Te pastera si te virgjera, dhe te forta si luftetare
Zbulohet e verteta e femrave qe mbahen sit e virgjera ne shqiperi.burneshat,qe duke ndjekur traditat e vjetra dhe te forta sa malet, kane ber betim ndershmerie, qe te konsiderohen burr ate vertata.
Gazetarja e mirënjohur shqiptare Stela Pende shkoi ne malet e Shqiperise ne kufi me Kosoven, per te treguar jeten e pazakoncme te kater burrave. Ato jane Qamile Stema, Dila Deda, Fatime Xhedia, Diana Rakipi:Te lindura gra, por fati dhe tradita I ka detyruar te ndryshojne natyren ne femra te “virgjera te betuara”, Per te jetuar ne barazi me meshkujt.
Te qenit burrnesha eshte nje tradite e zonave malore te veriut te shqiperise, dhe kosoves qe prej 300 vitesh me pare, por qe dhe ne kohet tona ka akoma shembuj te tille te rralle. Nje e virgjer e betuar eshte nje femer qe ka premtuar paprekshmeri te perherte , per te patur krenarine per te qene burr.
Ato vishen si burra, mund te armatosen per te luftuar , gjithashtu mund te ken cdo ves qe ka nje mashkul, si pershembull: te pine cigare, alkol gje qe femrave te ketyre zonave I ndalohet. Ky eshte nje zakon I forte, qe respektohet deri ne fund per krenarine e familjes . “ Nuk mund te te behesh e virgjer(burrneshe) per arsye feje: Burneshat jane dhe muslumale dhe Kristiane.Kur keto vajza refuzojne nje martese , ato sndrohen ne burrnesha.Ky shndrim behet edhe kur ne familje ka mungese meshkujsh,Dhe vajza ne kete rast shndrohet ne murneshe per te trasheguar pasurite e familjes, qe ne rast te kundert nuk mund ti mernin.Por ky shndrim mund te behet edhe ne memorjen e vdekjes se babait ose te nje vellai “. Ne rastin e Diana Rakipit, 54 vjeç, e gjashta e nente femijeve, e cila sot punon si roje e betuar e portit te Durresit. “Ajo thote qe I vellai I vdiq per arsye te nje mallkimi ose magjie, dhe per ta kujtuar u shndrua ne nje burr te bukur sic ishte ai.” Rituali, qe I ka rrenjet nga nje culture e fisshme parashikon nje ceremony te lare me shenjteri. “Shnderrimi ndodh kur vajza, adoleshente, betohet per virgjerine e saj perpara 12 burrave me te rendesishem te fshatit.”
L
eya, deshmitarja tjeter e ketij realiteti, eshte 56-vjec dhe ruan nje kujtim te paste rte ceremonies qe I ndryshoi jeten per gjithmone: “Dridhesha. Ishte krenaria per tu bere burre, por edhe frika per tu ndare nga deshirat dhe endrrat e femijerise (…) Atehere, kryeplaku I fshatit me ofroi xhaketen e tij prej gjuetari, dhe me I riu pushken e tij te mbrojtjes. Pastaj kryeplaku, me duart e tij te ashpra m’I preu nje per nje kacurrelat e zeza, te cilat rane perdhe sikurese edhe femeria ime. Isha bere nje mashkull I vertete”. Sot personazhi kryesor I ketij tregimi jeton ne Tropoje, ku punon si marangoze. Ndersa, Fatime Xhedia, kaloi disa vite ne nje miniere kromi, dhe sot, ne moshen 77-vjecare jeton neper male duke u kujdesur per bagetite e saja.
eya, deshmitarja tjeter e ketij realiteti, eshte 56-vjec dhe ruan nje kujtim te paste rte ceremonies qe I ndryshoi jeten per gjithmone: “Dridhesha. Ishte krenaria per tu bere burre, por edhe frika per tu ndare nga deshirat dhe endrrat e femijerise (…) Atehere, kryeplaku I fshatit me ofroi xhaketen e tij prej gjuetari, dhe me I riu pushken e tij te mbrojtjes. Pastaj kryeplaku, me duart e tij te ashpra m’I preu nje per nje kacurrelat e zeza, te cilat rane perdhe sikurese edhe femeria ime. Isha bere nje mashkull I vertete”. Sot personazhi kryesor I ketij tregimi jeton ne Tropoje, ku punon si marangoze. Ndersa, Fatime Xhedia, kaloi disa vite ne nje miniere kromi, dhe sot, ne moshen 77-vjecare jeton neper male duke u kujdesur per bagetite e saja.
Mendohet qe eshte bere burre per t’ju larguar nje martese te padeshiruar. “Kam patur nje jete te eger dhe te veshtire. Sikur te mos kisha qene nje i forte – thot- nuk do t’ja kasha dale mbane”. Pranimi I kushtit per te qene burrneshe kerkon nje sacrifice pertej cdo kufiri, e jo vetem per pastertine e detyruar, por edhe sepse per te qene nje burre I vertete, nevojitet te marresh persiper edhe pergjegjesite, punet madje dhe “zanatet” mashkullore, qe kerkojne nje force fizike te madhe. “Jete te sakrifikuara – shkruan Stela Pende – sepse ne ato toka te humbura,nje bije e paste luftetare, I jep familjes se saj I jep nderime aq te medha sa qe prek lavdite epike.Kjo te kujton mitet nacionale te ideologjive nacionaliste te atyre koheve: ajo e malesorit, dmth te luftetarit te guxinshem, symbol e indipendences shekullore nga osmanet.Pa u bazuar te legjendat , tradita e te virgjerave te betuara ka nje shpegim me modern .Ne shqiperine rurale per nje femer duhani, puna dhe seksi eshte nje turp , ne kete menyre burnesha maskohet me keto ide sa per sy e faqe.Gjithashtu e ben kete gje edhe per te fshehur homoseksualitetin e saj, qe ne vendin ku jeton as nuk duhet te mendohet.Antropologu shqipetar maikon Zego ka nje shpegim shume me te thjeshte:”Asgje nuk eshte cudicme – me vertetsi – toka jone eshte nje toke me maskimesh magjepse.NE disa fshatra pas lindjes se nje femije, burri ben sikur eshte mamaja qe sapo ka lindur, dhe prêt miqt I shtrire ne krevat , I veshur si femer.
No comments:
Post a Comment