Agim Bacelli
Korbi është një zog i zi i frikshëm. Në gjuhën shqipe, po ashtu dhe në disa gjuhë të tjera, korbi dhe kob-i janë pothuaj e njëjta fjalë.
Korbi mund të rritet deri në 40 cm i gjatë. Korbat hanë kafshë të vogla kryesisht të ngordhura, pëlqejnë edhe frutat e farat.
Korbat shpesh shfaqen në legjenda dhe literaturë artistike si sinonim i së keqes. Prandaj dhe Poe, në dhimbjen e tij, ndërsa kujton vdekjen e një gruaje të bukur me emrin Lenore, që ai e ka dashur, vjen e troket Korbi duke i ndërpret mendimet në atë natë pa gjumë. Pas një mëdyshje, poeti shkon dhe i hap derën, çtë shohë, një korb i zi hyn në shtëpinë e tij pa e përfillur fare! Poeti i lutet të tregojë se kush është dhe çfar do por Korbi do ti përgjigjet çdoherë, "Kurrëmë"! dhe këtu fillon çudia njerzore bashkë me fantazinë, dhimbjen dhe artin e qëndisur bukur për të mbështjellë, sa herë, çdo fjalë me 'veshje ari' që do të çudisë çdo lexues. Poe është i kujdesshëm për të përdorur kryesisht ato fjalë që kontribojnë në atmosferën e përgjithshme dhe tonin e poemës si, i trishtuar, i zymtë, errësirë, vdekje, heshtje, mister, sterrë, ferr, i ashpër, i vetmuar, kob, i tharë, zjarr, etj. Pastaj, pas këtyre fjalëve që sjellin frikë dhe dhimbje, ai 'qep' poemën me fije ari që janë tingujt me tone melankolike, me ritëm drithërues, por gjithësesi, tepër melodioze duke anuar nga muzika funebër.
Për të rritur efektin e tij muzikor, Poe përdor fjalë rimuse në të njëjtën linjë (rimë të brendshme), përveç asaj të jashtme, në fund të vargut. Po ashtu ai përdor shumë aliteracionin (një figurë që përsërit një tingull bashkëtingëllor në fjalët pasuese), por sidomos, ai mban një model të rregullt të rrokjeve me të njëjtin theks dhe theksim. Ky model vjen duke përdorur një rrokje të theksuar që ndiqet nga një rrokje e patheksuar, me një total prej rrokjeve gjashtëmbëdhjetëshe për çdo linjë. Në origjinal kjo gjë është e përkryer prandaj një përkthim, sado i talentuar, është shumë i vështirë.
Por le të vazhdojmë me poemën "Korbi" të japim disa mendime të thjeshta personale që sigurisht s'janë mendime të kualifikuara profesionale.
Tërë sikletosja e poetit është që të mësojë se çfar deshte ne mes të natës ky korb i zi që s'di fjalë tjetër veçse "kurrëmë"! Të dy mendohen. Korbi s'flet më veçse një fjalë Kurrëmë! Poeti mendon se ndoshta ëngjëjt ja sollën këtë korb për të harruar, ose të paktën, për ta larguar pak nga trishtimi, hidhërimi i pllakosur nga vdekja e parakohëshme e të dashurës, por jo, kurrëmë! I burgosur i mendimeve, shpëtimin poeti e kërkon tek një shpend që sjell veçse kob! Por korbi duket sikur i thotë, "s'ka më ballsam, kurrëmë"! Edhe kur ai e pyet nëse mund të takohet me të dashurën një ditë në botën tjetër, korbi tepër i pamëshirshëm thotë të njëjtën fjalë, kurrëmë. Kulmi arrin kur poeti i nervrikosur në kulm i thotë të zhduket, përgjigja është e njëjtë, "kurrëmë"!
Nën hijen e korbit, poeti s'mund të ketë gjë tjetër veçse trishtim, hidhërim të thellë dhe përpjekje të kota për të risjellë gëzimin e parë. Kurrëmë!
Poezitë e tij duke përfshirë "Helena", "Korbi", "Qyteti në Det", "Këmbanat", dhe "Anabel Li", janë të pasura me frazat muzikore dhe shumë të ndjeshme, shkruar në kohë të frikshme, plot pasione dhe imazhe. Krijimet e Poe ishin mbinjerëzore. Imagjinata e tij të çonte larg, në të vërteta të pathëna më parë. Poe ishte gjithashtu një kritik inteligjent dhe i mprehtë që shpesh teorizonte në lidhjet e artit me atë të shkruarit. Mendja analitike e tij, të cilën ai e solli në kritikë, është e dukshme edhe në tregimet e tij të famshme, sidomos tek "Vrasjet në morgun Rue" dhe në "Letër Purlonit".
Poe në krijmtarinë e tij ishte i ndikuar nga autorë të tillë të ndryshëm si Swinburne, Tennyson, Dostojevski, Conan Doyle, dhe të tjerë, sidomos francezë.
“Anabel Li” por sidomos "Korbi" janë magji të vërteta, thonë sot poetët kudo në botë.
Kjo poemë është përkthyer pothuaj nga qindra shqiptarë, përfshirë edhe autorin e këtyre radhëve por, vetëm disa prej tyre u morën në konsideratë nga kritika letrare shqiptare dhe këta janë: Fan S. Noli, i cili e shqipëroi “Korbin” për herë të parë(“Adriatic Review/ Rivista Adriatike”, 1918). Rreth njëqind vjet pas përkthimit të Nolit, “Korbin” e përkthyen edhe Dritan Thomallari (në revistën “Mehr Licht!”, nr. 17/ 2001) dhe Aleko Ballauri (në “Edgar Allan Poe, Lirika, Korçë 2008”).
Po kush është ky Edgar Allan Poe?
Poe, Edgar Allan, 1809-1849, poet amerikan, shkrimtar i tregimit të shkurtër dhe kritik letrar. Lindur në Boston. Ai njihet sot si një nga poetët dhe shkrimtarët më të shkëlqyer dhe origjinalë të letërsisë amerikane.
Mith i tij vjen e rritet si pasojë e një reagimi të pashoq në jetën dhe veprën e tij që ishte një reagim uragan sjellë nëpërmjet poezisë e prozës, mbushur plot me nervozizëm, kundershtime, pasione, mistere, drama, plot shkathtësi dhe të përcjella me intensitin e një tërmeti të fuqishmëm që nuk harrohen kurrë. E gjitha kjo, ishte një reagim ndaj forcave makabre që mundoheshin të mbysnin shpërthimin e tij poetik.
Pas vdekjes së prindërve të tij, të cilët ishin aktorë, (kur Edgar ishte tre vjeç) Poe u mor në shtëpinë e nunit të tij, John Allan, nje tregtar i pasur në Riçmond. Allan-i e mori atë në Evropë, ku ai filloi edukimin e tij në shkollat në Angli dhe Skoci. Pas kthimit në Shtetet e Bashkuara në 1820, ai vazhdoi shkollimin e tij në Richmond dhe në 1826 hyri në Univ. Virginia. Ai tregoi aftësi të shquara shkollore në gjuhë klasike dhe në romancë, por u detyrua të largohet nga universiteti pas vetëm tetë muaj për shkak të grindjeve me Allan-in mbi borxhet e tij. Varfëria e detyroi atë për të shkuar në ushtri.
Të jetuarit në një kohë krize ekonomike, do të janë të shpeshta depresionet dhe streset siç pëjetoi Poe. Ai do të ishte i varfër gjatë gjithë jetës së tij, sepse kjo vinte edhe nga alkoolizmi kronik i tij.
Libri i tij i parë, "Tamerlane" (poezi epike) dhe poezi të tjera, u botuan në 1827. Ky libër u pasua edhe nga dy vëllime të tjera në 1829 dhe 1831. Asnjë prej këtyre koleksioneve të hershme nuk ka tërhequr njohjen kritike apo të bëheshin popullore.
Poe shkoi në Baltimore për të jetuar me tezen e tij, znj. Maria Clemm dhe vajzën e saj Virxhinia. Në 1835, JP Kennedy e pat ndihmuar atë të bëhet një redaktor i gazetës "Letërsi Jugore" që dilte në Richmond. Ai ka kontribuar atje me tregime, poezi, si dhe kritika letrare.
Në 1836 Poe dhe Virxhinia Clemm u martuan, atëherë ajo ishte vetëm 13 vjeçe, dhe në 1837 ata shkuan në New York City, ku ai botoi "Arthur Gordon Pym" (1838), romanin e tij të vetëm. Nga 1838-1844, Poe pat jetuar në Filadelfia, ku punoi në disa revista në të cilat botonte kryesisht tregime të shkurtëra policeske të cilat i dhanë titullin Babai i Tregimit Policesk. (Poe është konsideruar edhe babai i tregimit modern.) Poe u rikthye për në Nju Jork, ku ai ka punuar në "Evening Mirror" dhe me pas redaktor dhe pronar i "Journal Broadway".
Po kush i dha atij famën?
"Korbi" dhe poezi të tjera (1845), i dhanë atij famën si poet në Amerikë dhe jashtë vendit. Në 1846 ai u transferua në vilën Fordham (tani një muze) dhe atje shkonin për ta vizituar njerëz të ditur të qytetit të Nju Jorkut për të cilë pati bërë një libër, sidomos për një zonjë. Gruaja e tij vdiq në 1847, dhe në vijim të vitit Poe ngatërrohet me poeteshën Sarah Helen Whitman. Megjithatë, në vitin 1849 ai u kthye përsëri në Richmond ku përsëri u dha pas pijeve dhe shthurjes morale derisa vdiq, 1849. Poe pati një vdekje tragjike. Edgar u nda nga jeta më 7 tetor te vitit 1849 përmes një vdekjeje tepër të dhimbshme.
