në vizionin e Mid’hat Frashërit për ndihmën e jashtme që ka pasur nevojë Shqipëria: “Kjo ndihmë duhet t’i jepet Shqipërisë nga një fuqi jodirekt e interesuar në Ballkan... ne mendojmë se Republika e Madhe Amerikane do të kryente një shërbim të jashtëzakonshëm për njerëzimin duke realizuar këtë mision”. Mid’hat Frashëri njihet si përfaqësues i nacionalizmit dhe nacionalizmi është, në përgjithësi, i paragjykuar, për shkak të ndikimit të mendimit evropian në Shqipëri, por Evropa e ka parë botën me syze imperialiste. Ata nuk bëjnë dallim midis llojeve të nacionalizmit, ata nuk e marrin parasysh që nacionalizmi shqiptar ka prodhuar dy ikona të paqes: Mid’hat Frashërin dhe Ibrahim Rugovën. Nënë Tereza, një figurë e ndërmjetme, jonacionaliste, nuk doli nga hiçi, por nga gjiri i një populli që prodhon shenjtorë. Përkrahësit e këtij vizioni paqësor të Mid’hat Frashërit janë proamerikanët e vërtetë në Shqipëri, të cilët dhunohen prej 70 vjetësh nga njerëzit parakombëtarë që kontrollojnë, me ndihmën e armiqve të Shqipërisë, politikën shqiptare. Në afatgjatë, antishqiptarët e kanë të humbur betejën. Fati i Kosovës, një nga shkaqet për të cilat nisi lufta civile në Shqipëri, më në fund u zhvillua sipas vizionit të nacionalistëve, të cilët, për fatin e keq të të gjithëve, u persekutuan për gjysmë shekulli. Në 20 vitet e fundit, antishqiptarët kanë marrë një goditje vdekjeprurëse, por trashëgimtarët e tyre mund të zhduken nga faqja e dheut vetëm duke i qytetëruar.
Tipologjia e shqiptarit proamerikan, nga më i lashti, Koli Kristofori, te më i freskëti, Artur Zheji, ka ndryshuar në mënyrë dramatike. Vendin e pafajësisë e ka zënë egërsisht, të përdorim një term të butë: banaliteti.
Koli Kristofori ka qenë emigranti i parë shqiptar në Amerikë, më 1884 ose 1886, po të mos llogaritet një person tjetër, edhe ai nga Korça, i cili mbërriti në Botën e Re më 1876, por që u largua shumë shpejt për në Argjentinë. Pas disa vitesh, Kristofori erdhi në Shqipëri dhe u rikthye në Amerikë bashkë me disa fshatarë të tij nga fshati Katund. Kështu nisi bërthama e diasporës shqiptare në Amerikë: pas vizitave në Shqipëri, Kristofori kthehej në Amerikë me një grup bashkëfshatarësh. Udhëtimi drejt Amerikës asokohe ishte sakrificë. Vetëm bileta kushtonte rreth 50 dollarë, një shumë që në Shqipëri kërkonte dy-tre vite punë.
Proamerikani në anën tjetër të trajektores është milioner. Në vitin 2004, Artur Zheji kishte të depozituara në një bankë italiane 100 mijë euro, në bursën italiane kishte një fond letrash me vlerë rreth 54 milionë lekë (të vjetra) dhe ishte pronar 100% i një apartamenti të blerë për 7,5 milionë lekë (të reja, besoj), me kubaturë tri dhoma e një kuzhinë. Sipas një llogarie të përafërt, Zheji zotëronte asokohe një pasuri rreth 250-300 milionë lekë të vjetra, që, sipas deklarimit të vetë Zhejit, ishin realizuar nga puna e tij në Radio-Radikale, Itali, dhe honorarët nga radio “Dojçe Vele”. Kur ai ishte drejtor i RTSH, shteti ka paguar 8580 euro më shumë për biletat e një delegacioni të RTSH. Bileta e zotit Zheji, e cila kushtonte rreth 850 euro, u pagua 2288 nga financat e RTSH. Dhe ky është një fakt që do ta neveriste Koli Kristoforin dhe bashkëfshatarët e tij.
Të dhënat për historinë e emigracionit në Amerikë janë marrë nga libri i Haris Silajxhiçit, “Shqipëria dhe SHBA në arkivat e Uashingtonit”, ndërsa për Artur Zhejin janë marrë nga gazeta “Sot”, e mërkurë 22 dhjetor 2004, fq. 12-13, e cila i referohet Kontrollit të Shtetit, Inspektoratit të Deklarimit të Pasurisë dhe burimeve në RTSH.
Javën e kaluar, në një intervistë për emisionin “Tonight”, ambasadori amerikan Arvizu, e veçoi një artikull të zotit Zheji si denoncues të një skeme antiamerikanizmi me pagesë. E thënë ndryshe: denoncues i një të pune të pistë.
Ky ishte ekzagjerim. Zoti Zheji kishte shkruar për diçka që në Shqipëri s’para shkruan njeri, sepse nuk ka qenë e nevojshme të shkruhej për diçka që e dinë të gjithë. Qëndrimi i zotit Arvizu për demonstratën socialiste të 21 janarit nuk përkonte me qëndrimin socialist dhe kështu gazetarët e majtë kritikuan, në kor, ambasadorin. Zoti Zheji e konsideronte këtë si orkestrim të paguar. Disa gjëra nuk janë të reja sepse Artur Zheji i shikon për herë të parë. Orkestrimi i gazetarisë është një metodë e vjetër në Shqipëri, që më 1944. Dallimi është se në vendin e Enver Hoxhës sot është Edi Rama, dhe zoti Zheji nuk ishte pjesë e orkestrës vetëm për faktin se zoti Rama është prishur me mikun e tij, Fatos Nanon. Ata që zoti Arvizu i veçoi si antiamerikanë dhe proamerikanë nuk i ndan asgjë, madje paguhen nga e njëjta dorë, Henri Çili, apo kushdo që fshihet pas kësaj etikete.
Diskutimi për celulë, pagesë dhe veprim i orkestruar vesh me një vel misteri, duke i lënë dorë të lirë imagjinatës, rolin e shkruesve kundër Amerikës, gjë që për mua është e ekzagjeruar. Ata që konsiderohen antiamerikanë në Shqipëri nuk punojnë në mënyrë të vazhdueshme kundër Amerikës, ata kritikojnë vetëm atë pjesë të veprimtarisë së Amerikës që lidhet me Shqipërinë. Nëse na duhet t’i etiketojmë, atëherë duhet t’i quajmë antishqiptarë. Përpjekja për të shpjeguar paradoksin që disa shqiptarë kryejnë veprimtari antishqiptare, besoj se do na ndihmojë të njohim këtë kategori njerëzish.
Rrënjët e antishqiptarëve fillojnë që me shtetin shqiptar, por ata morën fuqi gjatë Luftës së Dytë Botërore. Problemi me këta lloj njerëzish është jo se ata nuk e duan Shqipërinë, ata nuk e marrin parasysh ekzistencën e saj, sepse mënyra e tyre e të menduarit është e nivelit të periudhës parakombëtare. Ata mendojnë në mënyrë fisnore, gjithçka rrotullohet rreth interesave të ngushta personale pa referencë me interesat dhe moralin kombëtar. Për pasojë, ata nuk e gjykojnë për keq faktin që veprimet e tyre sponsozirohen (ose mbështeten me mënyra të tjera) nga Greqia apo Serbia, sepse ata nuk e vendosin veten në kontekst kombëtar. Lufta e klasave që realizoi regjimi komunist ishte shfaqja më e lartë e mentalitetit parakombëtar të antishqiptarëve, sepse ajo futi në konflikt gjakësor dy pjesë të kombit: të pasurit, të kulturuarit dhe nacionalistët e çdo niveli nga njëra anë dhe llumin e shoqërisë shqiptare në anën tjetër. Origjina e antiamerikanëve të sotëm është llumi që erdhi në pushtet në 1944, ose antishqiptarët e më hershëm në histori. Dy nga gazetarët që ambasadori Arvizu përmendi në intervistën e tij rrjedhin nga dy familje (njëri nga familja e nënës) të njohura prej 100 vjetësh si baza të serbëve në Shqipëri, njëra në Vlorë dhe tjetra në Mat. Për aktivitetin e tyre antishqiptar kanë folur gazetat dhe askush nuk i ka kundërshtuar. Edhe Artur Zheji, pavarësisht se për momentin cilësohet proamerikan, u përket njerëzve me formim parakombëtar. Në artikullin e tij të 18 prillit, të cilit i referohet zoti Arvizu, zoti Zheji e bën të qartë që shqiptarët duhet të jenë pro Amerikës sepse ajo është vendi më i fuqishëm i planetit. Kjo logjikë është dritëshkurtër, sepse nesër mund të jetë vendi më i fortë i planetit dikush tjetër. Nga ana tjetër, elozhet që zoti Zheji i bën ambasadorit amerikan në artikull nuk kanë dallim nga një artikull i Enver Hoxhës për Abaz Kupin më 1943, ndërsa pas një viti ai urdhëroi asgjësimin e Kupit dhe çetës së tij. Në qëndrimin ndaj Sali Berishës, zoti Zheji e ka konsumuar të plotë enverizmin, vetëm duke ndryshuar radhën e gjërave: deri më 2009 ai konkurronte me Andrea Stefanin dhe Mustafa Nanon në baltosjen e zotit Berisha dhe familjes së tij, ndërsa pas 2009 ai jargavitet në artikuj të na mbushë mendjen se është përkrahës i tij i zjarrtë. Natyrisht që është, por në nivel vulgar. Ky lloj mentaliteti nuk realizon aleanca afatgjata, sepse është i kushtëzuar në vlera të përkohshme. Mentaliteti qytetar, barazia para ligjit dhe barazia në të drejta, që lindi së bashku me kombin, është ai që mundëson aleanca jetëgjata dhe në Shqipëri këtë e përfaqësojnë nacionalistët.
Miqësia shqiptaro-amerikane zë fill më 4 korrik 1918, kur presidenti Uillson, së bashku me përfaqësuesit e të gjitha grupeve etnike në Amerikë, vendosi lule në varrin e Uashingtonit, dhe ku ai deklaroi se SHBA do të luftonte me vendosmëri në marrëdhëniet ndërkombëtare, kundër intrigave dhe komploteve ndaj popujve të vegjël. Aty, sipas Silajxhiç, Noli iu drejtua personalisht presidentit amerikan dhe ai shprehu “vendosmërinë e tij e tij të palëkundur për ta ndihmuar Shqipërinë”. Pak muaj më vonë nisi Konferenca e Paqes në Paris, prej të cilës Shqipëria ia doli, pas shumë telashesh, të ruante kufijtë e 1913-s. Roli i amerikanëve në fatin e Shqipërisë është materializuar qartë në vizionin e Mid’hat Frashërit për ndihmën e jashtme që ka pasur nevojë Shqipëria: “Kjo ndihmë duhet t’i jepet Shqipërisë nga një fuqi jodirekt e interesuar në Ballkan... ne mendojmë se Republika e Madhe Amerikane do të kryente një shërbim të jashtëzakonshëm për njerëzimin duke realizuar këtë mision”. Mid’hat Frashëri njihet si përfaqësues i nacionalizmit dhe nacionalizmi është, në përgjithësi, i paragjykuar, për shkak të ndikimit të mendimit evropian në Shqipëri, por Evropa e ka parë botën me syze imperialiste. Ata nuk bëjnë dallim midis llojeve të nacionalizmit, ata nuk e marrin parasysh që nacionalizmi shqiptar ka prodhuar dy ikona të paqes: Mid’hat Frashërin dhe Ibrahim Rugovën. Nënë Tereza, një figurë e ndërmjetme, jonacionaliste, nuk doli nga hiçi, por nga gjiri i një populli që prodhon shenjtorë. Përkrahësit e këtij vizioni paqësor të Mid’hat Frashërit janë proamerikanët e vërtetë në Shqipëri, të cilët dhunohen prej 70 vjetësh nga njerëzit parakombëtarë që kontrollojnë, me ndihmën e armiqve të Shqipërisë, politikën shqiptare. Në afatgjatë, antishqiptarët e kanë të humbur betejën. Fati i Kosovës, një nga shkaqet për të cilat nisi lufta civile në Shqipëri, më në fund u zhvillua sipas vizionit të nacionalistëve, të cilët, për fatin e keq të të gjithëve, u persekutuan për gjysmë shekulli. Në 20 vitet e fundit, antishqiptarët kanë marrë një goditje vdekjeprurëse, por trashëgimtarët e tyre mund të zhduken nga faqja e dheut vetëm duke i qytetëruar.
No comments:
Post a Comment