Dëfrim Cani :Metaforë përjetsie

Në më të shumtën e poezisë, që poetesha Rajmonda Maleçka i ka dhënë lexuesit të saj, duket se "sundon" poezia e preludit, të cilin më së miri ajo e sjell përmes një lloji të individualizuar poetik dhe të mjeteve artistike që e organizon atë, që ajo konsideron të shprehë.
Poezia dhe poeti janë një binom, mes të cilëve s'guxon dhe as mundet të hyjë asnjëllojë mjeti. Dihet mirë, se ato "ndërtojnë" njëri-tjetrin. Po a është e nevojshme të shpjegohet kjo? Kur përpiqesh ta "deshifrosh" individualitetin (në rast se ka!?), kjo është më e mira dhe më e nevojshmja.

1.

Në këtë llojë "komunikimi poetik", që në të vërtetë poetesha dhe kushdo poet tjetër do ta besonte si një nga komunikimimet më reale, ka patur dhe ka jetën e vet poezia e Maleçkës.
Sado që të kërkojmë një taban, një klimë a një stinë krejt poetike, apo të themi se "kemi gjetur tokën prej së cilës "mbin" vetëm poezi", jashtë rrethanës dhe "shenjës" kohore nuk do të mund të iknim dot. Po kështu dhe jashtë kontekstit të kohës dhe jetës së poetit nuk do të mund të gjendnim poezi.
Thënë krejt qartë,-diku drejtpërdrejt, përmes figurës dhe vargjeve poetike, nuk është vështirë të kapësh jetën e luftëtarit, shndërruar në simbol me atë të poeteshës, e shndëruar në një "instrument" metaforik.

2.

Adem Jashari, një nga figurat më të kompletuara, e cila nga simbol u shndërrua në një mjet ekzistence dhe mbi-jetese pë një popull, i cili qe vënë në shinjestrën e vdekjes, vazhdon të mbetet model i përkryer poetik për Maleçkën. Realisht Adem Jashari ngarkon me motive brilante force dhe shkëlqim të gjithë "aksesorët" motiv të penëtarëve, jo vetëm në zhanrin e poezisë.
Ashtu sikur atherë, kur Rajmonda Maleçka, e vetmja femër nga Shqipëria, e cila e preku luftën pa u nisur ajo, kur ajo filloi, kur qe në pikun e saj dhe më vonë, jo vetëm në Kosovë, por në të gjithë trevat shqiptare, Adem Jashari ka mbetur një motiv befasues për poeteshën.
Një poemë, e titulluar " Poemë për Adem Jasharin", d.m.th pa një trill poetik siç ndodh rëndom, shndërrohet në një "shtjellë" e mahnitshme e modelit shqiptar, të "njeriut" që mbart mbi shpinë dhe në kalibrin e burrit bestarë peshën e një vendi, brengën e një populli dhe ëndërrën e lirisë së mohuar.
Maleçka e ka përcjellë luftën në të gjithë përmasën dhe hapsirën e vet. Dhe kur ajo ishte në projektet e veta, shtegëtonte mes kumteve dhe pseudonimeve, fliste dhe fshihej mes fjalëve e pusullave, kur ajo nga rrugët e qyteteve e fshatrave të Kosovës shkoi në mal.
Kjo nuk është pak për një poet, ç'ka do të thotë të jesh më afër se kushdo tjetër me Adem Jasharin dhe të tijët. Të jesh kaq pranë, kur lufta "prodhonte" ditë pas dite vdekje dhe tragjedi, kaq pranë kur lufta krijonte lavdinë dhe atë realitet lirie, aq shumë të dëshiruar.
Në këto rrethana vjen poema për Adem Jasharin.

3.

Të shkosh dhe të mos vish është tragjedi. Në këtë rast "lëndët poetike" s'kanë "fuqi" për patetikë. Të shkosh dhe të vish, pavarësisht se si vjen,- është krejt ndryshe. Është njëlloj sikur të vish përjetësisht. Të vish dhe ankthin e prijes ta shndërrosh në atë që është më e nevojshme.
Dy-poemthi, ndoshta është më mirë t'a quajmë kështu këtë libër (ai nuk pranon të quhet libërth, apo mistrec-libër), ka brenda vetes dy kohë, që qëndrojnë në një d.m.th-e monumentale, në saj të marrdhënies së tyre të domosdoshme.
Kuptimet, të marrurit vesht realizohen çdo herë përmes rregullës që çon tek ai kuptim.

Dy poemat janë dy kuptime të mëdha. Për Adem Jasharin, poeti nuk ka shumë të vështirë për të gjetur figurën letrare. As vargun, as ritmin e brendshëm dhe gjëra të tjera të "zejes".Për Adem Jasharin është vështirë të gjesh "interpertimin" dhe vendin ku ta vendosësh.
Heroi i njohur, ka qenë brenda kohës shqiptare, ashtu siç janë të gjithë shqiptarët, pavarësisht nëse ato njihen, identifikohen apo jo. Më e rëndësishmja e më e nevojshmja, më e domosdoshmja dhe më e vlerta është të krijosh kohën, ndryshe,-të krijosh epokë. Një kohë, e cila të jetë në marrdhënie me kohën e të tjerëve.
Ndoshta kjo është më e veçanta që ka brenda vetes libri me dy poemat. Poema e parë shpalon atë që Adem Jashari iku duke krijuar kohën e tij, një kohë brenda së cilës ishin të gjithë shqiptarët dhe të gjithë kohët shqiptare. Ikja e tij është dhimbje, peng, elegjiake dhe shumë-motivshe. Atë,- kur heroi ik-ë-(te), kur ai s'ishte më materie, por ajër, dritë, kushtrim dhe pritje, poetesha e përcjell. Brenda saj është e gjithë lufta, të rënët dhe një peng i dhimbshëm. S'ka pengje më të dhimbshme se sa ato të luftëtarëve të gjallë, të cilëve u kanë rënë shokët në krah, para syve apo në front.
Ajo duket se e përcjell heroin vetë. Siç përcillet një njeri i afërt dhe i dashur për në një shtegëtim të largët. E përcjell atë deri tek portat e diellit. I dhemb ikja e tij, hapi i tij, i cili ja bëri shërbimin e vet tokës, gjithë qenia e tij. Ai është shndërruar…
Dhe Maleçka e ka "shndërruar" Adem Jasharin në dritë, në atë që ai "nuk është askundi dhe është kudo…", por në të gjithë pengun e saj ka vënë pritjen. Beson, merr zemër dhe kushtron, se është e sigurtë, kur din se heroi do të vijë.

Kur thashë kështu, unë besoj se nuk bëra aspak letrarizëm, vetëm se e "fola" më rrafsh kumtin poetik që poetesha ka thënë për Adem Jasharin. Realisht heroi erdhi. Vonë apo shpejt,- pak rëndësi ka kjo, sepse dhe ikja e tij ishte një llojë ardhjeje.
Thuhet se poeti e ka vetë hapin e vetes. Ndoshta, por tek individët që krijojnë kohën e tye, të "konvertuar" në ndërgjegjen e kombit,-jo. Këtu ka një metër të shenjtë.
Maleçka i këndon ardhjes së heroit. Po ajo fytyrë, po ajo oshëtimë, po ajo peshë, por veçse më pak dhimbje, më pak lektisje dhe peng. Ka një realitet të vështirë në "kohën"e monumentalitetit. I dallueshëm, i dukshëm, i frymuar brenda të gjithë ngjashmërive të miliona shqiptarëve. A është Adem Jashari për miliona shqiptarë, a janë miliona shqiptarë tek Adem Jashari, i shndërruar në përmendore?
Poema e ardhjes është e bukur. Të gjithë bashkë me të, brenda tij. Ndoshta kjo është më e vështira në këtë ndërmarrje. Poema e ardhjes,- ndoshta është një fjalë më e mirë se sa kthim, ka brenda kuptimin real të "mitrës", që rrit e ushqen lirinë dhe ndërgjegjen kombëtare.
S'mund të gjendet shesh, kodër, mal, luginë, udhëkryq, llogore, shetitore që ta nxejë përmendoren e Adem Jasharit. Kudo është pak, kudo është e pamundur. Në çdo rast diçka mungon. Maleçka e vendos atë,- ardhjen dhe monumentin bashkë, në thelbin dhe kuptimin e përjetshëm të njerëzimit për lirinë. Prandaj ai vjen me oshëtimë…siç vijnë gjërat e mëdha.



POEZI:Me eshtra fëmijësh të vegjël mbjellë

RAJMONDA MALECKA

Ep’ për Drenicën e Shaban Polluzhën
Tokë e Drenicës mbjellë me eshtra luftëtarësh,
Me eshtra fëmijësh të vegjël mbjellë,
U bënë shi e breshër për armiqtë në dimra,
E lulëkuqe Kosove për drenicasit në pranverë.

Toka e Drenicës mbjellë me stuhi dhe kështjella,
Djem e burra si lisat e lartë nëpër shkëmbinj,
Të gjithë burra të lindur si 100 vjeçarë,
Të gjithë vdekur djem të rinj…

Ashtu si Drenica për Kosovën u bë kujtesë,
Kështjellë lirie e kështjellë burrash me nderë e besë,
Luftë pas lufte mbetur më e fortë,
E pamposhtur asnjëherë, flamur në pranver.

Kangët e Mujit e Halilit, Elez Alinë e të tjerë,
Që shqiptarët mos të shuhen kurrë,
Shaban Polluzhës ja rritën zemrën,
Ja rritën shtratin dhe e bënë burrë…

Herë me hasmin, herë me armikun,
Drenica në luftëra në çdo vjet,
Te malsori Shaban Polluzha,
Legjenda e Veriut derdhë përjetë…

Bëhej burri shkëmb e mal,
Kur oshëtinte zani i lirisë,
Bahej engjëll e bahej dhimbje,
Kur derdhej loti i fëmisë.

Nëpër grykat e Drenicës,
E la zanin Ai - Shaban Polluzha,
Asnjë ditë si mungoi Drenicës,
As Kosovës në kohë me luftëra.

Mijra vite të kalojnë,
Qindra vite a më shumë,
Drenicakët burra - bese,
Për historinë do rrijnë pa gjumë.

Mbetur asht’ në fjalët e burrit,
Mbetur vrull në dejet e rinisë,
Me mijra vjet aty do të jenë,
T’i ushqyejë rrënjët e lirisë…

http://floart-press.blogspot.com/2009/02/defrim-cani-metafore-perjetsie.html