Mësuesi "kulak?!"(Tregim)
Nga Përparim Hysi
Sapo kisha filluar klasën e katërt fillore. Unë mezi prisja të fillonte shkolla, po kur qeshë në klasën e katërt, nuk shkoja vetëm me gëzim, po sikur fluturoja. Fluturoja nga gëzimi se, veç mësuesëve të tjerë që edhe këta më donin, por ky, i klasës së katërt më bënte me krahë. Qe i ri, i gjatë, bukurosh ( e me kë ta krahasoja nga bukuria se aq botë kisha parë), por me krahë nuk bëhesha se qe i bukur. Jo. Arsyeja qe më madhore: qe miku i familjes sonë. Kur i shihja prindërit e tij që jo vetëm na viziitonin, por priteshin si miq të veçantë, unë nuk kisha se si mos ndihesha ngrohtë nga mësuesi ynë, ky, djaloshi aq impozant. Natyrisht, kur hynte në mësim, ai nuk më drejtohej vetëm mua, por mua,ama, aq më bënte. Edhe kur bëhesha sy e veshë gjatë shpjegimit, në vetvete, mendoja: është kaq i mirë,se është miku i familjes sonë. Vetëm kështu e përfytyroja dhe, kur dilnim me shokët në pushim, thosha: është kushëriri im. Kushëri nuk e kishim, por doja ta veçoja se kisha frikë se mos dhe ndonjë prej shokëve do thoshte që e kishte mik. Sa për kushëri e gjeta si më lehtë. Se, këta, bashkëshokët ishin vëndas dhe unë i ardhur. Po dhe mësuesi im me familje qe i ardhur. Kështu që askush prej tyre nuk guxoi dhe të më pyeste: -Ore, po nga e gjete kushëri ti se je nga Skrapari dhe mësuesi as që dihet nga është, po nga Skrapari ama nuk është.
* * *
Kështu mendoja dhe aq e doja këtë mësues, sa kur shihja prindërit e tij, isha gati që të bëja lloj-lloj grimasash që t'u bija në sy. I shihja që vinin drejt shtëpisë dhe,menjëherë, hapja librin dhe lexoja me zë të lartë. Thosha: do më shohin që jam kaq i zellshëm dhe do t'i thonë atij, "kushëririt". Ndërsa ata kishih hyrë në oborr, unë e ngrija zënë edhe nja dy oktavë më lart ( këtë e bëja kot së koti, se e kisha mësuar përmëndësh mësimin) dhe po prisja fjalë lavdëruese nga ata, kur ndjej timatë që sokëlliu: -Mjaft na çave kokën ! Kujton se je në pyll. Apo nuk e shikon që po vijnë miq? Çfarë prisja dhe çfarë më doli. "Kushëriri" as do informohej për zellin tim. Qeshë gati për të qarë. Por dushi që më bëri babai, sikur më freskoi dhe, ndërsa ndërpreva punën time të "zellshme", po vëreja miqtë. Qenë prindërit e "kushëririt" tim. Por nga gjithë ata mysafirë që vinin ndër ne, këta dallonin nga të tjerët. Sado që kishin ardhur dhe qenë vendosur në fshatin tonë, ata qenë nga qyteti. Por dhe me këtë "nga qyteti", nuk jam plotësisht i sakt. Unë atëherë as që e dija në kishte kinema apo filma. Vonë, kur mbarova filloren dhe shkova në qytet, dëgjova ç'ishte kinemaja dhe filmi. Pra, prindërit e"kushëririt tim", dukeshin si artistë filmash. Mos kujtoni se po zmadhoi gjësendi. Përkundrazi ç'ka them, qëndron sa nuk e luan topi. Ne banonim në fshat dhe bashkëfshatarët sikur ishin të veshur njësoj: me rroba të vjetra dhe, kur vinin mik, huanin tek njëri-tjetri o këpucët, o xhaketën dhe, ndonjëherë, edhe pallton e madhe në se kishte ndonjëri në fshat. Kurse tek këta (prindërit e mësuesit tim "kushërii") të mbetnin sytë kur i shihje. Babai me kostum dhe me brosalino dhe me një bastun në dorë, kurse e ëma, edhe kjo me kostum dhe mbi kokë një kapele me pendë anash. Mua më dukej vetja si Liza në botën e çudirave. Dhe si në ato dasmat kur "hah-ha bëjnë krushqit dhe ha-ha bën nusja", edhe unë kisha se si t'u bëja karshillëk moshatarëve të mi: edhe mësues, edhe "kushëri" dhe,veç kësaj, po prindërit e mësusesit? Vallë, mund të barabitej ndonjë prej tyre që të kish kushërinj të tillë?!!! Dhe tjetra: tërë fshati i nderonte duke i thirrur: Ymer Efendi, të jatit. Zonja Sahime, të ëmës. Këto emërtime ishin vetëm për ta dhe për askënd tjetër. Edhe sot nuk e di pse ndodhte kështu. I thërrisnin kështu dhe qe bërë si normë. Dhashë e dhashë dhe pyeta gjyshen time:- Moj nëne,- i thashë,- po pse u thonë kështu? Ja, vjen dikush tjetër, dhe shumë-shumë, i thonë xhaje (po qe i vjetër), teto e ku të di unë.
Dëgjo,- më thotë gjyshja,- i thonë se kanë qenë qytetas dhe Efendiu ka punuar zyrtar në hyqymet. Pastaj a i ke parë se si vishen e sillen? Kanë parë botë ata dhe,qoft kur flasin, qoft dhe kur hanë, shquhen ndër të tjerët. Po veshjen a ua ke parë?
* * *
Tani sikur "kushlririn" tim zura ta doja dhe më shumë dhe, kur ndonjëri shfaqi dyshim në lidhje me këtë të "afërmin tim", thashë ato fjalë që m'i tha gjyshja dhe ua zura gojën. Po që qenë nga qyteti dukeshin ata, por si çdo e mirë që ka pas ndonjë të keqe, ndodhi dhe me ta. Mësuesi im, qe si një artist i vërtetë: në shpejgim qe jo vetëm një erudit, sikur e hipnotizonte klasën dhe,veçanërisht, mënd ngrinte klasën në këmbë, kur na bënte këngë. Sa bukur që këndonte! Pale kur vizatonte. Bënte një kafshë dhe aq e gjallë dukej në dërrasë,sa prisje që të lëshonte zë. Unë po bëhesha nur e dritë jo vetëm për këtë, por për faktin tjetër: kurrë nuk ndodhi të shikonte seç vizatoja unë. Të tjerëve, po. Pse kot thosha: - E kam kushëri! Epo gjaku nuk bëhet ujë. Shokët, sidomos ata dy të bankës sime, dëshmonin: hiç nuk ia hodhi sytë. E ka kushëri e pikë. Mua po "puplat" më bëheshin krahë. Zog që fluturoja. Sa i mirë ! Sa i dashur! Mësuesi im! "Kushëriri" im. Sa më bëhej qejfi kur vinin mik tek ne Ymer Efendiu me zonjën Sahime (gjithmonë të veshur si në ata filmat që pashë më vonë), aq dhe mërzitesha që nuk merrnin me vete dhe "kushririn" tim. S'ka gjë,- ngushëlloja veten,- zëre se ka ardhur. Janë ata dhe do t'i thonë. Do t'i flasin për mua: jo po sa mirë lexonte e ku të di unë. Por ata as që merreshin me mua, po kjo gjë nuk më pengonte që mos u bëja karshillëk atyre të tjerëve.
* * *
Një mbasdite, kur erdhi babai në shtëpi, dëgjova që t'i thotë gjyshes:
-Ymer Efendinë e bën kulak! Unë nuk e kisha dëgjuar këtë fjalë ndonjëherë dhe e mendova që kjo fjalë"kulak" është diçka e mirë, po se po, por dhe diçka që nuk është për të gjithë. Po për njerëz të një sëre tjetër, sidozot Ymer Efendiu dhe zonja Sahime! Po kur babai im po ia tregonte gjyshes ( se dhe ajo nuk e kish ndjerë kund), atëherë u ndjeva keq. Po qe kulak,- shpjegoi babai,- je armik dhe me kulakun as japim dhe as marrim. Po me mësuesin, ndërhyra unë tanimë i shqetësuar. Mësuesin, tha babai, ai, Fatosi i shkretë e ka dhe më keq. Tani kur babai tha që ai "Fatosi i shkretë e ka dhe më keq", mua desh më kapi të qarët.
-Bobo,- tha gjyshja,- po ku e gjetën "armikun" këta, mor bir?
-Është si hastallëku i pulave,- tha imatë. Ta merr shpirtin pak e nga pak. E bën kulak se vishej qytetëse dhe na mbaka borsalino. Është borgjez,- i kishin dhënë karar ata të partisë.
* * *
Mua tërë natën e natës nuk më zinte gjumi. Mallkoja atë fjalën e rëndë"Kulak" dhe kisha frikë për mësuesin tim. Babai im e dinte mirë, pa tha:- I shkreti Fatos! Në shkollë, mezi prisja që të fillonte mësimi, që ta shihja mirë këtë të "shkretin" Fatos! Kur ra zilja dhe ne u rreshtuam para shkollës, pamë përgjegjësin e shkollës (më i madh në moshë nga mësuesi im), që, kur pa që qemë rreshtuar të tërë sipas klasave, tha:
-Që sot e tutje Fatos Hoxha nuk do jetë mësues më pranë kësaj shkolle. Ai është "kulak" dhe e kemi dërguar tek "kulaku" (tha emrin e fshatit nga ishte një armik me nam). Tani mua nuk më ndalonin lotët. Shokët që e morën vesh se ç'do të thoshte "kulak", më thannë me atë naivitetin e tyre:
-E paske kulak kushrinë. Unë nuk u ndjeva, por ata,sado që kjo fjalë e re, e pandjerë deri atëherë, qe si një njollë mbi ballë, mësues Fatosin, kushërinë tim që u bë kulak, e donin. Ca më shumë mungesën e tij e ndjemë, kur e zëvëndësuan me një tjetër që vetëmë mësues nuk qe.
* * *
Mësues Fatosin e hoqën nga shkolla jonë duke e transefruar gati 30 km lrag në një fshat "kulakësh", por sa m'u bë qejfi, se kur vazhdoja shkolllën në qytet, tek e vetmja shtëpi kulture që kishte Fieri aso kohe, pashë që luante në piano, mësuesi im, "kushëriri" im, "kulaku". Siç duket, mbasi e pagoi rëndë "kulakllëkun", Ymer Efendiu kërkoi të drejtat e tij. Doli që jo vetëm nuk ishte armik (kulak), por patriot që duke qenë në" hyqymet" kur thoshte gjyshja ime, kish ndihmuar Bajram Currin dhe patriotë të tjerë. Mbasi fitoi të drejtat e tij, Ymer Efendiu me familje u vendosën në qytetin e Durrsit. Lidhjet me Petovën ku banuan u mbajtën deri sa vdiqën. Po edhe kur u vendosën në Durrës, ende i thërrisnin: Ymer Efendi dhe zonja Sahime. E,sa për "kushëririn tim" (se për të po e shkruaj tregimin) ju them se për shumë kohë ka qenë një emër i nderuar për arsimin e kulturën në Durrës. Ai qe i tillë se rridhte nga një familje fisnike dhe vet qe një mësues i përkryer. Kot nuk e kisha "Kushëri".
Nesër, është 7 marsi dhe i uroj atij jetë të gjatë dhe i them ( në se rastësisht i bie shkrimi në dorë) se e dua shumë: edhe si mësues, edhe si "kushri", po edhe si "kulak". Në se dikush që e njeh, le t'ia jap këtë tregim modest timin. Mezi pres që ta përqafoj pas gati 60-vjetësh.
Tiranë, 6 mars 2013
Nga Përparim Hysi
Sapo kisha filluar klasën e katërt fillore. Unë mezi prisja të fillonte shkolla, po kur qeshë në klasën e katërt, nuk shkoja vetëm me gëzim, po sikur fluturoja. Fluturoja nga gëzimi se, veç mësuesëve të tjerë që edhe këta më donin, por ky, i klasës së katërt më bënte me krahë. Qe i ri, i gjatë, bukurosh ( e me kë ta krahasoja nga bukuria se aq botë kisha parë), por me krahë nuk bëhesha se qe i bukur. Jo. Arsyeja qe më madhore: qe miku i familjes sonë. Kur i shihja prindërit e tij që jo vetëm na viziitonin, por priteshin si miq të veçantë, unë nuk kisha se si mos ndihesha ngrohtë nga mësuesi ynë, ky, djaloshi aq impozant. Natyrisht, kur hynte në mësim, ai nuk më drejtohej vetëm mua, por mua,ama, aq më bënte. Edhe kur bëhesha sy e veshë gjatë shpjegimit, në vetvete, mendoja: është kaq i mirë,se është miku i familjes sonë. Vetëm kështu e përfytyroja dhe, kur dilnim me shokët në pushim, thosha: është kushëriri im. Kushëri nuk e kishim, por doja ta veçoja se kisha frikë se mos dhe ndonjë prej shokëve do thoshte që e kishte mik. Sa për kushëri e gjeta si më lehtë. Se, këta, bashkëshokët ishin vëndas dhe unë i ardhur. Po dhe mësuesi im me familje qe i ardhur. Kështu që askush prej tyre nuk guxoi dhe të më pyeste: -Ore, po nga e gjete kushëri ti se je nga Skrapari dhe mësuesi as që dihet nga është, po nga Skrapari ama nuk është.
* * *
Kështu mendoja dhe aq e doja këtë mësues, sa kur shihja prindërit e tij, isha gati që të bëja lloj-lloj grimasash që t'u bija në sy. I shihja që vinin drejt shtëpisë dhe,menjëherë, hapja librin dhe lexoja me zë të lartë. Thosha: do më shohin që jam kaq i zellshëm dhe do t'i thonë atij, "kushëririt". Ndërsa ata kishih hyrë në oborr, unë e ngrija zënë edhe nja dy oktavë më lart ( këtë e bëja kot së koti, se e kisha mësuar përmëndësh mësimin) dhe po prisja fjalë lavdëruese nga ata, kur ndjej timatë që sokëlliu: -Mjaft na çave kokën ! Kujton se je në pyll. Apo nuk e shikon që po vijnë miq? Çfarë prisja dhe çfarë më doli. "Kushëriri" as do informohej për zellin tim. Qeshë gati për të qarë. Por dushi që më bëri babai, sikur më freskoi dhe, ndërsa ndërpreva punën time të "zellshme", po vëreja miqtë. Qenë prindërit e "kushëririt" tim. Por nga gjithë ata mysafirë që vinin ndër ne, këta dallonin nga të tjerët. Sado që kishin ardhur dhe qenë vendosur në fshatin tonë, ata qenë nga qyteti. Por dhe me këtë "nga qyteti", nuk jam plotësisht i sakt. Unë atëherë as që e dija në kishte kinema apo filma. Vonë, kur mbarova filloren dhe shkova në qytet, dëgjova ç'ishte kinemaja dhe filmi. Pra, prindërit e"kushëririt tim", dukeshin si artistë filmash. Mos kujtoni se po zmadhoi gjësendi. Përkundrazi ç'ka them, qëndron sa nuk e luan topi. Ne banonim në fshat dhe bashkëfshatarët sikur ishin të veshur njësoj: me rroba të vjetra dhe, kur vinin mik, huanin tek njëri-tjetri o këpucët, o xhaketën dhe, ndonjëherë, edhe pallton e madhe në se kishte ndonjëri në fshat. Kurse tek këta (prindërit e mësuesit tim "kushërii") të mbetnin sytë kur i shihje. Babai me kostum dhe me brosalino dhe me një bastun në dorë, kurse e ëma, edhe kjo me kostum dhe mbi kokë një kapele me pendë anash. Mua më dukej vetja si Liza në botën e çudirave. Dhe si në ato dasmat kur "hah-ha bëjnë krushqit dhe ha-ha bën nusja", edhe unë kisha se si t'u bëja karshillëk moshatarëve të mi: edhe mësues, edhe "kushëri" dhe,veç kësaj, po prindërit e mësusesit? Vallë, mund të barabitej ndonjë prej tyre që të kish kushërinj të tillë?!!! Dhe tjetra: tërë fshati i nderonte duke i thirrur: Ymer Efendi, të jatit. Zonja Sahime, të ëmës. Këto emërtime ishin vetëm për ta dhe për askënd tjetër. Edhe sot nuk e di pse ndodhte kështu. I thërrisnin kështu dhe qe bërë si normë. Dhashë e dhashë dhe pyeta gjyshen time:- Moj nëne,- i thashë,- po pse u thonë kështu? Ja, vjen dikush tjetër, dhe shumë-shumë, i thonë xhaje (po qe i vjetër), teto e ku të di unë.
Dëgjo,- më thotë gjyshja,- i thonë se kanë qenë qytetas dhe Efendiu ka punuar zyrtar në hyqymet. Pastaj a i ke parë se si vishen e sillen? Kanë parë botë ata dhe,qoft kur flasin, qoft dhe kur hanë, shquhen ndër të tjerët. Po veshjen a ua ke parë?
* * *
Tani sikur "kushlririn" tim zura ta doja dhe më shumë dhe, kur ndonjëri shfaqi dyshim në lidhje me këtë të "afërmin tim", thashë ato fjalë që m'i tha gjyshja dhe ua zura gojën. Po që qenë nga qyteti dukeshin ata, por si çdo e mirë që ka pas ndonjë të keqe, ndodhi dhe me ta. Mësuesi im, qe si një artist i vërtetë: në shpejgim qe jo vetëm një erudit, sikur e hipnotizonte klasën dhe,veçanërisht, mënd ngrinte klasën në këmbë, kur na bënte këngë. Sa bukur që këndonte! Pale kur vizatonte. Bënte një kafshë dhe aq e gjallë dukej në dërrasë,sa prisje që të lëshonte zë. Unë po bëhesha nur e dritë jo vetëm për këtë, por për faktin tjetër: kurrë nuk ndodhi të shikonte seç vizatoja unë. Të tjerëve, po. Pse kot thosha: - E kam kushëri! Epo gjaku nuk bëhet ujë. Shokët, sidomos ata dy të bankës sime, dëshmonin: hiç nuk ia hodhi sytë. E ka kushëri e pikë. Mua po "puplat" më bëheshin krahë. Zog që fluturoja. Sa i mirë ! Sa i dashur! Mësuesi im! "Kushëriri" im. Sa më bëhej qejfi kur vinin mik tek ne Ymer Efendiu me zonjën Sahime (gjithmonë të veshur si në ata filmat që pashë më vonë), aq dhe mërzitesha që nuk merrnin me vete dhe "kushririn" tim. S'ka gjë,- ngushëlloja veten,- zëre se ka ardhur. Janë ata dhe do t'i thonë. Do t'i flasin për mua: jo po sa mirë lexonte e ku të di unë. Por ata as që merreshin me mua, po kjo gjë nuk më pengonte që mos u bëja karshillëk atyre të tjerëve.
* * *
Një mbasdite, kur erdhi babai në shtëpi, dëgjova që t'i thotë gjyshes:
-Ymer Efendinë e bën kulak! Unë nuk e kisha dëgjuar këtë fjalë ndonjëherë dhe e mendova që kjo fjalë"kulak" është diçka e mirë, po se po, por dhe diçka që nuk është për të gjithë. Po për njerëz të një sëre tjetër, sidozot Ymer Efendiu dhe zonja Sahime! Po kur babai im po ia tregonte gjyshes ( se dhe ajo nuk e kish ndjerë kund), atëherë u ndjeva keq. Po qe kulak,- shpjegoi babai,- je armik dhe me kulakun as japim dhe as marrim. Po me mësuesin, ndërhyra unë tanimë i shqetësuar. Mësuesin, tha babai, ai, Fatosi i shkretë e ka dhe më keq. Tani kur babai tha që ai "Fatosi i shkretë e ka dhe më keq", mua desh më kapi të qarët.
-Bobo,- tha gjyshja,- po ku e gjetën "armikun" këta, mor bir?
-Është si hastallëku i pulave,- tha imatë. Ta merr shpirtin pak e nga pak. E bën kulak se vishej qytetëse dhe na mbaka borsalino. Është borgjez,- i kishin dhënë karar ata të partisë.
* * *
Mua tërë natën e natës nuk më zinte gjumi. Mallkoja atë fjalën e rëndë"Kulak" dhe kisha frikë për mësuesin tim. Babai im e dinte mirë, pa tha:- I shkreti Fatos! Në shkollë, mezi prisja që të fillonte mësimi, që ta shihja mirë këtë të "shkretin" Fatos! Kur ra zilja dhe ne u rreshtuam para shkollës, pamë përgjegjësin e shkollës (më i madh në moshë nga mësuesi im), që, kur pa që qemë rreshtuar të tërë sipas klasave, tha:
-Që sot e tutje Fatos Hoxha nuk do jetë mësues më pranë kësaj shkolle. Ai është "kulak" dhe e kemi dërguar tek "kulaku" (tha emrin e fshatit nga ishte një armik me nam). Tani mua nuk më ndalonin lotët. Shokët që e morën vesh se ç'do të thoshte "kulak", më thannë me atë naivitetin e tyre:
-E paske kulak kushrinë. Unë nuk u ndjeva, por ata,sado që kjo fjalë e re, e pandjerë deri atëherë, qe si një njollë mbi ballë, mësues Fatosin, kushërinë tim që u bë kulak, e donin. Ca më shumë mungesën e tij e ndjemë, kur e zëvëndësuan me një tjetër që vetëmë mësues nuk qe.
* * *
Mësues Fatosin e hoqën nga shkolla jonë duke e transefruar gati 30 km lrag në një fshat "kulakësh", por sa m'u bë qejfi, se kur vazhdoja shkolllën në qytet, tek e vetmja shtëpi kulture që kishte Fieri aso kohe, pashë që luante në piano, mësuesi im, "kushëriri" im, "kulaku". Siç duket, mbasi e pagoi rëndë "kulakllëkun", Ymer Efendiu kërkoi të drejtat e tij. Doli që jo vetëm nuk ishte armik (kulak), por patriot që duke qenë në" hyqymet" kur thoshte gjyshja ime, kish ndihmuar Bajram Currin dhe patriotë të tjerë. Mbasi fitoi të drejtat e tij, Ymer Efendiu me familje u vendosën në qytetin e Durrsit. Lidhjet me Petovën ku banuan u mbajtën deri sa vdiqën. Po edhe kur u vendosën në Durrës, ende i thërrisnin: Ymer Efendi dhe zonja Sahime. E,sa për "kushëririn tim" (se për të po e shkruaj tregimin) ju them se për shumë kohë ka qenë një emër i nderuar për arsimin e kulturën në Durrës. Ai qe i tillë se rridhte nga një familje fisnike dhe vet qe një mësues i përkryer. Kot nuk e kisha "Kushëri".
Nesër, është 7 marsi dhe i uroj atij jetë të gjatë dhe i them ( në se rastësisht i bie shkrimi në dorë) se e dua shumë: edhe si mësues, edhe si "kushri", po edhe si "kulak". Në se dikush që e njeh, le t'ia jap këtë tregim modest timin. Mezi pres që ta përqafoj pas gati 60-vjetësh.
Tiranë, 6 mars 2013
