Nga: Ilir KALEMAJ
Në cilëndo periudhë historike, ka intelektualë, akademikë, shkrimtarë apo politikanë që rreken të na bindin se po përjetojmë një revolucione të vërtetë, packa se shpesh edhe kur ndodhin këto janë të lokalizuara. Janë proceset evolutive ato që krysisht karakterizojnë rrjedhën normale të jetës socio-ekonomike dhe kulturore dhe rrallë kemi të bëjmë me procese revolucionarizuese që përfshijnë grupe shoqërish apo kanë shtrirje globale. Parë në këtë prizëm, mund të themi që shekulli i 21-të është një nga ato periudha të rralla në histori kur kemi të bëjmë me një revolucion të heshtur global, i manifestuar vencarisht në atë që quhet shoqëri e informacionit. Nëse shekulli i tetëmbëdhjetë ishte i rëndësishëm për faktin se revolucioni industrial ndryshoi rrënjësisht jo vetëm marrëdhëniet e prodhimit dhe cilësinë e jetës, por gjithashtu ishte një nga faktorët kryesorë që coi në lindjen e fenomenit të kombit-shtet që në shekullin pasardhës kulminoi me revolucionet pan-Evropiane të vet-vendosjes së popujve në 1848, shekulli i 20-të ishte përgjithësisht një shekull i errët me dy luftëra të tmerrshme botërore dhe periudha të gjata ngrirje në gjeopolitikën ndërkombëtare. Shekulli i ri, ndonëse që në fillim iu desh të përballonte një prej krizave financiare botërore më të rënda që prej 1929-ës, me fokusin në shoqëritë e hapura, teknologjinë e informacionit, ekonominë e shërbimeve dhe ndërvarësinë gjithnjë e më në rritje të kapitalit, premton të hapi një faqe të re, në analet e historisë botërore. Disa prej prurjeve mund të ndryshojnë njëherë e mirë qasjen e deritanishme ndaj disa artifakteve kulturorë, fjala bie ndaj librit, gazetave, burimeve të informacionit dhe kulturës në përgjithësi. Shpesh është ngritur me shqetësim debati sesa lexohet sot në Evropë, ku francezët prijnë, ndërsa portugezi mesatar lexon më pak nga 27-shja e vendeve antare të BE-së. Por kjo vetëm përsa i përket numrit të vëllimeve në format hard, pa përfshirë në këtë metodologji leximin elektronik. Në fakt ky lloj nënvleftësimi është pa bazë, po të marrim parasysh se vjet amazon.com, për herë të parë deklaroi se lexueshmëria e librit online kaloi atë të printuar në nivel botëror. Nga ana tjetër, gjigandi elektronik i kërkimeve Google, para pak kohësh ka ndërmarrë një aksion të guximshëm dhe të kontestueshëm (prej një pjese) për skanimin më të madh të librave bërë ndonjëherë dhe hedhjen e tyre në internet për lexim falas fillimisht dhe më pas ndoshta dhe kundrejt pagesave të diferencuara, në varësi të llojit dhe interesit për publikimin në fjalë. Gjithsesi kjo lloj forme të lexuari, shoqëruar me risitë e tjera elektronike të leximit si Amazon Kindle apo iPad i kompanisë Apple po fitojnë gjithnjë e më tepër terren ndaj leximit tradicional, sikundër dhe në fushën e shtypit, ku blogje si Huffington Post-i po rriten ndjeshëm në kurriz të shtypit tradicional të shkruar.
Në fakt, prej shekullit të 15-të e këndej, të lexuarit ka shënuar një evolucion të vazhdueshëm dhe me hope të rëndësishëm. Kështu, nëse në këtë shekull duke konsideruar impaktin e hapjes së shtypshkronjës së parë nga Gutenberg-u në 1450-ën, u shtypën rreth pesëmbëdhjetë milionë kopje, një shekull më vonë ky numër u dhjetëfishua, duke arritur në 150 milionë. Një revolucion i vërtetë që vazhdoi me ritme eksponencialë në shekujt vijues. Mandej, zëvendësimi i latinishtes universale me printimin në gjuhët amtare, pra kombinimi i proceseve të shpërndarjes kapitaliste me printimin në masë cuan në krijimin e atyre komuniteteteve imagjinare, nëse përdorim një term të huazuar nga B. Anderson të cilat ishin bërthama e shtet-kombeve të ardhshëm.Përkundër parashikimeve fataliste dhe skeptike, ky evolucion i vazhdueshëm është prekur pak nga materializmi dhe bota e shpejtë e konsumit, ndonëse shijet apo utiliteti mund të kenë ndryshuar, dhe kjo përfshin që nga librat profesionalë deri te ata artistikë. I njëjti ekstrapolim mund të bëhet edhe për lajmin, i cili sot është demokratizuar, duke qenë se janë shumfishuar burimet nga të cilat mund të merret, madje në kohë rekord. Për shembull një protestë lokale ambjentale e zhvilluar në një qytezë të vogël të Japonisë, mund të arrojë të sensibilizojë një komunitet të tërë virtual ndërkombëtar nëpërmjet një grupimi në facebook, apo një mesazh në Tëitter mund të bëj të mundur depërtimin dhe marrjen e informacionit edhe në ato lloj shoqërish të censuruara diktatoriale si Irani apo Turkmentistani.Natyrisht kjo lloj e-ekonomie, revolucion i tretë, pas atij agrar, dhe industrial, përvec të mirave si demokratizimi dhe transparenca, ka të metat e saj jo të vogla, si mungesën e një filtri që bën shpesh të pamundur orientimin e lexuesit i cili ka një numër të kufizuar orësh të ditës në dispozicion dhe duhet të bëj një ndarje racionale të kohës dedikuar leximit profesional, marrjes së lajmit, leximit artistik, apo blogjeve virtualë. Pra, topi kalon në anën e lexuesit dhe sasia jo domosdoshmërisht ka korrelacion me cilësinë e marrjes së informacionit apo kultivimit kulturor. Ajo që vihet re në një vështrim sipërfaqësor në Shqipëri është kufizimi dhe përdorimi i vakët i internetit për të marrë informacion dhe më tepër për rekreacion, ndërkohë që ka një reagim përgjithësisht të vakët edhe ndaj botimeve letrare apo profesionale qofshin, si dhe një mungesë stimuli ndaj shtypit të shkruar, i cili shpesh është i kufizuar në shtrirje për shkak të infrastrukturës të papërshtatshme dhe mungesës së subvencionimit adekuat. Kjo krijon disa boshllëqe jo të vogla të cilat nuk mund dhe as nuk duhet t`i zëvendësoj bota televizive, e cila natyrisht ka vendin e saj qoftë përcjelljen e lajmit, qoftë në programet e tjera.
