Prof.Arben Llalla
Unë reagoj për numrin e ushtarëve grek të vrarë në Shqipëri gjatë luftës italo-greke se janë gjoja 11 mijë. Nga të dhënat zyrtare që kam, në Shqipëri janë vrarë 7.948 ushtarë. Nga të dhënat që disponoj unë, vetëm ushtarë grekë që ishin nga ishulli i Kretës janë vrarë në Shqipëri 1.141 vetë. Unë kam të dhëna të saktë për rreth 8.000 ushtarë grek, ku janë vrarë, mosha, nga ishin, grada ushtarake etj. Një problem tjetër është se shumë ushtarë u plagosën në Shqipëri gjatë luftimeve, por vdiqën nëpër spitalet ushtarake greke, besoj se edhe kockat e tyre Greqia do ti kërkoj në tokën shqiptare.
Nga shënimet e ushtarëve grek që shpëtuan përshkruhen tmerret e luftës dhe varfëria e fshatrave shqiptare, shtëpitë e rrënuara nga bombardimet. Ushtarët grek endeshin nëpër fshatrat shqiptare me të holla në dorë për të blerë diçka, por dyqanet ishin bosh. Ushtari grek Stadhis Goçina do të shkruante në shënimet e tij Paraja nuk ka asnjë vlerë në fshatrat shqiptar, dua të blej cigare, çaj, por asgjë s’mund të blej. Kërkova një pulë ta blej, pa e menduar se ku do e ziej, shqiptarët nuk mi morën të hollat pasi ma dhanë pulën.
Taqis Sisko shkruan: Ushtria greke në shumë raste kërkonte ndihmën e fshatarëve shqiptar për të prerë dru natën në pyje, me marrëveshje ose me kërcënime shqiptarët nga mosha 12-60 vjeç mblidheshin në mbrëmje në kampet e ushtrisë greke dhe nisesh në mal për të bërë dru. Nëse dikush largohej ai dënohej, Korça ishte larg dhe ishte i vetmi qytet afër këtyre fshatrave.
Nga shënimet e ushtarëve grek mësojmë se përball tyre ishte një armik i padukshëm, ai i urisë, i qindra fshatrave të braktisur, shtëpi me llamba vajguri. Për tu ngrohur ushtarët grek prishnin gardhet prej druri të shtëpive dhe prisnin pemët rreth tyre, shkruan ushtari Thanasis Caros.
Ushtarët grek nga shënimet e tyre thonë se nuk kanë patur problem për tu kuptuar me vendasit shqiptar sepse në ushtrinë greke kishte ushtar që vinin nga familjet arvanitase, të cilët e dinin gjuhën shqipe më mirë se greqishten. Leonidha Papadhima shkruan se në ushtrinë e tij kishte grek nga Greqia Jugore, ata vinin nga familjet arvanitase, kështu nuk kishim probleme kur trokisnin në shtëpitë e shqiptarëve.
Dhimosthenis Zadhes shkruan se kishte një shok Tason, i cili ishte nga fshatrat e krahinës së Sulit dhe atë gjithnjë e vinim përpara për të biseduar me shqiptarët. Shpeshherë shqiptarët habiteshin që Tasos e fliste aq pastër gjuhën shqipe.
Dhimitrios Lukatos shkruan për dy shqiptar që kishin dezertuar nga ushtria italiane dhe dëshironin të ktheheshin në shtëpitë e tyre. Atëherë thirrëm dy ushtar grek që dinin gjuhën shqipe sepse ishin arvanitas.
