Gripi i derrave, simptomat e sëmundjes që shfaqen tek të prekurit

Çka është gripi i derrave?

Gripi i Derrave eshte nje semundje ngjitese e traktit te frymëmarrjes dhe besohet se ky virus shumë ngjitës ka origjin nga derrat në Azi.

Kur është raportuar rasti i parë me virus nga Gripi i Derrave?

Në mes të marsit të 2009 është raportuar rasti i par në Meksikë. Në prill të 2009 virusi veç ishte bërë epidemi dhe shpërndahet shpejtë anekënd botës.

Cilët janë simptomat e Gripit te Derrave?

• Ethe
• Letargji
• Kollitje
• Teshtitje
• Humbje apetiti
• Shkuarje Hundësh
• Sy të përlotur
• Fyt të skuqur
• Dhembje muskujsh
• Kokë dhembje
• Përzierje
• Vjellje
• Diarre

Si përhapet Gripi i Derrit?

Gripi i Derrit përhapet nga kontakti me personin i cili teshtin apo kollitet.

Si dallohet gripi i zakonshem nga gripi i derrave?

Simptomat e hershme të të gjitha llojeve të gripit janë të ngjashme e gjithashtu janë të ngjashme me simptomat që shkaktohen nga infeksionet nga shumë virus tjerë që nuk kanë asgjë të bëjnë me virusin e gripit. E kjo e bënë të vështirë diagnostikimin e cilido grip të bazuar vetëm nga simptomat. Edhe pse gripi i zakonshem dhe gripi i derrave kane simptoma te ngjashme, ky post tregon ndryshimin dhe disa simptoma brengosese ne rast gripi.

Të gjithë viruset e gripave shpërndahen nga një bartës (njeri apo kafshë) në tjetër kryesisht nga piklat e vogla të pështymës dhe mukozës apo në jashtëqitje. Brenda secilës pikël të pështymës gjenden me dhjetëra miliona virus të vegjël të gripit. Në momentin që virusi gjen një bartës të ri dhe infekton qelizat e bartësit, ai fillon të riprodhohet pa zhurmë duke krijuar miliona kopje të vetës para se të shkaktoj simptoma. Kjo kohë në mesë të fillimit të infeksionit dhe fillimit të shfaqjes së simptomave njihet si periudha inkubacionit. Virusi i gripit te derrave (gripi H1N1) është virus i ri dhe ka periudhë të inkubacionit prej 3 deri 5 ditë.

Simptomat e Gripit te Zakonshëm

Gripi i zakonshëm kryesisht ndodhë gjatë motit të ftohtë apo më mirë të them fillon ka fundi tetorit e zgjatë deri në mars. Sëmundjet e ngjashme me gripin që ndodhin gjatë muajve tjerë kanë pak gjasa të jenë shkaktuar nga virusi influencës. Edhe pse shumica e atyre që janë me grip kanë fyt të skuqur dhe kollitje, këto simptoma mund të shkaktohen nga shumë infeksione tjera e bile edhe gjatë gripit sezonal.

Kur dikush ka fyt të skuqur dhe kollitje gjatë gripit sezonal janë disa gjëra që e bëjnë gripin të dallueshëm nga infeksionet tjera. Personat me virus të influencës apo me grip kane gjasë të përjetojnë këto:

• simptomat shfaqen befas – brenda disa orëve
• të ndjehet shumë të sëmurë (nuk kanë energji për asgjë)
• kenë temperaturë të lartë (37 deri 40 gradë celsius) që ngjitet shpejtë në këtë nivel, brenda 12 deri 24 orëve
• kokedhimbje, dhembje muskujsh, dhembje të nyjave, dhembje gjatë lëvizjes së syve dhe siklet ndaj dritës së fortë – së bashku me kollitje dhe fyt të skuqur.

Me fjalë tjera, ashtu sikur cilido nga ne që mund të vërtetoj sepse të gjithë kemi pasur gripin një herë në vit, në mos më shumë, gripi i zakonshëm mund të të bëjë të ndiheni mjaftë i sëmurë për një kohë, apo jo? Sidoqoftë, tek njerëzit e shëndetshëm, gripi i zakonshëm zbutet në momentin që trupi i njeriut vë në funksion një përgjigje mbrojtëse: njerëzit e shëndetshëm zakonisht kthehen në gjendje të shëndetshme pas rreth një jave. Për njerëzit e shtyrë në moshë me sëmundje të zemrës apo mushkërive, një barrë shtesë e një infeksioni serioz të mushkërive mundet të jetë i tepërt. Në Amerikë rreth 30.000 njerëz vdesin çdo vit për shakë të gripit të zakonshëm.

Simptomat e Gripit te derrave

Gripi H1N1 ka simptomat e ngjashme me gripin e zakonshëm. Përzierje, vjellje dhe diarre janë të zakonshme.
Këtu poshtë keni ndryshimet në mes të gripit H1N1 dhe gripit sezonal:

• Gripi H1N1 duket që zhvillohet në mot shumë më të ngrohtë sesa në mot zakonisht të ftohët në të cilin gripi i zakonshëm lulëzon.
• Simptomat e gripit te derrave nuk duken të jenë më të këqija se sa ato të gripit të zakonshëm, edhe pse ato ndoshta mund të ndryshojnë me ftohjen e motit gjatë dimrit.

Njerëzit me simptoma të gripit duhet menjëherë të kërkojnë ndihmë në rast se në vend se të shërohen ata sëmuren edhe më shumë me shenja rreziku që i keni më poshtë.

Për të rriturit, simptomat më brengosëse janë:

• Frymëmarrje e shkurtë (e dobët)
• Vjellje të njëpasnjëshme
• Pështjellim (konfuzion)
• Marramendje

Për fëmijët, simptomat më brengosëse janë:

• frymëmarrje shumë e shpejtë
• fëmija nuk hanë apo pinë normal, nuk luan dhe nuk është aktiv, nervoz dhe irritohet lehtë ose edhe duket i përgjumur jo si zakonisht
• temperaturë të lartë dhe skuqje të lëkurës
• mavijosje të buzëve dhe lëkurës

Këto janë shenja dhe simptomat që duhet ti keni parasysh e që e dallojnë gripin e zakonshëm nga gripi H1N1 apo gripi i derrave. Sidoqoftë, edhe në rast të shenjave të gripit të zakonshëm rekomandohet të kërkoni ndihmë mjekësore menjëherë.

******

IKSHPK: Masa më të forta për higjienën dhe kontrollet sanitare. Ministria e Shëndetësisë  duhet të bejë mbledhje urgjente për gripin e derrave

Alarmi për gripin e derrave ka vënë në lëvizje strukturat shëndetësore në të gjithë botën, duke përfshirë dhe vendin tonë. Specialistët kanë bërë të ditur se si duhet të evidentojmë rastet se kur një person është i prekur nga gripi i derrit.

Epidemiologët  sqarojnë se përhapja e sëmundjes ndodh nëpërmjet ajrit, kontakteve të drejtpërdrejta me kafshët dhe nëpërmjet konsumimit të mishit të derrit.

Ndërkohë, që simptomat janë të njëjta me ato të gripit të njeriut dhe të gripit të pulës. IKSHPK si dhe  Ministria e Shëndetësisë  së Kosovës  sqarojnë  se në vendin tonë ka të prekur nga gripi i derrit .

Simptomat 

Gripi i derrave shoqërohet me një problem frymëmarrjeje tipike që shfaqet tek derrat dhe që shkaktohet nga një virus i veçantë gripit të tipit A.

Mundësia për t’u infektuar është më e madhe tek njerëzit që janë në kontakt direkt me këto kafshë, por pas të prekurit të parë kjo sëmundje fillon të përhapet me shpejtësi nga një person tek tjetri.

 Simptomat e këtij gripi tek njerëzit janë të ngjashme me simptomat e një gripi normal, temperaturë, kollë, dhembje koke, marrje mendsh dhe këputje.

Shumë nga personat e prekur nga sëmundja kanë pasur edhe diarre dhe të vjella të vazhdueshme.

 Mënyrat e transmetimit të këtij gripi janë dy: ose përmes kontaktit me kafshët që bartin virusin ose përmes kontaktit me personat e sëmurë.

Personat e prekur nga sëmundja konsiderohen të infektuar përgjatë gjithë kohës që janë me këtë grip dhe deri në 7 ditë pas shërimi total nga simptomat.

 Ndërkaq fëmijët mund të qëndrojnë të prekur nga ky virus edhe për një kohë më të gjatë. 

Masat 

Vendet e Bashkimit Europian janë venë në alarm për një përhapje të mundshme të grupit të derrave. Ndërsa në Kosovë dhe Shqipëri  Instituti i Shëndetit Publik bën thirrje për rritjen e masave të higjienës me qëllim parandalimin e përhapjes së virusit H1N1  në këto dy vende. Eksperti shëndetësor –Epidemiologu  I mirënjohur prof.dr.Isuf Isuf Dedushaj bën me dije se sëmundja është një kombinim i gripit të derrit, shpendëve dhe njeriut, ndërsa shton se nuk ka vaksinë për parandalimin e tij. “Virusi i cili e shkakton atë përmban komponentë të virusit të gripit të derrit, gripit të shpendëve dhe gripit të njerëzve.

 Pavarësisht se quhet gripi i derrit kemi të bëjmë me një virus të ri, i cili nuk është identifikuar më parë. Kur themi se kemi të bëjmë me grip kemi të bëjmë me përhapje të rrugëve respiratore dhe nëpërmjet kontaktit. Simptomat janë të ngjashme me ato të gripit të zakonshëm” – kohë më pare është shprehur shkencëtari Isuf Dedushaj. 

Qendra per parandalimin dhe per kuren e semundjeve, ka publikuar ne faqen e saj web disa informacione mbi gripin e tipit AH1N1, i cili pas u shfaq fillimisht ne Meksike ku shkaktoi vdekjen e 150 personave, regjistroi edhe te infektuarit e pare ne Shtetet e Bashkuara e Kanada. Alarmi ka perfshire gjithe boten dhe Organizata Boterore e Shendetesise mbajti nje mbledhje te jashtezakonshme per te vleresuar me mire situaten. Po keshtu edhe Bashkimi Europian po leviz ne drejtim te mbajtjes se nje takimi urgjence te nivelit te larte, per te diskutuar per masat qe duhen marre.

Qendra ben te ditur se menyra me e sigurte per parandalimin e ketij gripi mbetet vaksinimi. Nderkohe po ky institucion ka publikuar nje mini vademekum me pyetje dhe pergjigje ne lidhje me kete virus dhe rrezikun e perhapjes se tij ne forme pandemie boterore. Keto keshilla ndihmojne ne reduktimin e rrezikut te infektimit dhe sqarojne mbi origjinen dhe perhapjen e semundjes, duke evituar alarmin e panevojshem qe natyrshem mund te linde ne popullate.

Çfare eshte gripi i derrave?
Eshte nje semundje akute e rrugeve te frymarrjes tek derrat, e shkaktuar nga viruse gripale te tipit A, qe shkaktojne epidemi gripale tek kjo kafshe. Edhe pse prek ne mase derrat, ngordhshmeria e tyre nga kjo semundje mbetet e ulet. Ky lloj gripi shfaqet gjate gjithe muajve te vitit tek derrat, por epidemite me te shpeshta shfaqen ne periudhen vjeshte – dimer, ashtu siç ndodh edhe per epidemite qe godasin njerezit. Ky virus eshte zbuluar per here te pare ne vitet ‘30 te shekullit te shkuar.

Sa lloj virusesh te gripit te derrave ekzistojne?
Si te gjithe viruset gripale edhe ata te gripit te derrave kane vetine qe te ndryshojne dhe te pesojne vazhdimisht mutacione: derrat mund te semuren si nga gripi i pulave ashtu edhe nga ai i derrave. Kur viruset gripale te specieve te ndryshmke te kafsheve infektojne derrat, keto lloj virusesh mund te pesojne mutacione dhe nga keto ndryshime te lindin viruse te reja njerezore/te pulave/ te derrave. Gjate viteve kane lindur disa variante te gripit tek derrat: ne kete moment jane identifikuar 4 nentipe kryesore: : H1N1, H1N2, H3N2, e H3N1. Megjithate , me e shumta e viruseve te izoluara te derri kohet e fundit kane qene pikerisht te tipit H1N1.

Gripi i derrit a infekton popullsine njerezore?
Normalisht jo, megjithate ndodh qe verifikohen infektime sporadike nga viruse gripi te derrit. Shpesh ndodh qe konstatohen infektime njerezore nga viruse te gripit te derrit neper persona te cilet jane ne kontakt me kafshen pra derrin ne kete rast (per shembull ne punetore te cilet merren me rritjen dhe shtimin , frekuentues te panaireve zooteknike).

Cilat jane simptomat e gripit te derrit tek njeriu?
Simptomat jane te ngjashme me ato te gripit te zakonshem te stinse: temperature, pergjumje, mungese oreksi, kolle. Disa persona te infektuar nga ky lloj gripi kane manifestuar edhe simtoma rrufe, dhimbje fyti, marre mendsh dhe te vjella, diarre. Ashtu si çdo grip edhe gripi i derrave mund te rendoje patologjite kronike nga te cilat mund te vuajne njerezit e semure dhe te shkaktojne komplikacione te renda (polmonite ose bllokim frymarrjeje) duke rritur ne kete menyre vdekshmerine tek te infektuarit.

Sa i rende eshte te njeriu gripi i derrit?
Ashtu si gripi i stines, infektimi i gripit te derrit, te njeriu mund te paraqitet ne menyre te lehte ose te rende.

Njerezit mund te infektohen duke ngrene mishin e derrit?
Jo,virusi i gripit te derrit nuk trasmetohet ne ushqim ; nuk mund te infektohesh nga gripi i derrit duke ngrene mishin ose produktet qe kemi prej tij. Mishi mund te hahet i gatuar ne menyre te kujdeshme, duke gatuar ne temperature 70-80 ° grade viruset e gripit te derrit ashtu si dhe bakteret e viruset e gjallesave te tjera nuk u rezistojne dot temperaturave te larta, keshtu qe mund te konsumohen pa merak.

Si ngjitet gripi i derrit?
Viruset e gripit mund te trazmetohen nga njeriu te derri ashti si nga derri te njeriu. Infeksionet njerezore me origjine derri, manifestohen me probabilitet me te madh ne persona te cilet kane kontakt direkt me kafshen. Trasmetohet edhe nga personi ne person. Eshte e njejta gje qe ndodh kur kemi te bejme me griperat e stines, pra prej teshtimes (perhapjes se pikave te peshtymes) sekrezioneve te hundes-faringjitit prej kolles. Njerezit mund te infektohen duke prekur siperfaqje te ndotura prej sekrezioneve, duke i percjelle ne hunde e goje prej duarve. Prandaj larja e shpeshte e duarve eshte shume e rendesishme per uljen e rrezikut te infektimit

Virusi i kesaj epidemie ne Meksike e ne Usa eshte infektiv?
Egzistojne prova te mjaftueshme prej CDC ne Shtetet e Bashkuara te Amerikes, qe virusi i rasteve ne USA po perhapet nga njeriu ne njeri: megjithate ne kete moment nuk eshte mundur te dime se sa lehtesisht perhapet ky virus.

Si mund te diagnostikohet infektimi i gripit te derrit te njeriu?
Per diagnostikimin e gripit te derrit te tipit A, nevojitet te merret nje kampion i sekrezioneve te frymemarrjes (tampon te hundes ose i faringut) brenda 4 – 5 diteve te fillimit te simptomave (atehere kur mendohet se njeriu mund te eliminoje virusin) Megjithate disa persona ne veçanti femijet mund ta eliminojne virusin brenda 10 diteve ose me teper. Per te Identifikuar me se miri virusin e gripit te derrit duhet te dergojme nje kampion ne laboratoret e specializuar.

Cilat ilaçe mund te perdorim per trajtimin e infeksionit nga viruse te gripit te derrit?
Jane ne dispozicion disa lloje ilaçesh antivirale per trajtimin e gripit: amantadina, rimantadina, oseltamivir e zanamivir. Ndersa pjesa me e madhe e virusit te gripit te derrit ndikohet nga keto 4 ilaçe, viruset e ketij gripi te izoluara kohet e fundit prej shkencetarve, i rezistojne amantadines dhe rimantadines; ndersa vetem oseltamivir e zanamivir jane te keshillueshem per trajtimin/ruajtjen e gripit njerezor prej virusit te gripit e derrit.

Cilat jane epidemite e gripit te derrit te njohura deri tani?
Epidemia me e njohur eshte ajo qe goditi ushtaret e Fort Dix , ne New Jersey (USA), ne 1976 , me rreth 200 raste te ushtareve te pranishem ne kamp. Virusi shkaktoi semundje, me shenja radiologjikisht evidente te polmonitit tek te pakten 4 ushtare, njeri prej te cilene humbi jeten : tek te gjithe te prekurit rezultonte qe me pare kishin patur shendet te mire. Virusi ishte perhapur nepermjet kontaktit te ngushte gjate stervitjes. Thuhet se virusi kishte qarkulluar per me shume se nje muaj per t’u rishfaqur ne menyre spontane me pas. Burimi i virusit dhe momenti i perhapjes se tij tek Fort Dix dhe faktoret qe mund te kene ndihmuar ne perhapjen e tij jane te panjohura. Epidemia mund te kete qene shkaktuar nga ndonje virus kafshe i pranishem gjate periudhes se dimrit. Virusi i gripit te derrit i izoluar tek ushtaret e Fort Dix u quajt A/New Jersey/76 (Hsw1N1). Episodi beri te mundur nje fushate vaksinimesh te antigripit te popullsise ne vitin 1977.