EDISON YPI
J’u vërsula Panairit të Librit si ato bombat inteligjente që mjafton të kenë disa të dhëna të përafërta dhe viktimën e gjejnë vetë. Pa prekur asnjë qime Shtëpitë Botuese dhe stendat e tyre, drejt e tek libri i shumëpritur, faqja e bekuar, paragrafi i sterrosur;“Mbase ngaqë ikjet, kur s’janë ikje, humbasin si uji në rërën eshkretëtirës, për tu shfaqur sërish, në formën e ndonjë oazi”.Kullë Babeli pa asnjë kuptim ku fjala me fjalën, gërma me gërmën,tingulli me tingullin, s’kanë asnjë lidhje ? Epo Letërsia, ajo e mirfillit, s’ësht’ salc kosi që të lyesh bukën e thekur ta hash e të ngopesh. Letërsinë duhet të lodhesh që ta kuptosh. Duhet të vdesësh që ta bësh. Por meqënëse nuk qesh’ fort i sigurtë, e palosa më dysh librin në faqen e paragrafit të nxirosur, dhe u nisa për një verifikim.
Ndalesën e parë e bëra tek një lokal pak para Kavajës, te ajo kthesa që të çon kah “Plazhi i Gjeneralit”. Atje, pronari i një lokali, një turivarur mbështetur te dera, sapo më pa, tha me një zë hundor të zvargur;
-Hë, a i zjeve groshët ? A gjete dhallë nëpër katunde ?
-Kush je ti që ditke kaq shumë për mua ?
-Jam një Pishtar Demokracie, por i fikur.
-Mos u mërzit. Pishtarët ashtu e kanë, një herë ndizen një herë fiken.
Ja, lexo këtë paragraf, dhe ndizu.
E lexoi Pishtari paragrafin, dhe tha,
-Pra kur ikjet s’janë ikje, që domethënë kur ikjet janë ose ardhje ose ndejtje, s’mund të bëhet fjalë për humbje, sepse ardhja, apo ikja, apo ndejtja, apo të tria bashkë me oazin…uhhhhh…të lutem eja nesër të
jap një përgjigje më të kualifikuar.
-Mirë, i thashë, mendohu, domethënë ndizu, do vi nesër.
Pasi hodha Shkumbinin, nuk vazhdova drejt Lushnjes, j’a thera nga Divjaka si Ismail Qemali.
Në Çermë, në verandën e një restoranti, pes’ a gjashtë myzeqarë po zhdëpen me mish e raki. Një kokbuall faqekuq me bullçinj të fryrë nga mishi dhe pilafi që nxirrte nga hundët e nga goja avuj rakie si lokomotivë, pasi e lexoi paragrafin, tha,
-Ky paragraf, në fakt, është një gomarllëk. Ka ca kohë kam kuptuar se të kultivosh një arë me shalqinj është më e vështirë se të shkruash një libër si ky nga ku zotrote paske marrë këtë paragraf. Tani s’mundem. Eja nesër të jap një përgjigje më të kompletuar.
-Mirë ikjet që s’janë ikje, po ardhjet që s’janë ardhje, a mund të
marrin edhe ato formën e një oazi ?! Më çmende me këtë paragraf idiot, më tha një bujk tek Guri i Gomares. Të lutem eja nesër tek “Klubi i Shoferit” ta jap atje përgjigjen.
Pa vajtur në Fier, ku kthen rruga për tek “Qerreti i Vogël” që është fshat budallenjsh, për t’ja lehtësuar kuptimin e paragrafit një qerretsi që, nga budallallëku, priste furgonin për në Lushnje në krahun e gabuar të rrugës, në përputhje me rrethanat gjeo-psikike të momentit, ndërrova taktikë. I bëra qerretsit disa sqarime paraprake. I thashë se atë paragraf e kishte shkruar një miku im. Një tip i urtë si pulë në pamje, por me me psikikë aq të trazuar, sa po t’i rrish afër, i dëgjohet një sharrë hekuri me një një gërr-gërr që i del së
brendëshmi.
Qerretsi, pasi e lexoi paragrafin, tha,
-Më duhet një ditë e një natë ta mendoj si duhet këtë çështje kaq madhore. Eja nesër ta marrësh përgjigjen.
Tek Ura e Mifolit, një kalimtar i kërrusur me thes në kurriz, pasi lëshoi thesin dhe lexoi me vëmendje paragrafin, tha se për një përmbajtje kaq delikate i duhej të mendohej, dhe se, ngaqë nuk mund t’ja lejonte vetes luksin për ta përdorur trurin badihava, për përgjigjen donte lek. Mirë, i thashë, megjithse s’është e drejtë që shqiptari-shqiptarit t’i marri lek për ment, rregullohemi kur të kaloj nesër këndej.
Në Llakatund vura ta lexoj paragrafin njërin që shiste peshk Zvërneci anës rrugës.
-U bëra kaq. Kam lexuar mbi një mijë libra në jetën time, tha llakatundsi që qelbej peshk, ama gjë më të ngatërruar se ky paragraf s’më kanë zënë sytë. Ikja, ardhja, humbja, shkretëtira, thatësira, uji, oazi, shfaqja, rishfaqja, forma, përmbajtja, këto as Djalli nuk do t’i ngatërronte dot më liksht se kaq në vetëm 1 paragraf. Nuk të përgjigjem dot menjëherë mor zotni. Mendja ime nuk është shtrydhëse frutash që prodhon lëng tak-fak. Eja nesër. Me kësmet mbase do kem një përgjigje.
Atë natë fjeta në Vlorë.
Nesret në mëngjez, plot ankth për përgjigjet që më prisnin, dola i hodha një sy Sheshit të Flamurit dhe i rashë një herë rrotull shtëpisë së Eqerem Beut. Pastaj u nisa andej nga erdha.
Në Llakatund, ku mezi prisja të takoja atë të mbi një mijë librave të lexuar, më thanë diçka tronditëse; Njeriu që unë kërkoja, pasi i kishte lënë pa gjumë tërë natën gruan dhe kalamajtë duke bërtitur nëpër shtëpi fjalë pa lidhje, si ikje, ardhje, humbje, gjetje, shkretëtirë, oaz, në mëngjez kishte hipur majë plepit dhe i heshur si
peshqit që deri dje shiste rrijkej atje ku edhe pas lutjeve të njëpasnjëshme si të gruas, kalamajve, dhe bashkëfshatarëve, nuk zbriste që nuk zbriste. Kishte lojtur nga mentë. Panë ç’panë e zbritën me pahir nga plepi, e lidhën, dhe e shpunë drejt e në çmendinë. Se, për fat, Llakatundi dhe çmendina e Vlorës janë afër.
Duke j’u afruar urës së Mifolit, më zunë sytë nga larg një kortezh mortor. Kur j’u afrova kortezhit, një sehirxhi që kortezhin po e ndiqte me sy, më tha; Ishte i mirë i gjori. Seç e gjeti dje pasdite. U çvesh papandehur lakuriq, hyri në një pellg me ujë të ftohtë. Këtu në të ftohtë moj grua, i tha gruas që po e shihte e tmerruar me sy të shqyer, jam më i përqëndruar, më punon më mirë truri. U zhyta në këtë pellg të ftohtë se dua të zgjidh kuptimin e një paragrafi, që po e zgjidha, do fitoj para. Nuk e dëgjoi gruan me lot’ në sy e luste tëdilte nga pellgu. Dha shpirt i kallkanosur, mu aty në mes të pellgut.
E kam mirë unë që s’zë libër me dorë. Se ja ç’të bëjnë Leku dhe Letërsia. Ja, atë, budallanë që lexon libra, po kallin në dhe’.
Iku i Mifolit pa më dhënë ndonjë përgjigje për paragrafin. Qerretsin e gjeta. Por as qerretsi s’më dha përgjigje. Se qerretsit, sa nuhata, nga paragrafi, i kishte ikur, jo vetëm goja, por edhe mendja. Se duke treguar me njërën dorë malin e Tomorrit, me tjetrën gërvishti me shkop në tokë fjalën “Oaz”. Pastaj iku kryelartë drejtfushës së pamatë.
Tek Klubi i Shoferit pashë tmerr me sy. Klubin e Shoferit e kishin përpirë flakët. Drejt Fiersheganit, Këmishtanjit, Lushnjës, qindra myzeqarë që iknin nga sytë këmbët në drejtime të ndryshme si milingona
që u është prishur foleja. Njëri prej të tmerruarve nga flakët tëcilin e pyeta në nxitim e sipër më tha se një bujk nga Guri i Gomaresqë j’a kishte fut me të pimë tek Klubi, pasi kishte rrëkëllyer nja katër a pesë dopio dhe ishte bërë dru, kishte thirrur me zë të lartë thënien e vjetër të Heraklitit; “Nuk lahemi dy herë në të njëjtin
lumë, edhë nëse ai lumë është i njëjti lumë”. Pastaj, pasi e kishte spërkatur Klubin me benzinë, i kishte vënë shkrepsen, domethnëzjarrin. S’ma kishte marrë mendja se shrëngesa psikike për të zbërthyer një paragraf mund të arrinte deri aty. Bujku i Gurit të Gomares e kishte bërë.
Në Çermë më thanë se lokomotivën e rakisë e kishte zënë një gjumë i thellë. Vajta e pashë tek flinte si qingj duke gërrhitur si derr. Më erdhi keq ta zgjoja. Se me siguri po shihte në ëndërr përgjigjen. Tek Lokali i Pishtarit të Demokracisë, ose më saktë, atje ku duhej të ishte lokali i atij Pishtari, pamja ishte sikur sapo kishte mbaruarnjë luftë. Shkrumbëtirë, përzhitje, pllanga të tymi të zi ngjiteshin ngadalë drejt qiellit . Ç’kishte ndodhur ma spjegoi pak më tutje një tjetër Pishtar në Golem ku si shpërblim për shërbimet e paçmuara që i
dha Kombit gjatë Tranzicionit, ka një hotel. Sipas Pishtarit të Golemit, Pishtari i lokalit, ngaqë s’ishte ndezur dot gjatë leximit të paragrafit, pasi kishte përpjekur bam e bam e bam pas murit dhe kishte vjellë e vjellë me orë të tëra aq shumë blozë sa ishte nxirë Përroi i Agait, kishte hedhur ne erë me dinamit bashkë me veten edhe mëhallën.
Tek Katër Rrugët ku ndala të pi një kafe j’a tregova këtë mesele një miku të mirë, një Hoxhe shijaks me origjinë boshnjake. Pasi më dëgjoime vëmëndje, Hoxha tha;
Ismail Bej Qemali vajti në Vlorë të ngrinte Flamurin e lavdishëm tëPavarësisë. Ti Edison Bej Ypi po vete në Tiranë të ngresh flamurin e rreckosur të Letërsisë. S’e bën dot. S’ke shtizë.
