Peshqesh nga Afganistani

Në vend të një pamfleti politik

Foto V. Malo

I





Pas aksidentimit, ai mund t’i kishte thënë vajzës së dashur se rrugët e tyre tani ndaheshin. Sepse...ashtu ishte shkruar! Sepse Blerina tani nuk ishte më ajo e para as nga bukuria, as nga aftësitë. Dhe “zyrtarisht”, ai nuk kishte asnjë detyrim ndaj saj. Lidhjen intime nuk e kishin bërë publike.

Ajo ishte vërtet një e huaj, se ishte emigrante, por nuk ishte njeri i huaj për djaloshin. Bashkë kishin këmbyer puthje e përqafime të nxehta, kishin thurur ëndrra për jetën, me premtimin se nuk do t’i ndante asgjë. Por doli një i çmendur që i hodhi në erë ata dhe ëndrrën e lumturisë.

Goditja u erdhi prapa shpine, në rrugën “Eresu”. Në grimëzat e para të ndalesës, djaloshi arrti ti thoshte se në këtë rrugë kishte shtëpinë regjisori i shquar Teodoros Angjelopulos. Blerina kishte parë në televizor dy filma të tij: “Lëndina e lotëve” dhe “Një jetë dhe një përjetësi”. Për filmin e parë regjisori kishte sajuar një liqen dhe brenda tij kishte vendosur shtëpi të drunjta. Banorët lëviznin me varkë si në Venecie me gondolat. Filmi i dytë i pëlqente sepse personazh kryesor ishte një djalkë shqiptar, verdhash e pikalosh.

Atë mbrëmje po shkonin të shikonin një komedi, “Krushqit nga Tirana”, që kishte një varg keqkuptimesh të këndshme të cilat i bënin shikuesit të shkriheshin së qeshuri. Pjesa po bënte dy vjet që shfaqej me sukses. Pas shikimit të komedisë do të shkonin në një lokal për të rinjtë të pinin diçka. Pastaj, kushedi, mund të shkonin në shtëpizën e djaloshit, për herë të parë… Djaloshi banonte vetëm në një hyrje me dritë dhe mendonte ta blente atë, sepse nga ana e pasme ishte një kopsht i madh, pronë e bashkisë.

Blerina e kishte pritur atë çast si borëbardha puthjen e princit, që do ta zgjonte nga gjumi dhe do ta bënte të lumtur.

Por goditja erdhi kaq e beftë, si në shumicën e aksidenteve, ku e kur njeriu nuk është në gjendje të kuptojë çfarë i ndodhi dhe si ndodhi.

Djaloshi rrallë kishte shkelur rregullat e qarkullimit në rrugë, mbi motorr apo si kalimtar këmbësor. Atë mbrëmje kishte ndaluar pikërisht tek fanari, ku drita e kuqe urdhëronte të ndalonin. U ndez drita e verdhë dhe pastaj e kuqe. Ndaloi me qetësi. Por që prapa...

U nisën drejt komedisë dhe ranë në tragjedi.

Për një çast motorri u bë si kali i baladës, ku ecin tok “i vdekuri me të gjallë”.

Fluturuan si kaskaderët gjatë xhirimit të filmave, flurudhë ku mrekullia përjashtohej. E megjithatë, ajo ndodhi. Ishin me fat brenda fatkeqësisë që i rrëmbeu si dallga pulëbardhat. Blerina fluturoi katërmbëdhjetë metra dhe ra mbi kaponë e një veture, në gjatësinë e rrugës. Flurudha mund të kishte devijuar e Blerina të ishte përplasur në një mur a të binte mbi kangjellat e hekurta anës trotuarit, si qengji në dhëmbët e një grabujke.

Po të ishin në këmbë, do t’i kishte rrafshuar të dy, por, duke qenë mbi motorr, vetura i shkëputi, i ngriti në ajër dhe i flaku tej si në një zhonglim cirku. Dhe rezultantja ishte rënia drejt!

Ai që i goditi ishte i huaj. Në gjendje amoku. Nuk kuptonte ç’ po bënte. Dëshironte vetëm të zbrazte zemëratën për ata që e plagosën.

Ajo kishte hipur në motorrin që e ngiste ai, por nuk mund të thuash se djaloshi ishte bashkëfajtor. Të gjitha veprimet e tij kishin qenë të sakta dhe të drejta. Faji ishte i tjetërkujt. I të çmendurit që i goditi tinëzisht.

Njeriu nuk e di kur e nga cila anë do t’i vijë e keqja. Ajo përgjon e pret diku, ku nuk e dimë. Kur ti mendon se je ngjitur në qiellin e shtatë, merr një goditje të beftë që të dërgon drejt e në përjetësi... E kur e keqja ndodh, themi formulën e njohur “Ashtu ishte shkruar…”.

Ndoshta ditën e fatkeqësisë, po të kishin qenë në veturë, goditja do të ishte më e lehtë. E kishte shtyrë blerjen e veturës dhe mendoi se me të e keqja nuk do të kishte ndodhur. Por e keqja ndodh me mënyra pa fund. A nuk bëheshin përditë, sidomos fund jave, aq aksidente e humbje jetësh? Herët a vonë secili do të marrë një dozë fatkeqësie, të madhe ose të vogël. Aq më tepër një një qytet të madh të mbiquajtur zhungël. E morën dozën e tyre në formën e aksidentit, por mund të kishte qenë edhe nga një plagosje me armë zjarri ose me armë të ftohtë, për një grusht të hollash. Goditja e radhës erdhi nga... Afganistani.

Djaloshi shpëtoi pa ndonjë dëmtim e plagë, por Blerina qëndroi një javë me mjekët te koka, dhe me nënën e saj natyrisht. Mrekullia ishte se nuk u dëmtuan shtylla kurrizore edhe truri.

Nuk e kuptoi si e morën dhe e futën shpejt në një veturë të rastit. Të prisnin taksi, mund të ishte me pasoja. U gjend një çift i martuar, i cili e bëri makinën autoambulancë për ta. Djaloshi e mori veten dhe nisi të ndihmojë sa mundej Blerinën, që lëshonte herë pas here klithma dhembje.

Ishin me fat që gjetën shtrat të lirë në spital e që, me anë të një mikeshe, bënë shpejt tomografinë e domosdoshme. Me fat, se me problemin e saj merrej një ekip mjekësh të cilët konsultoheshin dy herë në ditë. Me fat që i vinin përditë të afërm e dashamirë, aq sa ajo nisi të ndiejë bezdi dhe lodhje.

Një javë rresht serume dhe tableta qetësuese. Dhimbjet më të forta i kishte në thembrën e këmbës së majtë dhe në anën e djathtë të brinjëve. Pas një jave kuptoi se trupi ishte përsëri i saj. Nisi të shfletojë ndonjë revistë dhe vuri kufjet në vesh të dëgjonte muzikë.

Fytyra i ishte mbushur me gërvishje e vraga. Dregëzat po forcoheshin e po “piqeshin”, por Blerina nuk kërkoi pasqyrë të vështrohej. Mendoi se këndej e tutje nuk do të ishte e bukur si më përpara, se do të ishte një barrë, ndoshta gjyle në këmbët e njeriut të dashur. Do t’i frenonte atij karrierën, do t’i prishte imazhin në rrethin shoqëror. Nuk do ta shoqëronte si më parë në paraqitjet në publik. Nuk do të ishte elegante në vallzim si më përpara.

Mund të bënte një operacion plastik dhe fytyra të retushohej, të bëhej gati si më parë, por ceni në të ecur do t’i mbetej.

I dashuri i Blerinës ishte aktor. Përpara një jave ditësh regjisori i një teatri me emër i kishte besuar një rol kryesor. Për herë të parë pas një vargu rolesh dytësore dhe episodike. Por sapo e pranoi, u detyrua të tërhiqej. Le ta merrte dikush tjetër. Nuk ishte në gjendje ta mbante. Ishte rol pë një njeri të gëzuar e tani ai nuk ishte nmë i tillë. Jeta e kishte thirrur të lozte një rol tjetër, të pangjashëm. Jo më personazh librash por veten e vërtetë. Rolin e heroit të baladës së Fjalës së dhënë. Bashkë në të mira e të këqia. Bashkë deri në vdekje! Kështu thoshte formula - betim sipas Ungjillit, që këndohej në çdo ceremoni martese. Blerina vinte nga atdheu i citateve por edhe i shprehjes popullore“Drejtoje kunjin nga vetja”. Se nuk është e lehtë të hysh në dhembjen e tjetrit e të ndjesh njëlloj si ai, qoftë edhe njeriu yt.

Të dy kishin gjetur tek njeri - tjetri atë që kërkonin vite me radhë. Ishin dy gjysma që përbëjnë mollën e tërë. Gëzimet e njerit kishin qenë edhe të tjetrit. Po tani fatkeqësia e vajzës a ishte fatkeqësi njëlloj edhe për të dashurin?

Ådhe i dashuri qëlloi me fat, madje, me mjaft fat. Po sikur të ishte aksidentuar edhe ai në të njëjtën shkallë dhe, anasjelltas, vajza të ishte dëmtuar më pak se ai? Pra, rolet të ishin ndarë ndryshe dhe në pozitë inferiore të ishte djaloshi?

Nuk më kujtohet cili shkrimtar e ka thënë se “Sa pak zemra i bëka ballë provës!”. Ta duash tjetrin vetëm kur është mirë, nuk është njerëzore. Në rastin tonë shtojmë: “Nuk është burrërore”.

Nuk kishin shpallur fejesë, aq më pak bërë celebrimin. Zyrtarisht nuk kishte asnjë detyrim ndaj saj. E pikërisht tani dilte në drit; ana më e thellë e karakterit, vlera e njeriut.

Në shtratin e dhembjes Blerina u shmangej bisedave për dashurinë. Nuk mund të pranonte që në pajën e saj do të hynin një palë paterica. Ndaj përpara se të tërqihej ai, vendosi të tërhiqej ajo…

Një natë më parë në krevatin përbri ishte shuar një grua tetëdhjeteshtatëvjeçare, që e mbanin me oksigjen. Aparati që ndihmonte frymëmarrjen bënte një zhurmë që ngjante si fishkëllimat e mushkërive të bëra eshkë. Një lloj pistoni ulej e ngrihej, duke përshenjuar diagramën e fuqisë jetësore, që ishte zhytur nën zero. Por vajza ishte e re dhe nuk kishte punë me vdekjen. Kur erdhin të marrin kuformën e plakës, Blerina u kthye nga dritarja dhe mbuloi kryet me çarçaf.

I dashuri i qëndronte pranë dhe e vështronte në sy. Vështrimi dhe shtrëngimi i dorës thoshnin se nuk do ta braktiste. Ja, u tërhoq, por ç’ do të thotë familja e tij? Po miqtë dhe rrethi shoqëror? Që e braktisi se nuk ishte më ajo e para? E kishin njohur për njeri të drejtë. Prindërit e tij në ishull ishin kishin emër të mirë dhe një stazh emigranti në Gjermani. E dinin ç’do të thotë të çrrënjosesh e “të mbish” përsëri në një tokë tjetër, të të japë pak ngrohtësi dikush në dheun e huaj.

Djaloshi për këtë lidhje kishte arritur të njoftonte vetëm vëllanë e tij, por familjen në ishull jo. Dhe njohja me familjen e vajzës, për fat të keq, u bë në spital, në shtratin e dhembjes.

Blerina ishte rritur në mjedise me zakone të rrepta morale. Po se mos në vendlindjen e djaloshit nuk ishte ashtu? Deri dje në ishullin me emër, për çështje nderi kërciste koburja. Tani, arshur në kryeqytet nga provinca, gjërat ishin më ndryshe, më të zbutura. Edhe studimet jashtë shtetit kishin bërë punën e vet.

Për vajzën kjo ishte dashuria e parë. Nuk e kishte ngritur kokën nga librat. Nuk dinte tjetër veç rrugës shtëpi - shkollë - punë - shtëpi. Nuk i kishte shijuar dëfrimet e natës, dashuriçkat, aventurat mendjelehta, esencat ekstazuese. Ishte nga ato që, kur japin fjalën, falin zemrën dhe nuk kanë sy për tjetër mashkull. Ishte përmbajtur vite me radhë dhe priste me durim e padurim njeriun të cilit do t’i jepej një herë e përgjithmonë.

Thua se e kishin ruajtur veten për njeri tjetrin. Nuk është e lehtë që në qytetin me miliona banorë të gjesh njeriun që do të bëhet yti për gjithë jetën. Gjërat janë aq të ndryshme dhe të paqëndrueshme sa rrallë mund të rrokësh thelbin e dukurive.

Përpara një viti Blerina kishte arritur të bëhej mësuese anglishte në një vend ku gjuha angleze për vendasit vjen fill pas gjuhës amtare. Dhe kishte mësuar po aq mirë edhe gjuhën e vendit. Flisnin tok në të dy gjuhët. Dhe gjuha e tretë dhe e vetme ishte ajo e zemrës. Kishin arritur të pamundurën: të merreshin vesh vetëm me vështrim, pa fjalë.

Ishin dy, të lumtur, por befas u krijua një trekëndësh që i përfshiu si gjiratore. I treti, që hyri si pykë, ishte ai i huaji, i panjohuri.

Atë ditë, mbasdite, ai kishte dalë rrugës me një shpatë në dorë, kishte thyer xhamin e një veture dhe kishte detyruar shoferen, vajzë e re, që t’i dorëzonte çelsat. Pastaj, me timonin në duar, u vërtit rrugëve të qendrës, duke thyer pasqyra veturash e duke goditur njerëz, tre prej të cilëve rëndë.

Blerina nuk donte ta njihte për fytyrë keqbërësin. E njohu në sallën e gjyqit, ku e sollën nga burgu. I panjohuri ishte një djalë 25 vjeç, trupmesatar, zeshkan, me flokët qethur shkurt, me mollëza të theksuara, me këpucë atlete dhe një xhakovento me simbolin e pumës në kërcim. Dhe... pa shpatëzën me të cilën erdhi nga atdheu i largët.

Djaloshi ishte nga Afganistani. U nis nga Harati, kaloi kufirin me Irakun afër Kashmarit, arriti në Hamadar, tek i ati, që ishte bërë sipërmarrës ndërtimesh. Atje qëndroi vetëm disa javë, sepse nuk dëshironte të punonte. Madje, në një krizë nervore, theu xhamat e një kati të tërë pallati të pambaruar banimi. I ati e përzuri me butësi, duke i dhënë një grusht të holla për rrugës.

Iu drejtua Tabrizit, në kufi me Turqinë, hyri në shtetin turk dhe këtu nisi aventura e re, më e madhja.

Në Turqi e më tej djaloshi e paraqiti veten si refugjat politik, i detyruar nga rreziku i luftës që të arratiset. Me këtë “pasaportë” hyri edhe në Greqi, ku besonte të gjente qilimin fluturues të përrallës, i cili mund ta çonte edhe në Evropë. Të hollat që i kishte fshehur në brezin e gjerë të zi, i prishi për udhërrëfyesit dhe për ruajtësit e rendit dhe për trafikantët që i dinin mirë punët e veta. Sado të rreptë dhe sedërtarë në dukje, ofiqarët e Anadollit, nga polici i thjeshtë deri te prefekti, e kundërshtojnë rryshfetin vetëm me fjalë. Se mitëmarrësit bënin një sy shurdh e një vesh qorr dhe, madje, i uronin udhë të mbarë.

Iu desh të flinte shpellave, poshtë urave, nëpër gërmadha, në gropat e predhave të artilerisë, nën barkun e varkave anës lumenjve, haneve ku nguceshin tok nevojtarë dhe kafshë, në tregun që qelbej erë peshk e fruta të prishura, deri sa kuptoi se nuk do ta kapnin e ta kthenin prapa ose ta rrasnin në burg, në qelitë e mbiquajtura të bardha.

Por stina e gëzimit në Tokën e Premtuar nuk zgjati shumë. Dhe shkak u bënë përsëri bashkatdhetarët, goditja që i erdhi nga Afganistani i largët.

Djaloshi kishte një atdhe me talibanët, por nuk kishte dashur të bënte keq. E shtynë, e detyruan bashkatdhetarët. Një bishë me fytyrë njeriu, dyzetvjeçar me mjekër, e përdhunoi, por kjo u fsheh. Këtë shëmti e fshehu grupi mes të cilit banonte djaloshi, në strehën ku nguceshin si thasë njëri pas tjetrit. Dhe pastaj djaloshi shfryu zemëratën, duke ndëshkuar njerëz që nuk i kishin asnjë faj. E përmes tij Blerina “u lidh” me talibanët. Goditja i erdhi si peshqesh nga...Afganistani.

Nuk ishte e thënë të shpëtonte nga Afganistani, sepse, edhe në televizorin e montuar në murin përballë, jepeshin lajme për ngjarjet atje. Përfaqësuesi i bashkësisë afgane në Greqi deklaroi se, për shkak të luftrave të zgjatura, bëmave të ndërsjellta armiqësore dhe padrejtësive, miliona afganë vitet e fundit u detyruan të braktisin vendin e të shpërndahen nëpër botë.

Kishte parë në televizor se si talibanët shkatërruan me predha artilerie përmendoret gjigande të gdhendura në shkëmb shekuj më parë. Afganistani prodhonte tre të katërtat e sasisë botërore të hashashit. E pas hyrjes së ushtrisë amerikane atje, prodhimi i hashashit u dhjetëfishua...

Ishin shtuar atentatet e verbra me shpërthime kallëpesh dinamiti, ku të parët që vriteshin ishin atentatorët.

E megjithatë, “Jemi një popull me histori të madhe, me kulturë dhe e duam artin. E duam këtë popull dhe i vlerësojmë ligjet e drejta të këtij vendi”, e mbylli fjalën përfaqësuesi i bashkësisë afgane, sikur të donte të shfajësohej edhe për bëmat e papëlqyera e të rënda të disave në vendin mikpritës.

Në Afganistan e Irak orvajtja për mposhtjen e dhunës së brendshme me anë të dhunës së jashtme prodhonte dhunë të re edhe më të madhe, e cila u ngjante dallgëve që ngrihen kur bie në ujë një shkëmb qiklopik. Dhe djaloshi që goditi Blerinën ishte vetëm një pikë ujë nga ai det i madh e i turbullt. Ngjante se e keqja ishte e telekomanduar, një cifël predhe që erdhi nga mijëra kilometra larg. Ishte si një sinjal për t’ u bërë më e prekshme fatkeqësia e ngritur në sistem botëror, mishërimi më i qartë i së cilës ishin karvanet e pafund të refugjatëve. Dhe cifla e ardhur që larg goditi një vajzë nga Shipëria.

Djaloshi aktor kishte të drejtë të mëritej me të huajin, madje ta urrente. Por një ditë kishte parë një pakistanez që këndonte një ninull në telefonin e rrugës. I këndonte djalit të vogël që e la në barkun e nuses së re pas largimit të ngutshëm e të detyruar. Sytë e aktorit të ri u njomën nga loti i mëshirës. Jo, nuk mund të urrente një popull, për shkak të një keqbërësi apo një dallhe fatkeqësh që përplasej mbi një palë tjetër, të lumturish, midis të dilëve deri dje ishte edhe ai.

Por nuk mund të thoshte edhe se të keqen e kishte peshqesh nga ky vend ku gjeti dashurinë e vet të jetës. Vepse e keqja përgjonte në çdo hap edhe në atdheun klasik të demokracisë. Përditë jepen lajme për vrasje të paguara, rrëmbime milionerësh të njohur por edhe fëmijësh, larje hesapesh midis grupeve rivale, vrasje të paramenduara në gjueti, djegie e shkrumbim brenda një apartamenti që merr zjarr, helmime nga ushqimi, vdekje nga gabimet e mjekëve (që mos e paçim risk!) deri tek vonesat e rasteve urgjente, për shkak të trafikut të dendur ose blokimit të tij si me tampone gjigande.

Një punonjës policie erdhi dhe e pyeti, për të plotësuar procedurën e rasti. Blerina tha ato që i kujtoheshin.

Në fillim menduan të mos bënin padi. Mjekimi u mbulua nga siguracioni shëndetësor. Motorri u dëmtua por pak. Megjithatë, ai e la motorin dhe nisi të lëvizë me autobuz urban ose me taksi. Dhe ishte e natyrshme që të kishte alergji ndaj motocikletave, sado luksoze, madhështore dhe të fuqishme të ishin. Ndarja me motoçikletën e vet ishte si ndarje me të kaluarën aksidentuese.

E lau xhakoventon dhe bluxhinset e përsëri në njerin xhep futi dy biletat e shfaqjes që nuk e panë.

Duhanin që pinte gati e dyfishoi. Edhe kjo hynte në koston e fatkeqësisë.

Pothuajse e harruan keqbërësin. A mund ta zhbënte të keqen dënimi i tij? Përse do t’u vlente të dëmtuarve? Natyrisht, që të bëhej mësim për të tjerët.

Nuk u çudit aspak kur avokatja e keqbërësit u përpoq ta nxirrte të pafajshëm, sepse kishte qenë i pavetëdijshëm: atë ditë nuk kishte marrë dozën kundër depresionit psikik, që merrte edhe më pas në burg.

Një tufë rrezesh që i ngjante konit të projektorit në një sallë kinemaje ra mbi nënkrejsën e saj dhe ai bëri të artë një bukle floku bjond. Nuk kishte patur trille e kapriçio, por tani, mbuluar me bardhësinë e çarçafit, Blerina dëshironte që, kur të dilte, t’i bënte flokët në ngjyrë blu.

Tani mendonte veturën me të cilën do të merrte nusen. Ishte zakon që nusja të merrej me një “Bens - Mercedes” me ngjyrë të zezë shkëlqimtare, stolisur me kordele dhe tufa lulesh. Ashtu do të bënte edhe ai. E kishte një mik me të tillë veturë. E boria e taksisë dasmore do të binte si trumpetë kushtrimi ditën e ceremonisë së shenjtë.

Deri dje quanin mrekulli që vajza shpëtoi nga e keqja e madhe. Pastaj - mrekullia se u ngrit në këmbë. Më tej, që u bë përsëri njeri normal. Pastaj lajmi për shpalljen e fejesës. Pastaj kurorëzimi i të gjithave me shpalljen e ditës së dasmës dhe përgatitjen e shpërndarjen e ftesave.

Tani të gjitha ngjanin si ëndërr e keqe që mbeti prapa.

Trupi i vajzës u dëmtua, por dashuria nuk ishte aksidentuar. “Titaniku” i tyre nuk u mbyt.

*

Medalja ka dy anë. Pse zakonisht marrim anën e keqe të saj?

*

...Një grusht orizi mbi vellon e bardhë, kokrra orizi që mbetën midis flokëve sikur donin të mbinin atje. Shkëlqime flashesh e vetëtima blicesh:

Me trashëgime!

.........

Një çift i ri me një karrocë fëmijësh ecën në trotuar dhe shkon drejt detit. E shtyjnë karrocën herë njeri e herë tjetri. Flladi u puth fytyrën dhe flokët.

Ashtu ishte shkruar.