Majlinda Bashllari
Kur rrëfen në vetën e parë rrezikon të biesh ne pozicionin e naivit, në vetën e dytë - të thashethemexhiut, në vetën e tretë- të sharlatanit. Mendimi dhe gjuha duket se mbeten armiqtë më të këqinj për njëri tjetrin, por sidoqofte partnerë te pandashëm. Si në çdo relacion të detyruar, ku njëkohësisht ruhet uniteti dhe prodhohet mizerje intelektuale.
Pasdite shtatori. Diell.
Apartamenti 411 vështron i tëri nga perëndimi. Jam në dhomën e gjumit, por nuk ka qetësi. Përmendem nga një dremitje. Zeri i djalit te vogël vjen nga hapësira tjeter, i lartë, gjithnjë në kërkim te diçkaje, këmbëngules deri sa ta arrijë. Me xhelozon ideja se ai në ndryshim nga unë e arrin gjithnjë ate qe do, dhe pamenduar bëhem gati të hyj në një polemikë dygjuhëshe me të. Por një pasqyrë e vogël në murin përballë më kujton përnjeherë se nuk jam as e vjetër, as e re. As e fat, as e pafat. As mire, as keq. As fitimtare, as humbëse... Ky varg bajat nuk mund të vazhdojë pambarim, falë leksikut te varfër të shqipes. T'i perkasësh një vendi te vogël si Shqipëria, nuk është komoditet, as ketu ne North America, por për arsye krejt tjetër nga ajo e Europës. Ndersa per Europën, Shqipëria është adoleshenti turbulent, për North Amerikën, është entitet i papërfillshëm, to be or not to be... Kjo nuk bën më një çështje.
Një gjumë pa ëndrra është pothuaj vdekje. Por dhe të shohësh ëndrra nuk është e shëndetshme. E tillë duket edhe ajo që shoh gjithë kohën me fytyra te njohura dhe te panjohura, të vizatuara, skicuar pa kujdes mbi një ranishte, herë te tharë, herë te lagur, një det blu-gjelbër, asnjëherë te qartë në ngjyrën e vet. Me një shkop të gjatë në dore heq viza ne menyre krejt te çregullt, qe te qartesoj dicka te panjohur ne tiparet e tyre, por ato befas ngrihen prej ku jane, vishen me mish, floke, thonj, petka, kerkojne komoditete te tjera si gjithe te gjallet. Nuk arrij te dalloj gjinine e tyre, ashtu sic nuk arrij dot te kap kuptimin e një endrre te tille te perseritur, por kane rere gjithandej, ne floke, mes gishterinjve te kembeve dhe duarve dhe sikur me frikeson ky imazh, ngase është zemërak ashtu siç janë pengjet a fantazmat e se shkuares që nuk janë qetësuar akoma. Por çfarë rreh si çekan në tru është fakti se nuk jam ende gati të përballem me asnjë prej tyre.
Ndjej hapat e tij që afrohen. Ka fytyrë të ëmbël, sy të zinj, të thellë, vështrim të zgjuar. Si gjithë bijtë.
-Çfarë po mendon?
-Një ëndërr.
-Çfarë ëndrre?
-Me fantazma.
-Fantazmat janë si njerëz?
-Janë njerëz...kanë qenë njerëz.
-Unë nuk besoj tek fantazmat, une besoj tek shpirtrat.
-Ku është ndryshimi?
-Shpirtrat jane miqësorë, të dashur…fantazmat janë gjithnjë te zemëruara.
-Fantazmat e ëndrrës sime nuk janë ashtu…- këmbëngul për t’i mbrojtur ato. -Si i kanë emrat?
-Nuk e di....nuk kanë emra.
-Une fle, edhe po të kem pasur njëmijë ëndrra në mëndje, në mëngjes truri i fshin të gjitha. Edhe gabimet që kam bërë. A nuk është e habitshme kjo?
Buzëqesh kotsëkoti e kënaqur.
-Po ku janë fantazmat e tua?
-Tani?
-Po.
-Në rërë.
- Tek liqeni??
-Jo, buzë detit.
-Këtu s'ka det.
-Ka në Shqipëri.
-Unë e di Shqipërine.
-Si e di?
-ëë... është bukur dhe njerëzit hane byrek me mish ne mëngjes.
-Oh…vetëm këtë mban mend!
-Jo vetëm këtë...mbaj mend Klevin dhe Kristin, dhe gjyshi Petron. Por gjyshi Petro ka vdekur. Edhe ai është në rërë..tek deti?
-Ndoshta- më ngatërrohen prapë fytyrat .- Po tjetër?
- Njerëzit te puthin shumë herë në të dy faqet- zgjatet dhe imiton te puthurat grarishte në faqen time.
- Tjetër, tjetër?
-Dhe kur kënaqen shumë prej teje të thonë ” Vdeksh, ishallah”
E ka fjalën per Rabijen, një teton tonë plakë. Nuk dihet saktësisht vendi i saj në zinxhirin tonë fisnor, por herën e fundit e nduku aq shumë tim bir në faqet e vogla, dhe nuk di per ç’arsye këmbëngulte që ai të përseriste emrat e kushurinjve te tretë, më pas shpërthente në të qeshura me lot dhe kur ngrihej për të shkuar lëshonte frazën e saj të famshme: Vdeksh ti, ishallah, se me kënaqe…Mos, çfare thua, teto Rabije?! Eh, s’të gjen gjë nga goja, moj çupë.
Ah, Rabije, nga goja vijnë gjithë të këqijat. Tërë këto fjalë që themi lart e poshtë po na e thajnë shpirtin, dhe shpirti është gjëja më e madhe që kemi, dhe s’duhet ta lemë pa një pikë ujë. Përnjëherë kujtoj të dielën e shkuar. Çfarë vape! Drobitëse! Shkuam në një piknik me shqipe, s’di ç’më zuri dhe desha të isha atje, ndoshta ngaqë vera po shkonte e sigurisht që një kujtim më shumë nuk e lëndon kujtesën…. u zhgënjeva…me natyrën kësaj radhe. Dilte nga dheu, bari, lulet, bredhat e peme te tjera një duhmë arrogante avujsh të nxehtë që të merrnin frymën. Por nuk humba së pari paradën e vashave dhe trimave të rinj që donin t’i binin në sy njeri tjetrit me atë ecjen tangërllikse shqiptareske, që as perëdimi i largët s’ka mundur ta tresë. Ne fillim desha të qeshja, por u ndieva papritur kaq e trishtuar, sesa shpejt ikën koha, kjo vrastare e pamëshirshme e gjërave më të bukura, atyre grimcave të shndritshme si xixa te hutuara, që ia shkëpusim me vështiresi ditëve dhe netëve. Kisha përballë një vazhëzë të bukur kosovare, rreth gjashtëmbëdhjetë vjec, qe fliste gjithe kohën e lume serbisht, dhe më përvëlonte në fyt shqipja ime, dhe më nervozonte anglishtja perfekte e bebushave të mi, dhe nuk dija ç’të bëja në atë të nxehte, mes gjithe këtyre gjërave që flisnin shqip, serbisht dhe anglisht, mes avujve dhe tymit te barbeque-ve, dhe prape shihja me kërshëri nga bukuroshja e vogël, nga trimat e rinj, faqepadirsur, qe i shkonin pranë vetem t’i shkëpusnin një shikim…
Sa e bukur ishte, të merrte frymën, më keq se avujt e nxehtë…dhe shtrinte krahët e holle, dhe rrinte tërë kohën serioze, nuk luante si të tjerët, si e ngurtësuar, pakëz e trishtuar, kushdi ku i punonte mendja, dëshira, mendova se sigurisht do kish bërë dashuri, se kishte një vështrim të pavirgjër, po ç'më duheshin mua të gjitha këto, këto lajthitje të egra te unit dhe fizikut, e shihja me kërshëri dhe njëkohësisht flisja për letërsi me dikë aty pranë, për atë letërsine shpesh paçavure që po mbush çdo boshllëk të kësaj jete ngjyrë miu, dhe më duhej të gënjeja kur vinte fjala për të njohurit tanë, dhe nuk arrija ta bëja të më besonte se kur shpura pesëdhjetë libra ne shqip ne Biblioteken Qendrore te Torontos, më thanë , ok, thank you, por sikur të kishe pasur libra te diktatorit do ishim shumë të lumtur të bashkepunonim me ju, ndërsa tjetri rrinte habitur, gati gojëshqyer, allah, allah, ndersa unë sikur të mos ishin mjaft keto, por akoma doja t’i thoja se e vetmja gjë që më ngushëllon është fakti që një nga vetët e mia është idiote, dhe jam kaq e lirshme dhe e lumtur kur rri me të, se nuk më çan kokën për asgjë. Të gjitha këto më vinin në tru me ligësi, ndërsa flisja hipokritçe me të dhe njëkohesisht shihja vashën...S’kisha për ta parë më atë, në këtë jetë kurrë më, por dashur pa dashur ajo u be gjëja më e rrallë e asaj pasditeje, vasheza kosovare qe fliste gjithe kohen serbisht…dobre, dobre, mjaltë nepërkash…
…Drita e diellit sa vjen e mpihet. Ai rri shtrirë pranë meje, me lodrën blu në duar. Është një robot plastik, me gjymtyrë te perthyeshme në nyje, mbyllet e bëhet anije kozmike, hapet e merr pamjen e një luftëtari yjesh. Lodra e preferuar prej pesë vjetesh. I flet gjithë kohën me zë të ulët, shkërben uturima motorrësh, kërkëllima shpatash, shpërthime eksplozivi. Edhe ti do më zhgënjesh një dite, ashtu si unë prindërit e mi, ashtu si ata prindërit e tyre. Duket se ky zinxhir i pafund zhgënjimesh, edhe pse i hidhur e bezdises e lë njeriun gjithnjë të pangopur për të provuar. Duhet të ketë patjetër diçka tjetër përtej... Përtej kësaj, diçka si ky robot i blutë, që mund ta mbash lehtësisht ne duar e t’i thuash: Mirëserdhe në zemrën time… Rri me mua …Nga hiçi vijmë, por s’jemi humbës… Është ngushtë, por ngrohtë, jemi vetëm, por s’ka nevojë për të tjerë… Diçka humane apo aliene, humanoaliene, për të ndarë atë ekzaltim që na përfshin edhe kur s’ka arsye. Për të na qartësuar se përse kjo tendencë e ekzaltimit te paarsyeshëm është nga ato që të armiqëson me njerëzit të cilët ke rreth e qark përditë, dhe te miqëson me njerëzit qe të njohin pak. Për grupin e parë jemi të rrjedhur, për të dytët te mrekullueshëm… Çfarë jete!
Bie zilja e telefonit. E kap unë, thote ai dhe brof në këmbë. Ka shpresë të jetë shoku i vet. Por kthehet buzevarur. Ishte teta M, thote i mërzitur. Është ora te ujisësh lulen. Mirë që më kujtove, mendoj. Derisa të ktheheshit do kalonte java…
Lulja ka në ballkon më shumë se tri ditë, në cepin më te errët te tij. Gjethe të gjelbra si shpatëza të vogla dhe në të rrallë lëshon si një zambak te bardhë
-Nuk është tharë, por duket e mërzitur- flas me zë për t’i mbushur mendjen vetes.
-E nxjerrim në diell,- thotë im bir.
Rrotull nuk ka mal dhe dielli, edhe pse vonë, s’mund të fshihet. Bulëzat e ujit rrëshqasin tatëpjetë gjetheve, dhe heshturazi pikojnë mbi dheun e errët duke marrë me vete rruazat e fundit te dritës së kësaj pasditeje shtatori. Edhe pak dhe terri do na mbulojë dhe një herë në këtë jetën tonë, së cilës më teper se çdo gjë tjetër duket se i mungon ai lloj rrëfimi, ku ti nuk je as naiv, as fjalaman dhe as sharlatan, ai lloj rrëfimi pas te cilit ndihesh si foshnjë e porsalindur dhe kur del dielli mengjesit tjeter ka gjithnjë një fantazmë më pak.
