Lërmëni pak atdhe… përtej fjalëve dhe gjuhës

Nga BRIXHILDA NDINI

“Kjo antologji duket qartë se i përket një brezi që ka hyrë në letërsinë shqipe me një kod tjetër. Me kodin që i përcakton të jenë anëtarë te urdhërit të letërsisë së ardhme shqipe- një letërsi kjo që do të jetë e çliruar nga fallcitetet, nga baroku zyrtar , nga serioziteti moralizues steril, për t’iu bindur instiktit të lindur te fjalës së lirë , të fjalës shqip” 

Tejçoi emocione në Londër promovimi i i Antologjisë së tretë « Lërmëni pak Atdhe »me poetë dhe shkrimtarë që banojnë në Britaninë e madhe, nën përkujdesjen e drejtorit të gazetës shqiptare në Londër « The Albanian » dhe gazetarit Petrit Kuçana. Libri i III i antologjisë vjen pas botimit të antologjisë së dytë në një periudhë kohore tre vjeçare dhe ka hyrë në një lloj ligji mistik, i cili pret të mari kontaktin e parë me lexuesin e poezisë.

Përtej fjalëve dhe gjuhës ka një simbolike ; te gjitha poezitë janë metafora thonë diçka duke menduar tjetër gjë. Është interesante te shikosh tek kjo antologjie vendin qe zë njeriu ne botë. Ajo çfarë dua të theksoj dhe që vërtet mendoj është se poezia duhet konsideruar si forma e parë e mendimit… Sapo e mbarova së lexuari këtë libër të antologjisë poetike dhe kam ndjere që po lexoj në një gjuhë tjeter. Letërsia nuk i nënshtrohet ligjeve, të gjithë poetët e kësaj antologjie kanë shkruar në gjuhën e fjalëve që flasim unë edhe ti, pra në gjuhen shqipe .
Të thuash « jo » në « shqip » do të thotë të thuash « po » diçkaje tjetër. Dëshpërimi apo shpresa, Malreaux dhe Sartre janë shembuj të saj tipikë. Një shkrimtar beson tek ajo që shkruan , ndryshe do të ishte një profesion i trishtuar, tjetër gjë është « të besuarit dhe ajo që bën » këtu nevojiten të tjera përparësi.
Pikërisht duke lexuar këtë antologji ,për shumë kohe nuk kam ditur t’i përcaktoja dallimet diametralisht te kundërta mes poezisë të të rinjve dhe asaj të afirmuar. Poezia e të firmuarve është profesioniste ? Kjo poezi e afirmuar është e stër-lavdëruar, pra më e afte të të sugjestionojë (?)
Një gjë është e qarte që në fillim : poezia e afirmuar me gjithë dallimet e autorëve mes tyre, është një poezi me një klime dhe reliev të përbashkët deri në ngjashmëri. Shkrimtarët e afirmuar të paktën tek ne iu ngjajnë tokave që formojnë një gadishull të vetëm. Për poetet e kësaj antologjie qofshin ata edhe fillestare, poezitë e tyre nuk mund ti përkthesh në ide apo mesazhe,tek ata fjalët janë fryt i instiktit, ato i sygjeron vetë imagjinata, jo arsyeja, e aq më tepër jo ideologjia dhe shpesh fjalët tek poetët e rinj nuk kanë kurrfarë arsye të ekzistojnë, veç nevojës që ndjen vetë autori për të thënë pikërisht këtë fjalë dhe jo të tjera. Duke lexuar krijimtarinë e këtyre poetëve , duket para tyre nuk kanë ekzistuar autorë të tjerë. Asnjë urë me kontinentin.

Asnjë varkë komunikuese. Asnjë pasardhës. Kjo antologji duket qartë se i përket një brezi që ka hyrë në letërsinë shqipe me një kod tjetër. Me kodin që i përcakton të jenë anëtarë te urdhërit të letërsisë së ardhme shqipe- një letërsi kjo që do të jetë e çliruar nga fallcitetet, nga baroku zyrtar , nga serioziteti moralizues steril, për t’iu bindur instiktit të lindur te fjalës së lirë , të fjalës « shqip ».
Poezia është një mënyrë komunikimi , gati natyrale midis njeriut dhe rrethit shoqëror ne te cilin ai bën pjese,pra është një lënde e pasur jetësore që përpunohet nga mjete fantastike e imagjinare.
Jo vetëm kaq, por të gjithë këta poetë të ardhur nga vende të ndryshme të Shqipërisë e të Kosovës , këta mërgimtarë me mallin e atdheut në vetvete kanë krijuar stilin e tyre të afirmuar si poete. Ne e dimë se arti do të jetë në vazhdimësi një metamorfoze dhe ky është çmimi i ekzistencës se tij.
Vetëm poetet dinë të përcjellin me anë të fjalës së tyre , problemet sociale të vendit tonë,ekzagjerisht te ndjeshme , si një lokomotive e çmendur në ketë « betejë njerëzore »,t’i këndojnë mallit , nënës, babait ,dashurisë, jetës ,bukurisë, natyrës etj e etj..me një figuracion të fuqishëm dhe vizione të befasueshme.
E rëndësishme është përmes fjalës , të akordohet dhe te mbahet zgjuar gjuha jone shqipe, si një melodi e jetës dhe një lloj komunikimi midis njeri –tjetrit.
Sot individi ndjehet i shkëputur nga bota dhe shoqëria, kjo shton tek ai edhe konfliktet personale, familiale etj , në kohën kur është shoqëria jone është e ndarë përgjysmë ne dy, do te preferoja këtu qëndrimin e Kafkes,dhe ndjenjën që ai kishte për të « luftuar kufijtë e universit »- duke pranuar me një lloj krenarie « Në luftën tende kundër botes, një bote e dyte. Letërsia sot është një pasaporte që lejon të udhëtosh larg duke mos harruar origjinën e saj .
Njeriu ky i huaj , ky mërgimtar këta poete ,që nuk lejojnë dekompozimin e gjuhës ,por vazhdojnë t’i thurin vargje larmive e përvojave të reja , kane dëshirën për të udhëtuar duke qene nganjëherë këtu edhe atje, këtë vetëm poezia mund ta bej. .ideja e te ikurit te qenit edhe këtu edhe atje , për mua është një simbol dashurie. Poezia tejkalon dhe transformon imazhet e një bote të shëmtuar në imazhe universale të së bukurës , të së vërtetës dhe të shpresës.
Në këtë libër të Antologjisë , autoret kanë shndërruar çdo gjë në art, duke nxjerrë idetë, mesazhet , rregullat nervin që na mban të lidhur me të shkuarën dhe te ardhmen, po aq sa edhe me njerëzit dhe shoqëritë paralele. Pikërisht është ri-sjellja e të gjitha këtyre karaktereve ,vendit të lindjes që kanë ndikuar në formimin e dukshëm të secilit prej tyre.
Poezia është një mënyrë jetese. Andre Breton një nga themeluesit e parë të surrealizmit thoshte : “Ne duhet vetëm t’i japim një mundësi vetes për të praktikuar poezinë”.