Drama “Van Goghu Kosovar”, e autorit Ilir Muharremi, konsiston në tetë skena, ku përmes stilit bisedor, autori i qaset temës shpejt dhe në mënyrë koncize. Kjo formë komunikimi i mundëson lexuesit që të mishërohet lehtazi me dramën.
Nga MIRSAD KUTELI
Kjo dramë strukturohet mbi bazën e absurdit. Ndaj, autori bën një përqasje ndërmjet ekspresionizmit, abstraktes dhe realizmit për të vënë në pah diferencat mes tyre.
“Van Goghu Kosovar” është një dramë me një tematikë mjaft karakteristike. Ajo shquhet për një trajtesë që në shikim të parë duket e thjeshtë. Mirëpo, kompleksiteti i saj sa vjen e shtohet në skenat apo pamjet përgjatë tekstit letrar.
Drama ka një strukturë të shkëputur semantike, kjo mbase për shkak të kryepersonazhit të saj, ku dhe vetë gjendja shpirtërore e tij është e tillë. Ndaj, mund të thuhet se ndërtimit të tekstit i jepet qëllimisht kahja e tillë, si konsekuencë e ndryshimeve përbrenda protagonistit të veprës. Mirëpo, një shkëputje e tillë nuk vërehet fare, për shkak të ndërthurjes subtile të personazheve.
Fillimisht paraqitet një ngjarje nga koha e luftës së vitit 1999 në Kosovë. Autori i është qasur një teme shumë të ndjeshme, ku pasqyrohet jeta, apo, thënë më mirë, fati i keq jetësor i një artisti.
Ndërkaq, në tekstin në vijim reflektohet gjendja e rëndë shpirtërore e kryepersonazhit Rafaello.
Lufta kishte shkatërruar pothuajse çdo gjë, por në tekstin e kësaj drame, autori përçapet të vërë në pah jetën e një artisti nga një qytet i Kosovës, i cili në lulëzimin e karrierës së tij artistike sheh tmerret që asnjëherë në jetën e tij nuk do t’i kishte imagjinuar, lëre më t’i përjetonte.
Masakrimi i familjes së tij nga paramilitarët serbë dhe shkatërrimi i të gjitha pikturave të tij ia rrënojnë tërësisht jetën Rafaellos, që për pasojë kalon në çmenduri. Andaj, në tri pamjet e tjera të dramës “Van Goghu Kosovar” janë dhënë dialogët e Rafaellos me persona fiktivë.
Autori ka arritur që përmes një stili bisedor të shpërfaqë botën e brendshme të një të çmenduri. Shfaqjen e personave fiktivë apo imagjinarë, të cilët i përhihen Rafaellos, si Muslimi dhe Leonardo, por edhe personat e vdekur si nëna e motra e tij, autori i paraqet si halucinacione - një gjendje psikike jo reale.
Autori i dramës, Ilir Muharremi, mbase bën një përqasje të Rafaellos me piktorin e famshëm holandez, Van Gogh. Madje, edhe vetë titulli i dramës lë të kuptohet për simbole të tilla. Ndonëse jo rastësisht edhe vetë emri Rafaello, si shëmbëllim i artistit glamuroz italian, aludon në atë se autori dëshiron të reflektojë vlerat universale përbrenda një bote të vogël.
Prandaj, ndërthurja e artistëve botëror si Picasso, Leonardo da Vinçi, Van Goghu, si dhe atyre vendor, si Muslimi, nuk janë emra imagjinarë, por është një vendosje me intencë nga ana e autorit.
Po ashtu, letrat origjinale të Vincent Van Goghut që ia dërgon vëllait të vet, Teo, janë indikatorë se Ilir Muharremi ka shprehur interesim të madh rreth Van Goghut.
Drama “Van Goghu Kosovar” pleks botën reale dhe fiktive përbrenda individit.
Autori deri në një masë ka arritur të trajtojë një botë sa specifike, aq edhe të vështirë, megjithëse tragjikja e pësuar ka mundur të ekzagjerohet më tepër në momentet kulminante, kur kryepersonazhi kalon në gjendjen kritike psikike, duke e prerë veshin e tij. Ndryshe, mund të thuhet se monologu i Rafaellos me portretin e Van Goghut në pikturë është dhe moment pikant i paraqitjes së gjendjes së rëndë mentale të protagonistit të dramës “Van Goghu Kosovar”.
Autori përpiqet ta shpërfaq dashurinë e piktorit, madje edhe në momentet më kritike, kur ai ballafaqohet me jetë a vdekje, duke na lënë të kuptojmë se në luftë çdokush humb diçka që e do shumë.
Mund të konkludoj se libri mund të konsiderohet, jo vetëm thjeshtë si një vepër artistike, por edhe si një kujtesë historike.
Autori, është kritik letrar
