3 tregime nga Beqir Elshani

1.DARDHAT E KALBËTA Skicë Një ditë shkova në bibliotekën e gjimnazit në Therandë, aty takova atdhetarin dhe profesorin e gjeografisë me përvojë të madhe shkencore e pedagogjike, Bajram Kurtin, ndaj bibliotekari, Hysni Kabashi, na nderoi me kafe. Kishin kaluar dy-tre vjet që profesorin e gjeografisë për shkak të Demonstratave të Studentëve për Kosovën Republikë, Komiteti Komunal e kishte larguar prej detyrës. Jo vetëm kaq, sepse profesor Kurti u jepte nota të larta nëse nxënësit dinin për pozitën gjeografike të Shqipërisë. Ishte një ndër profesorët e parë shqiptar që zbatoi arsimin europianoperëndimor, thoshte se mbi të gjitha duhet njohur mëmëdheun tënd – Shqiperinë Etnike. Si rrufeja u përhap lajmi se ish-kolegu i tyre, Prof. Bajram Kurti, gjendet në bibliotekë, ndaj disa arsimtarë hynë për t’u përshëndetur. Pas pak hyn edhe një arsimtar serb, quhej Bora dhe ishte i moshuar, gjë që dukej i zbardhur në flokë. Bajram Kurti dhe arsimtarët tjerë e kuptuan qëllimin e serboçetnikut që hyri në bibliotekë, megjithatë Bajrami përshëndetet, duke “përgëzuar” kolonistin serb që puna po i ecën mbarë dhe vazhdoi duke ngritur duart: “Borooo!!! Unë dhe ti kemi dalë në treg për të shitur dardha. Unë po bërtas në treg: Urdhëroni dardha të mira!… Mirëpo myshterinjtë nuk vijnë te unë, krejt po vijnë te ti, edhe pse dardhat e tua janë të kalbëta”. Arsimtarët e pranishëm në bibliotekë po qeshnin me të madhe për tregimin ironik të Bajramit, ata e dinin se fjala ishte për burgosjen dhe largimin e mësimdhënësve shqiptarë nga procesi mësimor. Arsimtari serb, Bora, dinte nga pak shqip, ai një kohë të gjatë ka dhënë serbisht në paralelet shqiptare: prej shkollës fillore deri në gjimnaz, ndaj së shpejti do të shkonte në pension. Kështu edhe ngjau, para se të thyente qafën në pension, flitej se ka plaçkitur eksponatet ilire në dollapin e gjimnazit, mu pranë zyrës së drejtorit dhe i ka dërguar në Muzeun Popullor të Beogradit. Dhe plaku serb kurrë më nuk u duk në Therandë. Prandaj doli fjala e Prof. Bajram Kurtit, i cili një vit më parë tregoi se si çetnikëve serbë po u shiten dardhat e kalbëta - (lexo: politika).
2.SHTËPIA E GURIT
Në tokën e djegur, porsi oaza në mes të shkretëtirës, ka nisur të bulojë bari i ri. Ndonëse është stina e pranverës, pemët i ka prekur bryma e shkaut, në kurorat e pemëve nuk ka asnjë gjeth. Pemët nuk kishte mundur t’i thajë as thatësia më e madhe midis verës me diellin prush, kurse flaka e shtëpive të katundit gjatë luftës i kishte shkrumbuar deri në palcë. Një mjek me stetoskop mundohet të dëgjojë frymëmarrjen e pemës në oborrin e tij plotësisht të djegur. Disa njerëz mjekun e merrnin për të çmendur, militaristët serbë ia kanë masakruar gruan dhe djalin katërmdhjetë vjeç, kurse bijën gjashtëmbëdhjetëvjeçare ia kanë dhunuar. Mjeku me stetoskop në veshë kontrollon nëse pema ende është gjallë; sa për kurorën, pema bulon përsëri, kështu tha mjeku me flokë të shprishura. - Jooo! Aty ku shkelë këmba e shkaut, nuk mbin më barë! - kumboi zëri i fortë i plakut, që ishte afër mjekut me stetoskop në veshë. Ai e kuptoi veprimin e mjekut me stetoskop, prandaj nga revolta e luftës shkatërrimtare kishte bërtitur në kupë të qiellit. Plaku i dinte dëmet e pushtuesit serb, kishte lindur dhe ishte plakur në zjarrin e luftës, ç’prej ditës që atdheu mbeti nën këmbë të shkaut. Dy djemtë e tij ishin vrarë në luftë për mbrojtjen e atdheut. Tani ata prehen në varrezat e dëshmorëve të kombit në vendlindje. Një shtëpi e gurtë skaj katundit i ka shpëtuar djegies, është shtëpia e plakut - babait të dëshmorëve. Ka mbetur shtëpi e vetme pa shoqe, të tjerat janë bërë shkrumb e hi nga ushtria gjakatare serbe. Populli shqiptar luftën e donte më shumë se shumë, sepse ua impononte pushtuesi serb me 100 vjet dhunë e vrasje - prej fëmijëve në djepa deri te pleqtë e vjetër. Në vend të erës së gjelbërimit pranveror, në katund kundërmon era e shkrumbimit të shtëpive. Toka është e përgjakur nga luftëtarët trima të UÇK-së, që kurrë nuk ja ndalën pushkën shkaut. Të gjithë fshatarët kanë hapur tendat, ndaj familja e plakut nuk kishte nevojë të hapte tendën, ai kishte shtëpinë. Fqinjët e kishin përgëzuar plakun për shpëtimin e shtëpisë së tij nga flaka që i digjte ushtria serbe. Një javë fjeti plaku me familjen e tij në këtë shtëpi të gurit, të fortë si shkëmb graniti. Gurët e shtëpisë ishin gurë të shkëmbinjve shqiptarë, ndërtuar nga duart e mjeshtërve vendës. Plaku i kishte kaluar netët me ankth dhe me shqetësim, ëndrrat nuk e linin të qetë. Shumë njerëz ishin vrarë, edhe bagëtia, edhe shpezët ishin vrarë, por edhe gjelbërimi ishte zhdukur nga faqja e dheut. Ëndërronte se si shtëpia vajtonte që ka mbetur pa shoqe, pa gjelbërimin e pemëve në fshat, prandaj donte që edhe ajo të digjej, kështu e paramendonte plaku ëndrrën e tij të tmerrshme. Kjo gjendje shpirtërore e shqetësonte më së shumti, sepse e dinte që dora e shkaut digjte, jo vetëm gurët, por edhe hekurin. Në agimin tjetër zbardhi drita, ishte qetësi varri, meqë kaherë ishin zhdukur pëllitja dhe blegërima e bagëtisë. Vetëm gurgullima e lumit dëgjohej, atë nuk kishte mundur ta zhduk dora kriminale serbe. Tani ky lumë së bashku me rrezet e diellit do t’i jep jetë tokës, në mënyrë që të bulojnë bari dhe lulet, të mbijnë gruri dhe misri, të kultivohet hardhia shekullore, të skuqen qershitë e fëmijëve të vegjël. Lumi nuk ndalet dot së rrjedhuri, prandaj as jeta nuk do të ndalet kurrë, vetëm lindje do të ketë në Kosovën martire. Papritmas plaku nxori jashtë të gjithë robitë e shtëpisë. Fqinjët dyshuan për ndonjë granatë të pashpërthyer brenda në shtëpi, që ka mbetur nga lufta. Pas pak plaku hyri brenda dhe ia futi flakën shtëpisë. Të gjithë fshatarët vrapuan kur panë flakën mbi shtëpi. Thanë se plaku është çmendur, dhe u përpoqën të fikin zjarrin, mirëpo i zoti i shtëpisë pengonte ndërhyrjen e tyre. Më vonë erdhi një gazetar dhe të zotin e shtëpisë e pyeti për pasojat dhe rrethanat e ndezjes. - Kurrkush nuk ma dogji shtëpinë!… Unë vetë, me këta duar, ia futa flakën, - tha plaku duke shtrirë duart zhubravitura përpara gazetarit. Dukej sikur kërkonte dënimin prej popullit. Plaku nuk donte që shtëpia e tij të ndahej nga shoqet, që i kishte djegur dora e shkaut, ndaj kishte bërtitur: - Digju, oj shtëpia ime, mos më ndaj nga fqinjët! A nuk kam luftuar edhe unë kundër fashizmit serb, që na masakroi dhe na shkrumboi krejt katundin! Ndërkohë një veteran i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës kishte parë flakën e shtëpisë dhe me një frymë kishte mbërritur në vendin e ngjarjes. Pa plakun duke soditur shtëpinë që po digjej flakë. - Mixhë, unë e shpëtova këtë shtëpi pa u djegur. Në çastin kur militaristët serbë po i venin flakën tërë katundit, i vrava me këtë pushkë, - tregoi ushtari i UÇK-së që ende mbante pushkën në dorë. - E kuptoj dhimbën tënde shpirtërore, sepse një shtëpi nuk e zbukuron katundin… Plaku qau, ashtu siç qajnë çunat dhe ushtari i Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës e përqafoi duke e shtrënguar me gjoks. - Ne do ta ndërtojmë katundin më të fortë dhe më të bukur. Shtëpitë tona do t’i bëjmë kështjella përballë armikut gjakatar, - kumboi zëri i bijës së mjekut.
3.TRONDITJE NË KATUND tregim lufte Në fushëgropën e rrethuar me kodra e male gjendet një fshat i djegur, fashistët serbë e dogjën deri në themel. Në krye të fshatit duken muret e larta me të vetmin oxhak, janë muret e ambulancës së djegur. Askush nuk beson që dikur ka qenë ambulancë e fshatit, gazetarët mendojnë sikur ushtria serbe i kursen sipas konventës ndërkombëtare. Të njëjtin fat tragjik kishte pësuar edhe biblioteka e vogël e fshatit, ku lexuesit lexonin librat shqipe. Ndonëse biblioteka ishte e vogël dhe kishte pak libra, megjithatë për kolonizatorin serb ishte tmerr. Tani jemi në pranverë dhe zogjtë fare nuk fluturojnë, kjo ndodh për shkak të shkrumbimit që kundërmojnë shtëpitë e djegura. Një tank i shkatërruar serb pushon në oborrin e shkollës fillore, është një përmendore e zezë që ka mbetur nga lufta e përgjakshme e fashizmit serb. Gjatë luftës nga shpati i malit, mbi fshat, trimat e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës me dylbi e kishin vrojtuar tankun serb që po shkonte në drejtim të shkollës, mu në klasën ku fëmijët mësonin abetaren. Ushtarët trima të UÇK-së e kuptuan qëllimin e tankut serb, ndaj e vëzhguan me kujdes dhe e qëlluan me granatë. Ashtu siç ngordhë bisha e tërbuar, ngordhën tankistët serbë brenda në kabinë, dhe tanku u ndalë në vend. Po, kush mund ta ndalte tankun e tërbuar serb, që shkonte drejt shkollës plotë me nxënës të etur për dituri, pos ushtarëve trima shqiptarë të Kosovës. Në përrua, ku vazhdimisht laheshin rosat që gagaritnin në kupë të qiellit, gjinden dy lopë me një viç të ngordhur pranë. Viçi i ka ngritur këmbët në drejtim të qiellit, kurse koka i ka mbetur nën gjinjtë e lopës mëmë. Matanë shpatit gjinden dhjetëra varreza të fshatarëve të vrarë nga hordhitë serbe. Kjo të përkujton "Gernikën" e piktorit spanjoll, megjithëse Gernika spanjolle është episod i tragjedisë në krahasim me tragjedinë e tmerrshme në mbarë Kosovën. Papritmas një krismë e fuqishme ushtoi dhe dy kuajt e bijkut, që po lëronte arën buzë xhadesë, u trembën. Është krismë e ndonjë mine që ka shkelur një fëmijë tek po luante me top. Krismën e minës së shpërthyer e dëgjoi tërë fshati, ndaj të gjithë fshatarët vrapuan në drejtim të krismës dhe qarjes së fëmijëve që s’pushonte. Është krismë që sjellë vdekjen e kurdisur nga paramilitarët serbë, të cilët gjatë pushtimit të hekurt çdo pëllëmbë të Kosovës e kanë mbushur me granata dhe me mina për vrasjen e shqiptarëve. Pas pak ambulanca e fshatit mbushet me pacientë të vegjël të plagosur për vdekje nga shpërthimi i minave, të cilat i ka vendosur ushtria kriminale serbe, në mënyrë që sa më shumë fëmijë shqiptarë të vriten. Pikat e gjakut të fëmijëve të plagosur duken në korridorin e ambulancës. Oborri i ambulancës u mbushë plotë me fshatarë, nënat qanin dhe luteshin për shpëtimin e fëmijëve nga dora e mjekut. Askush nuk mbeti nëpër shtëpia, të gjithë dolën në rrugë, janë bërë ankth nga tmerri i luftës që kurrë nuk ndalet. Doktrina serbe për shfarosjen e shqiptarëve gjendet diku në arkivat e Beogradit, metropol i përkëdhelur evropian, të cilën aeroplanët e forcave atlantike nuk arritën dot ta asgjësojnë. Një fëmijë kishte vdekur në vend, kurse tre të tjerë janë plagosur. Kuptohet që për këtë lajm tronditës, kriminelët serbë ngërdheshën fytyrat, meqë ata dëshirojnë që sa më shumë fëmijë shqiptarë të shkelin në mina dhe të vriten. Dëshira e popullit shqiptar bie në kundërshtim me dëshirën e popullit serb, meqë shqiptarët më shumë ua dëshirojnë vdekjen vrastarëve serbë që e kanë përgjakur Kosovën. Ushtari rus i Kforit mban dëgjimin e radios në vesh, sipas ritmit të muzikës luhat kokën. Ai është indiferent dhe as që donë të dijë për çunat e vrarë nga minat serbe. Nëna e tronditur nga tragjedia donë t´i nxjerrë flokët prej kresë; sepse djali i vetëm i saj që vitin e kaluar kishte shpëtuar nga lufta, u vra nga minat që ka vendosur ushtria serbe. Bashkësia Ndërkombëtare gënjen se liria u fitua, derisa minat serbe vazhdimisht vrasin shqiptarë, që do të thotë se lufta verbale serbe vazhdon. Kjo vrasje me anën e minave të vendosura në dhe i pëlqen vetëm serbit dhe rusit. Nëna fatkeqe qanë, mallkon sojin e stërsojit të serbit dhe rusit. Skaj tankut kaloi një qen duke çaluar me një këmbë, ushtarët e shikuan, pastaj i hodhën një kockë peshku, mirëpo qeni i vështronte të panjohurit, ndaj nuk hëngri asgjë, një këmbë ka humbur gjatë kullotjes së bagëtisë. - Mos të kanë plagosur edhe ty vëllezërit e mi, - kështu thoshin rusët për vrasësit serbë. Qeni me një këmbë, të shkurtuar nga granatat serbe, nuk lëvizte. Rusi tjetër, qenit i hodhi një copë mish nga gullashi që hante në konserva, mirëpo qeni nuk shtiu asgjë në gojë. - Edhe qentë na urrejnë, kanë frikë se po i helmojmë, - tha ushtari i dytë rus, dhe qenit i lëshoi një britmë që menjëherë të largohet prej vendit, përndryshe do ta vriste nga inati. - Mjera unë, e mjera! - ankohet nëna e tronditur nga pikëllimi, duke shikuar shtëpinë e djegur, - më vranë burrin, fëmijët, vëllezërit dhe motrat… Tani kam mbetur porsi ai oxhaku i vetëm mbi shtëpinë e djegur. Vjehrri i gruas së ve, të mbetur me duar në gji, u vra në atë shtëpi me të vetmin oxhak - pa çati dhe pa dritare. Ushtarët serbë hynin nëpër shtëpia dhe i futnin flakën, aty digjeshin njerëzit që nuk i bindeshin pushtuesit gjakatar dhe që nuk arrinin të iknin prej flakës. Kafshët shtëpiake bërtisnin nga pasojat e zjarrit që i shkrumbonte, kërkonin ndihmë prej të zotit. Të gjorat kafshë nuk dinin që bashkë me ta po digjeshin edhe njerëzit, edhe ushqimi, edhe fushat, edhe qielli me zogj. Për të ndalë britmën padurueshme të kafshëve për ndihmë, një ushtar serb ua futi granatën në stallë dhe u largua. Pas pak granata eksplodoi dhe britma e madhe e kafshëve u shua. Vjehrri kishte marrë një vendim të ashpër, nuk deshi ta braktiste shtëpinë dhe të shkojë në Shqipëri, ku i detyronte ushtria kriminale serbe. Plaku u kthye në shtëpinë e tij kala të fortë. Mblodhi arin - stolitë e rejave të tij dhe u ul në qyshe të odës tradicionale shqiptare. Oda ishte e bukur, e shtruar me qilima persianë dhe dukej sikur plaku po priste dasmorët shqiptarë. Në prehër mbante shportën me bomba, por të mbuluar me ari dhe stolitë e rejave. E dinte që serbët lakmojnë dukatin, sepse shkaktare e të gjitha tmerreve të luftës ishte ari i Trepçës. Për dukat serbi po lufton, jo për kisha, mendonte plaku, ndaj kështu do ta pres armikun gjakatar. E kishte mësuar përvoja e luftës shumë vite me radhë, por edhe historia e trimit legjendar, Oso Kuka, në Kullën e Vraninës, i cili duke flijuar veten vrau me qindra ushtarë malazezë. Kriminelët serbë kur kishin parë shtëpinë e bukur me dhoma të pajisura, fluturimthi kishin hyrë për të plaçkitur. Posa e panë plakun në qyshe të odës, deshën ta vrasin, mirëpo shkëlqimi i arit dhe stolive ua mori sytë, dhe me dhjetëra serbë iu vërsulën për t´ia gllabëruar nga duart. Pas një çasti shtëpia, siç ishte e bukur me shumë dritare dhe kulmin e lartë, i doli flaka në drejtim të qiellit. Kjo grua kishte parë flakën mbi shtëpinë e vet tek po largohej nga fshati në drejtim të kufirit shqiptaro-shqiptar. E dinte qëllimin konspirativ të vjehrrit dhe kishte bërtitur: - Lavdi të qoftë, vjehrri im! Emni yt u bëftë dritë! Së shpejti do kthehemi në atdheun tonë të lirë dhe do të vejmë kurorë mbi varrin tënd. Ti hyre në mitin e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës!