Mundi sizifian i nje perkthyesi

nga Agjencioni Floripress

Sot e gjithe diten kritika boterore eshte ne nje mendje kur vjen puna per te gjykuar lidhur me vlerat e romanit te Tomas Manit “Mali magjik”. Thene me shkoqur, ne mos eshte romani me i madh i krejt shekullit te njezete, atehere nuk ka pike dyshimi qe eshte nje nga me te medhenjte, asish qe numerohen me gishtat e nje dore. Kesodore, ma do mendja qe, do te ishte e tepert dhe e pavend qe ne sot, ketu, ne suazen e rubrikes sone modeste, te rrekeshim te shkruanim rreth vlerave te kesaj vepre madheshtore per te cilen, pa e ekzagjeruar, mund te them me perafersi matematikore, jane shkruar libra e studime qe mbushin cit nje biblioteke te tere. Ndaj dhe vemendja e gjykimi yne, kete here, ashtu si asnjehere tjeter me pare, ka per t’u drejtuar kundrejt sjellesit ne shqip te kesaj kryevepre te prozes se gjate, perkthyesit te mirenjohur, dhe pruresit me se shumti te vlerave nga gjuha gjermane, Afrim Koci.

Edhe pse rendom sasia, volumi nuk eshte keqyrur ndonjehere si vlere ne vetvete mund te them pa piken e ndrojes qe ne rastin e perkthimit ne shqip te nje vepre si “Mali magjik”, i cili permban permbi 1200 faqe te shtypura (romani ne versionin e shqipes eshte botuar ne dy vellime te beshem me nga 600 e ca faqe secili), perben nje vlere te jashtezakonshme per nje sere arsyesh. Le te perpiqemi e te rendisim ndoca syresh: se pari, perkthyesi yne i nderuar ka kryer nje pune skllavi duke na sjelle ne shqip nje veper me permasa pernjemend faraonike; se dyti, per faktin e thjeshte se ne rastin ne fjale kemi te bejme jo me nje veper dosido, po nje veper komplekse e shumerrafsheshe; se treti, per vullnetin dhe skrupulozitetin e shfaqur nga perkthyesi gjate punes se tij sistematike e te perditshme, pothuajse cfilitese, e cila, rrallehere mund te kete qelluar te shperbleje nje mund te ketyre permasave. (Ma do mendja qe, Afrim Koci lypset ta konsideroje veten me fat ngaqe botimi ne shqip u vleresua si perkthimi me i mire per vitin 2009 nga Ministria e Kultures.) Nje tjeter sfide per perkthyesin ka qene edhe ajo galeri e pasur personazhesh qe popullojne boten e krijuar nga romancieri. Figura nga me komplekset dhe me te sterholluarat qofte si karaktere, qofte si natyra njerezore, te cilet kane vetem nje gje qe i perbashkon deri ne vdekje, dhe kjo gje eshte tuberkulozi. Ne aradhen e kesaj galerie te pasur e te shumellojshme spikasin e bijen ne sy italiani Setembrini me ate boten e tij te sofistikuar prej intelektuali antikonformist, ne rrembat e te cilit rrjedh gjaku i nxehte i jugorit cka le edhe vulen e vet te pashlyer ne gjestet dhe diskuret e tij gjithfaresh; hebreu Nafta, i konvertuar ne katolik dhe i edukuar nga jezuitet, njeri qe i ka te rralle shoket persa i perket sofizmave dhe arsyetimeve te veta kurdohere ne kontrapunkt me ato te Setembrinit, vellait te tij siamez ne fushen e dijeve; Peter Peperkorni, holandezi madheshtor deri ne grotesk qe hyn si stuhi ne jeten e cdonjerit prej banoreve te sanatoriumit dhe qe del tragjikisht duke tronditur rende sivellezerit e tij ne semundje; keshilltari Berens, mjeku i plotfuqishem qe, ashtu si vdekja, duket sikur ka ne duar jeten dhe vdekjen e gjithsecilit; Klavdia Shosha, femra magjepsese qe ka thyer zemrat e shume meshkujve me hiret dhe karakterin e saj te pavarur. Dhe, s’do mend, permbi te gjithe shquhet e dallohet Hans Kastorpi, figura qendrore e opusit romanesk te Tomas Manit, vizatimi i te cilit, lypset t’i kete hapur avaze e andaralla te medha perkthyesit per ta sjelle me te njejten besnikeri si ne origjinal. Hans Kastorpi eshte nje karakter qe evoluon gjate gjithe romanit; domethene nga nje qenie fund e krye mediokre qe na shfaqet gjate diteve te para te qendrimit ne sanatoriumin Berghof, ku ai ka ardhur jo ngaqe eshte i prekur nga semundja, po per te vizituar kusheririn e vet Joahim Cimsenin dhe per t’i bere shoqeri. Kur me pas, gati-gati krejt rastesisht, Hans Kastorpi zbulon qe mushkerite e tij jane njesoj te prekura si ato te semureve te tjere dhe, i keshilluar nga Berensi, vendos ta zgjase edhe me qendrimin per t’u kuruar; pikerisht atehere ze fill e nis edhe metamorfoza e tij e dyfishte: teksa mishi, pra, materia, gerryhet e kalbet prej semundjes vdekjeprurese (ne paranteze eshte koha kur tuberkulozi eshte po aq vdekjeprures e i pasherueshem sa c’eshte edhe SIDA sot), mendja dhe shpirti i tij hapen e fisnikerohen duke e shnderruar ate dora-dores ne nje krijese me te mire qe rreh perkryerjen i prirur drejt absolutes. E pra, te gjithe kete proces te rryeshem e gati-gati te pandjeshem transformimi, Afrim Koci ka ditur ta ndjeke hap pas hapi dhe, c’eshte me e rendesishmja, te na e jap te plote e te pacenuar me mjeshterine e nje nxenesi te zot qe ecen ne gjurmet e ustait.

Me kete veper vertet monumentale, jo vetem te letersise gjermane, por edhe te asaj europiane e me gjere, Afrim Koci nuk i ka siguruar thjesht vetes nje vend nderi ne panteonin e perkthyesve te shquar te shqipes (ai do te kujtohet edhe sikur te mos perktheje me gjekafshe tjeter ne gjallje te vet), po, nga ana tjeter, ka ditur t’i ngreje nje monument te madh kulturor gjuhes dhe letrave shqipe duke e vendosur ate krah gjuheve te letersive te medha dhe kulturave te shquara europiane, sic jemi shprehur dikur per Nolin te mahnitur prej tragjedive shekspiriane te sjella ne shqip prej tij.

Tomas Man

“Mali magjik”

Perktheu: A. Koci

Botues “55”

1260 faqe

5200 leke



“Chanel, nje jete si ne perralle”, liber nga Alfonso Signorini. Coco Chanel, qe bota e zgjodhi si mbretereshe te shijes, si muze te bukurise, bekuar prej sukseseve absolute, eshte protagoniste e nje epoke dramatike, qe fitoi dhe luftoi kunder brutalitetit te nje bote, te nje shekulli. Rrobaqepesja e nje fshati, por me ide “shume te guximshme”, vajza e hijshme e veshur si mashkull, takon Boy Capel-in dhe ndjen menjehere per te. Ai e ndihmon te gjeje rrugen e duhur. Lind Coco Chanel-i

“Chanel, nje jete si ne peralle”

Alfonso Signorini

Botues: “Dudaj”, 254 faqe, 800 leke



“Zonja Marta Ouli”, roman nga Sigrid Undset. Personazhi i ketij romani eshte nje Marta si e Bibles, qe grua qe kujdeset, por edhe nje Marte e zakonshme. Ajo qendron e pavarur ndaj botes se burrit dhe te dashurit, por qe ne fund i braktis te dyja. Pas vdekjes se te shoqit, ajo nuk martohet me te dashurin. Ne kete paradoks qendron pjeserisht identiteti i personazhit modern. Pranimi i idese se erotika eshte pjese e pandashme e jetes moderne dhe vendimi i Martes, eshte kumti i dyfishte i ketij romani.

“Zonja Marta Ouli”

Sigrid Undset

Botues: “Skanderbeg Books”, 151 faqe, 500 leke



“Hena e re”, roman nga Stephenie Meyer. Per Bela Suanin ka vetem dicka me te rendesishme se vete jeta: Eduard Kulleni. Por, te dashurosh nje vampir eshte me e rrezikshme nga sa c’mund ta kishte meduar Bela. Sakaq, Eduardi e ka shpetuar Belen nga kthetrat e nje vampiri te rrezikshem. Por, tani qe lidhja e tyre perben rrezik per cka eshte e shtrenjte per ta, ata kuptojne se telashet vetem sa kane filluar. Ky eshte nje rrefim pasionant dhe plot degezime dhe kthesa te papritura.

“Hena e re”

Stephenie Meyer

Botues: “Morava”, 487 faqe, 1250 leke