2011-07-31

Josif Bageri dhe poezia e tij


Në Sofje, ku u vendos dhe ku filloi të punonte, jetonte dhe vepronte një koloni mjaft e madhe shqiptare, e cila kishte një jetë të organizuar politike dhe kulturore. Aty, djaloshi i ri, mësoi shkrim-leximin, ra në kontakt me njerëz të ditur e atdhetarë dhe përqafoi idetë e mëdha të Rilindjes Kombëtare, duke pasur si shëmbëlltyrë "shpirtndriturin" Naim, të cilin shkoi ta takonte në Stamboll një vit para se të vdiste, më 1899. Dhe, ndonëse me profesion ishte zanatçi, këpucar apo "kpucmbaronjës", siç thoshte vetë, ai punoi

gjatë tërë jetës për sendërtimin e ideve të mëdha të Lëvizjes për çlirim dhe emancipim kombëtar. Ishte njëri nga themeluesit e shoqërisë atdhetare "Dëshira", të themeluar në vitin 1893 në Sofje dhe mik e bashkëpunëtor i ngushtë i Said Najdenit, alias "Hoxhë Vokës", i Dervish Himës, Jashar Erebarës, Nikollë Ivanajt, Luigj Gurakuqit dhe i disa veprimtarëve të tjerë të Rilindjes Kombëtare.
shqiptare në mërgim ["Shqipëria", Bukuresht (1899), "Drita", Sofje (1901-1902), "Shpnesa e Shqypnis", Raguzë (1906- 1907), "Liria", Selanik (1908-1909) etj.] dhe themelues e drejtues i gazetës Shqypeja e Shqypënis, "Organ për politik dhe dituni", që doli në Sofje, nën drejtimin e tij, në vitet 1909-1911. Në vitin 1910 Bageri botoi librin e tij të parë (dhe të vetëm), përmbledhjen me vjersha, përralla e proverba, Kopësht Malsori, me anën e të cilit synonte të kontribuonte në zgjimin e ndërgjegjes kombëtare të bashkatdhetarëve të vet dhe t'i nxiste ata që të hynin në rrugën e ndritur të kulturës dhe të qytetërimit. "Dëshira dhe qëllimi yn - shkruante Bageri në Pasthënien me të cilën e shoqëronte këtë libër - âsht të çgjumim kombin prej gjumit rônd dhe t'a shohëm të nisun në udhët gjënd të kjytetnimit dhe t'kullturës". Për këtë qëllim ai bëri çmos, duke mbledhur ndihma në të holla e duke hyrë edhe në borxh, që ta shihnin dritën e botimit "këta thona, pralla e vjerrsha", siç i quante vetë, që ishin një pjesë e opusit të tij krijues, sepse ai, kishte në dorëshkrim "edhe shum të tjera vjerrsha", të cilat "s'mundëm t'i shtypim në kët libër; për shkakun, se jon të mprehta (revolucionare)".

Idealist si të gjithë poetët, Bageri shpresonte se libri i tij Kopësht Malsori do të mirëpritej nga lexuesit, të cilët i luste që ta shpërndanin dhe ta përhapnin sa më shumë, mirëpo, pa kaluar shumë kohë, do të pësonte një zhgënjim, sepse në letrat që i shkruante një mikut të tij, ankohej se libri nuk shitej, jo për vlerën e tij, por sepse nuk kishte blerës; për shkak se njerëzit, shqiptarët, nuk i lakmojnë idealet, por "kockën e shkretë". Në vitin 1914, dy vjet pas shpalljes së pavarësisë, të cilën e priti me gëzim të madh, Bageri vjen në Shqipëri, në Durrës, ku drejton gazetën Ushtima e Krujës, e cila, për mungesë mjetesh materiale e teknike, pushoi së dali pas disa numrash. I lodhur nga skamja dhe sëmundja, niset përsëri për në Sofje, ku e kishte familjen (gruan me tre fëmijë).
Edhe pse relativisht i ri, dyzet e sa vjeçar, gjendja e tij shëndetësore pothuajse qe rrënuar. Një vit përpara se të vdiste, në prill të vitit 1914, i shkruante nga Durrësi mikut të tij vlonjat, Ibrahim Shytit: "Un or vlla i dashur jam pak i s'munë! Kush e di vallë sesi u smuna e s'po bëhem edhe mirë ashtu si duhet. Më dhemb krahnori e më priten këmbët, kollitem e më erren sytë, më dhëmb kryet e s'kam shie për unshim ashtu si duhet".


Ishte bashkëpunëtor pothuajse i rregullt i disa gazetave dhe revistave shqipe që dilnin në kolonitë
283176_10150241269966099_133015046098_7546718_2815171_n


 

Emri dhe vepra e Josif Bagerit (1868-1915) për lexuesin shqiptar në Maqedoni kanë një rezonancë të veçantë...

Prof. dr. Agim Vinca

(Sinopsisi: 1. Një jetëshkrim i shkurtër, 2. Atdhetari dhe veprimtari idealist, 3. Kronikë në vargje e një kohe dhe e një treve, 4. Rekuiem për Rekën e tretur)

Emri dhe vepra e Josif Bagerit (1868-1915) për lexuesin shqiptar në Maqedoni kanë një rezonancë të veçantë. Themi kështu për shkak se emri dhe vepra e këtij letrari dhe veprimtari të zellshëm të Rilindjes Kombëtare është e lidhur ngushtë me fatin e popullit shqiptar që jeton në Maqedoni, posaçërisht me atë pjesë të tij që në pikëpamje konfesionale i përket (apo, më saktë, i përkiste) besimit ortodoks. Bir i një familjeje të varfër malësore nga fshati Nistrovë i Rekës së Dibrës, Bageri e kaloi pjesën dërrmuese të jetës larg vendlindjes, në mërgim. Siç thotë vetë në vargjet e vjershës Reka e Dibrës dhe rronjësit e sajë, banorët e Rekës, të fshatrave të saj, për të siguruar ekzistencën, por edhe për arsye të tjera, merrnin rrugën e kurbetit. Kta shkojn në Stamboll E në Bullgari.- Disa n'Anadoll Dhe në Rumani... Këtë rrugë, rrugën e kurbetit, e ndoqi edhe Josifi i ri. Në moshën 17 vjeçare, si shumë bashkëvendës të tij, ai shkoi në Bullgari.

Shtegtar pothuajse i përhershëm, në një kohë kur udhëtimi ishte aq i vështirë, vdekja e gjeti në rrugë e sipër, në Prishtinë, ku vdiq në vitin 1915 dhe ku me gjasë edhe është varrosur në rrethana të panjohura. Studiuesit e jetës dhe të veprës së Bagerit, nuk japin gati kurrfarë të dhënash për vdekjen dhe varrimin e tij (bile as datën e saktë të vdekjes). Dhe është turp që as pas gati njëqind vjetësh nuk i dihet varri; ne nuk e dimë as sot e kësaj dite ku prehen eshtrat e këtij atdhetari e veprimtari idealist, edhe pse në Prishtinë është mbrojtur edhe një temë doktorate për të! Ky është, me pak fjalë, jetëshkrimi i Josif Bagerit, i cili e quante veten "rob i kombit" dhe asgjë më shumë. (Letrat e tij drejtuar miqve të vet të ngushtë, të cilët i quante "vëllezër të një ideje e qëllimi", Bageri i mbyllte me fjalët: "Unë, robi i kombit shqypëtar: J. Bageri").

Ato janë një dëshmi e ekzistencës së komunitetit ortodoks shqiptar në Maqedoni (jo vetëm në krahinën e Rekës, por edhe më gjerë) dhe një argument i identitetit të tij të zhbërë nën trysninë e rrethanave të kohës (politika represive, mjerimi ekonomik etj.). Ky argument i përgënjeshtron mëtimet absurde të disa intelektualëve maqedonas, të cilët pohojnë se kinse pas Luftës së Dytë Botërore, për mungesë të programit nacional të komunistëve maqedonas, ndryshoi përbërja etnike e Maqedonisë Perëndimore, u bë albanizimi i saj!, duke e shtrembëruar kështu në mënyrë flagrante të vërtetën shkencore, sado që faktet tregojnë të kundërtën. Sot, afro njëqind vjet pas vdekjes së Josif Bagerit, këtij misionari të vërtetë të idesë kombëtare, Reka e tij, kjo oazë dikur e gjallë shqiptare, i ka bjerrë gati përfundimisht veçoritë e saj autoktone - "gjuhën dhe vetiat natyrale", ndërsa banorët e saj janë tjetërsuar pothuajse në tërësi në pikëpamje gjuhësore, etnike dhe kulturore. Reka e dikurshme e Dibrës nuk rron më, së paku jo shqip, siç do të dëshironte biri i saj i denjë, sepse dikush është kujdesur që "rronjësit e saj" ose t'i shkulë me rrënjë ose t'i shartojë, duke ua ndërruar fizionominë e tyre jetike.
E lexuar dhe e rilexuar në këtë kontekst, poezia e Josif Bagerit, këtij mohikani tragjik ballkanik, tingëllon si një baladë për një botë të bjerrë, respektivisht si një rekuiem për Rekën e tretur, shpirti i së cilës jeton tashmë vetëm në vargjet e tij. 
Mirëpo, jetëshkrimi i tij i vërtetë është poezia e tij. Jo vetëm pse në masë të madhe ajo ka karakter autobiografik, por për shkak se përmes saj Bageri ka shprehur çiltërsisht ndjenjat dhe mendimet e tij dhe ka regjistruar besnikërisht vendet nga ka kaluar dhe ngjarjet që ka jetuar, sepse, sipas tij, secili libër "âsht nji pasqyrë prej qelqi, në të cilën shum na ka anda të kqyrim fëtyrën tën". Vjershat e Bagerit janë pikërisht një pasqyrë e tillë e pastër e një poeti të çiltër e atdhetar, i cili digjet si qiriri për Atëninë, Kombin dhe Gjuhën e vet. Me anë të vjershave të tij të shkruara thjesht e në frymë popullore, Bageri dëshiron të kultivojë te bashkatdhetarët ndjenjën e dashurisë për atdheun, për heronjtë, për gjuhën dhe shkollën shqipe dhe të luftojë kundër armiqve. Kjo dashuri - dashuria për atdheun a Atëninë, si e quante ai (Atënia ky emën i bukur!), është burim kryesor i frymëzimit për autorin e librit Kopsht Malsori. Shkupi, Dibra, Manastiri, Kosova etj., në njërën anë dhe Skënderbeu, Naimi, Bajram Curri, Isa Boletini etj., në anën tjetër, janë disa nga emrat më të shpeshtë të vendeve dhe të personaliteteve historike që përmenden në vargjet e këtij vjershëtori.
Arsimi dhe sidomos arsimi në gjuhë amtare është për poetin tonë themeli i kombit dhe kusht themelor për zhvillimin e një populli e të mbarë njerëzimit. Prandaj, ai i fton bashk-atdhetarët e vet dhe sidomos të rinjtë, që janë e ardhmja e kombit, të shkojnë në shkollë apo, si thotë ai, duke përdorur një fjalë shqipe - në "msimtore": Eni fëmi dor për dore! Na të shkojm në msimtore; Gjuhën holl e mir ta msojm: Amë e at na të nderojm... (Eni të gjith në msimtore) Josif Bageri është para së gjithash këngëtar i vendlindjes së vet, Rekës, të cilën e quan "vend i trimnis" dhe "zemra e Shqypnis". (Vjersha Reka vendi imë). Në vargjet e tij ai përpiqet ta japë portretin e kësaj treve në planin social dhe shpirtëror.
Në vjershën intime Dëshira ime, të shkruar në vitin 1899, subjekti lirik, që është vetë poeti, shpreh dashurinë e tij të madhe për vendlindjen, duke shfaqur dëshirën e pashuar që, kur të vdesë, trupi i tij të mos prehet askund tjetër, pos: Atje n'Rek para kishës; Në Nistrov n'hie t'pishës...
Aty-këtu poeti sikur e parandien fatin tragjik të Rekës së tij, zhbërjen dhe tjetërsimin që do të pësonte ajo në dekadat që do të pasonin. Procesi i asimilimit, që filloi pas luftërave ballkanike, kur ushtria serbe pushtoi Kosovën dhe viset shqiptare në Maqedoni dhe kur disa shqiptarë, filluan ta mësojnë e ta flasin serbishten, siç thotë poeti në vjershën e gjatë me thekse elegjiake e satirike Vajtim e mallkim, "Me nxitim e me shie.../Sikur s'jon fëmi Shqypnie!", do të intensifikohet pas Luftës së Dytë Botërore, kur Bagerët e rinj, modernë, nuk do të shkruajnë vargje në gjuhën e të parëve të vet, por në ndonjë gjuhë tjetër! Idetë atdhetare dhe iluministe përbëjnë bazën ideotematike të poezisë së Bagerit. Të gjitha vjershat e tij sillen rreth këtij strumbullari tematik: atdheu, liria, shkolla, arsimi, kurbeti, mërgimi...
Ato janë variacione të njëra-tjetrës, sepse frymëzohen nga të njëjtat motive dhe ndërtohen me të njëjtat mjete shprehëse gjuhësore e stilistike. Fjalori i tyre është i varfër, versifikacioni i njëtrajtshëm, ndërsa figuracioni uniform. Josif Bageri është poet autodidakt ose, si thotë vetë në një vjershë të tij, "Prej vetiut këng mbaronjës!". Meqenëse, sipas tij, një libër me poezi ka pikësëpari funksion edukativ e utilitar ("rroka penën dhe nisa ta shkruej këtë libër, me të cilin due me i shërbye kombit vet"), ai rrëfehet para lexuesve: Mjaft kom kjon kpucmbaronjës Mjaft punova kët mjeshtri; Tani due me kjon shkronjës Me sa t'di, Vjershtor të mbrri.
Patriotike përkah përmbajtja dhe patetike përkah shprehja, vjershat e Josif Bagerit janë vazhdim i publicistikës së tij dhe si të tilla më shumë vargnime sesa poezi, ndërsa autori i tyre, sipas një klasifikimi që bënte mjeshtri i madh i vargut shqip, Ndre Mjeda, mund të quhet më parë vjershëtor sesa poet. Sido që të jetë, shkrimet letrare të Josif Bagerit, sikundër edhe ato publicistike, kanë një kuptim dhe rëndësi gjithsesi jo të vogël për letërsinë dhe kulturën shqiptare, ndërsa emri i tij një kumbim të veçantë, posaçërisht për lexuesit shqiptarë në Maqedoni. Jeta dhe vepra e Josif Bagerit sajojnë një sintezë të fuqishme e harmonike.

Biznismeni dhe investitori Elon Musk parsheh reduktimin e rrezikut të zhdukjeve të njerëzimit duke bërë jetën multi-planetare" duke i vendosur -koloni njerëzore në planetin Mars.

    Kërko brenda në imazh                                                           Nga Flori Bruqi ,PHD Elon Reeve Musk ( 28 qershor, 1971)...