Faik Konica: “Rauf Fico ishte shqiptar kur s’kishte Shqipëri”
Nga:Dr. Shyqyri HYSI
Tashmë opinioni kombëtar shqiptar është i mirë informuar për figurën e atdhetarit, shtetarit dhe diplomati shqiptar, Rauf Fico. Ai lindi në Sana të Jemenit më 13 mars të vitit 1881 dhe vdiq në Tiranë më 23 janar të vitit 1944, në moshën 63 vjeçare. Nga shqyrtimi i dokumentacionit të kohës rezulton se, Rauf Fico lindi në Sana të Jemenit, por u regjistrua në Gjirokastër për arsye të transferimit të babait të tij Kadiut, Tahmaz Ficos për në Shkodër.
Pasi përfundoi studimet e larta në shkollën më në zë të kohës, Mylkie, Stamboll në korrik të vitit 1903. Për të kryer stazhin e nëpunësit, u dërgua në Janinë, pranë valiut të Janinës, në rolin e sekretarit. Në këtë detyrë, qëndroi deri në prill të vitit 1906, kur u emëruan kajmekam (N/prefekt) i Konicës). Detyra të cilat i kreu edhe në Himarë, maj-tetor 1909, Margëllëç, detyrë të cilën e mori më 15 tetor, Kërçovë, në dy krahina të Anadollit, pranë Ankarasë etj.. Për veprimtarinë kombëtare të deriatëhershme, Raufin, sipas njoftimit të shpallur nga fletorja “Zgjimi i Shqipërisë”, gusht 1910, xhonturqit kërkonin ta emëronin në qytetin Jaban-Jabat, në brendësi të Anadollit. Mirëpo Raufi dha dorëheqje dhe erdhi në Gjirokastër.
Shpirti i tij atdhetar dhe veprimtaria e theksuar kombëtare bënë të mundur që Raufi, së bashku me Bajo Topullin të ishin delegatë të Gjirokastrës në Kongresin e Manastirit.
Shpirti i tij atdhetar dhe veprimtaria e theksuar kombëtare bënë të mundur që Raufi, së bashku me Bajo Topullin të ishin delegatë të Gjirokastrës në Kongresin e Manastirit.
Me shpalljen e Pavarësisë më 28 nëntor 1912, së bashku me disa atdhetarë të tjerë, braktisi detyrën e Prefektit në Kirseit dhe erdhi në Vlorë. Duke ditur aftësitë organizative të Rauf Ficos, Ismail Qemali që e njihte personalisht, e mori Rauf Ficon këshilltar në Ministrinë e Brendshme, pranë ministrit Myfyt Bej Libohova. Në verën e vitit 1913 në përbërje të delegacionit të qeverisë së Vlorës shkoi në Romë dhe Vjenë, “për të mbrojtur të drejtat kombëtare atje tek të jetë nevoja. Në komision u zgjodh Kryetar, Ekrem Libohova ndërsa anëtarë; Ajet bej Libohova, Rauf Fico, Thoma Papapano dhe Llambi Prifti”.
Masakrat dëbimet, djegiet e fshatrave prej grekëve mbi Shqipërinë e Jugut 1913-1914, çuan në një gjenocid të pa provuar për Shqipërinë e Jugut. Me iniciativën e Rauf Ficos u organizua mitingu i nëntorit të vitit 1913 në Vlorë, qëllimi i të cilit ishte për të kundërshtuar politikën aneksioniste greke, ndaj trojeve shqiptare të jugut.
Krijimi i Qeverisë së Princ Vidit, me kryeministër Turhan Pashën, nuk la pa përfshirë në aparatin qeveritar edhe Rauf Ficon. Ai u emërua, Shef i Kabinetit të Turhan Pashës, detyrë të cilën e kreu deri në pushtimin austro-hungarez.
Masakrat dëbimet, djegiet e fshatrave prej grekëve mbi Shqipërinë e Jugut 1913-1914, çuan në një gjenocid të pa provuar për Shqipërinë e Jugut. Me iniciativën e Rauf Ficos u organizua mitingu i nëntorit të vitit 1913 në Vlorë, qëllimi i të cilit ishte për të kundërshtuar politikën aneksioniste greke, ndaj trojeve shqiptare të jugut.
Krijimi i Qeverisë së Princ Vidit, me kryeministër Turhan Pashën, nuk la pa përfshirë në aparatin qeveritar edhe Rauf Ficon. Ai u emërua, Shef i Kabinetit të Turhan Pashës, detyrë të cilën e kreu deri në pushtimin austro-hungarez.
Gjatë periudhës së pushtimit austro-hungarez, e deri në Kongresin e Lushnjes, janar 1920, Rauf Ficua ishte N/Prefekt i Tiranës. Me formimin e Qeverisë së Sulejman Delvinës dhe vendosjen e saj në Tiranë, Rauf Ficua u emërua Shef i Seksionit në MPB me titullar Ahmet Zogun, post të cilin e mbajti deri në kandidimin e tij, si deputet i Prefekturës së Durrësit.
Gjatë krizës qeveritare në vitin 1921, prej 12 deri në 24 dhjetor 1921, ishte anëtar i Kabinetit të Idhomeno Kosturit (12 dhjetor 1921 deri më 24 dhjetor 1921) dhe mbajti portofolin e Ministrit të Punëve të Brendshme postin e Zëvendësministrit të Brendshëm, Rauf Ficua do ta ketë edhe në vitin 1923.
Gjatë krizës qeveritare në vitin 1921, prej 12 deri në 24 dhjetor 1921, ishte anëtar i Kabinetit të Idhomeno Kosturit (12 dhjetor 1921 deri më 24 dhjetor 1921) dhe mbajti portofolin e Ministrit të Punëve të Brendshme postin e Zëvendësministrit të Brendshëm, Rauf Ficua do ta ketë edhe në vitin 1923.
Në zgjedhjet e dhjetorit 1923, u zgjodh për herë të parë deputet i Prefekturës së Durrësit, si përfaqësues i N/Prefekturës së Tiranës në Kuvendin Kushtetues, i cili pati një jetëgjatësi të shkurtër, për shkak të ngjarjeve të qershorit 1924 dhe dhjetorit të po ati viti.
Rauf Fico u rizgjodh përsëri deputet i Prefekturës së Durrësit në zgjedhjet e 17 majit të vitit 1925. Rauf Fico ishte njëkohësisht deputet dhe anëtar i dhomës së deputetëve.
Duke ndjekur itinerarin e emërimit të Rauf Ficos si diplomat, mund të shprehem pa ngujim, se Rauf Fico ishte diplomati i “Nyjeve Gordjane” shqiptare, gjatë viteve 1925-1939.
Në vitet 1928-1929 (nëntor1928-prill 1929), Rauf Ficua ishte Ministër Fuqiplotë i Shqipërisë në Beograd, detyrë të cilën do ta kryej edhe në vitet 1932-1936.
Më 14 janar të vitit 1929 u emërua ministër në MPJ, por detyrën e mori më 17 prill të po atij viti. Në 5 prill 1930 dha dorëheqje, por pas dy ditësh Mbreti e riemëroi ministër të Punëve të Jashtme dhe Zëvendësministër të Punëve të Brendshme, detyra të cilat i vazhdoi deri më 11 prill të vitit 1931.
Rauf Fico u rizgjodh përsëri deputet i Prefekturës së Durrësit në zgjedhjet e 17 majit të vitit 1925. Rauf Fico ishte njëkohësisht deputet dhe anëtar i dhomës së deputetëve.
Duke ndjekur itinerarin e emërimit të Rauf Ficos si diplomat, mund të shprehem pa ngujim, se Rauf Fico ishte diplomati i “Nyjeve Gordjane” shqiptare, gjatë viteve 1925-1939.
Në vitet 1928-1929 (nëntor1928-prill 1929), Rauf Ficua ishte Ministër Fuqiplotë i Shqipërisë në Beograd, detyrë të cilën do ta kryej edhe në vitet 1932-1936.
Më 14 janar të vitit 1929 u emërua ministër në MPJ, por detyrën e mori më 17 prill të po atij viti. Në 5 prill 1930 dha dorëheqje, por pas dy ditësh Mbreti e riemëroi ministër të Punëve të Jashtme dhe Zëvendësministër të Punëve të Brendshme, detyra të cilat i vazhdoi deri më 11 prill të vitit 1931.
Në nëntor të vitit 1931, jep dorëheqje nga posti i Ministrit të P. Jashtme, për shkak të kontradiktave me Kryeministrin. Shkak u bë reforma administrative, për të cilën Kryeministri nuk pranonte idetë e Rauf Ficos. Nga viti 1932 deri në dhjetor 1936 Reuf Fico ishte i dërguari i jashtëzakonshëm dhe Ministër Fuqiplot i Shqipërisë në Beograd.
Në dhjetor të vitit 1936, u thirr në Tiranë dhe qëndroi në dispozicion të Ministrisë së Jashtme deri sa u emërua ministër fuqiplotë i Shqipërisë në Athinë.
Në korrik të vitit 1938 u emërua Ministër fuqiplotë në Berlin deri më 3 qershor të vitit 1939, kur Ministria e Punëve të Jashtme Shqiptare dhe përfaqësitë shqiptare së bashku me përfaqësitë e huaja në Shqipëri, u suprimuan prej pushtuesve italianë.
Pushtuesit fashistë duke parë qëndrimin prej patrioti të Raufit, e internuan në gusht të vitit 1939 në Itali, ku qëndroi deri në shtator të vitit 1943. Dokumentacioni i kohës dëshmon se italianët i propozuan Raufit të punonte në administratën e shtetit të ri shqiptar nën suazën e Italisë, po Raufi nuk pranoi dhe u internua së bashku me Mehdi Frashërin e Lef Nosin në Itali. Italianët, gjithashtu, nuk mund t’i falnin Ficos protestën që Reufi bëri pranë Rajshtahut Gjerman, më 7 prill 1939, sikurse dhe telegramin për gjithë përfaqësitë diplomatike shqiptare. “Mos e ulni Flamurin.
Në korrik të vitit 1938 u emërua Ministër fuqiplotë në Berlin deri më 3 qershor të vitit 1939, kur Ministria e Punëve të Jashtme Shqiptare dhe përfaqësitë shqiptare së bashku me përfaqësitë e huaja në Shqipëri, u suprimuan prej pushtuesve italianë.
Pushtuesit fashistë duke parë qëndrimin prej patrioti të Raufit, e internuan në gusht të vitit 1939 në Itali, ku qëndroi deri në shtator të vitit 1943. Dokumentacioni i kohës dëshmon se italianët i propozuan Raufit të punonte në administratën e shtetit të ri shqiptar nën suazën e Italisë, po Raufi nuk pranoi dhe u internua së bashku me Mehdi Frashërin e Lef Nosin në Itali. Italianët, gjithashtu, nuk mund t’i falnin Ficos protestën që Reufi bëri pranë Rajshtahut Gjerman, më 7 prill 1939, sikurse dhe telegramin për gjithë përfaqësitë diplomatike shqiptare. “Mos e ulni Flamurin.
Mbaheni sa më gjatë të jetë e mundur ngritur”. Me tu kthyer nga Italia, Komanda gjermane i komunikoi urdhrin e Hitlerit për Regjent, por Rauf Fico refuzoi prerë, duke përsëritur edhe një herë, “Save the Face” (Ruaj fytyrën). Rauf Fico nuk mund të përdhoste emrin dhe karakterin e tij, ai e konsideronte në ato momente edhe Gjermaninë pushtuese sikurse edhe Italinë. Kjo ishte arsyeja pse nuk mund të bashkëpunonte me ta. Hitleri që nuk kishte harruar protestën e Rauf Ficos, ditën e pushtimit të Shqipërisë, më 7 prill të vitit 1939, e mirëkuptoi veprimin patriotik të tij dhe nuk e ndëshkoi.
Në shkurt të vitit 1914 kur trupat greke pushtuan Korçën, me anë të një shkrimi në gazetën “Dielli”, Raufi, pyeste dhe akuzonte njëkohësisht. “Ç’na e bënë këtë Shqipëri copa-copa krahët, këmbët e kryet ja prenë. Dhe atë zemër që ka Shqipëria (Korçën) duan t’ja çkëputin?” Kur Raufi ishte Prefekt i Beratit, ju drejtua me këto fjalë batalionit të xhandarmërisë që do të nisej në front kundër ushtrive ballkanike që po bënin masakra mbi popullsinë shqiptare të pa mbrojtur: “Kështu siç ju nisëm sot, ju nisçim edhe për në KOSOVË e ÇAMERI”.
Në fjalën e tij në parlamentin shqiptar në vitin 1924 Rauf Fico u shpreh: “Dashtë zoti me flamur kombëtar në krye, të marrim edhe KOSOVËN edhe ÇAMERINË. Dhe në se nuk do t’ia arrijmë kësaj, brezat e ardhshëm do të na gjejnë në varr me gishtin e drejtuar nga këto vise”.
Në fjalën e tij në parlamentin shqiptar në vitin 1924 Rauf Fico u shpreh: “Dashtë zoti me flamur kombëtar në krye, të marrim edhe KOSOVËN edhe ÇAMERINË. Dhe në se nuk do t’ia arrijmë kësaj, brezat e ardhshëm do të na gjejnë në varr me gishtin e drejtuar nga këto vise”.
Rauf Ficos i dhimbsej çdo pjesë e trojeve shqiptare, kur diskutohej për problemin e Shën Naumit ne parlamentin shqiptar, tetor 1925, Raufi duke kujtuar trojet e aneksuara padrejtësisht prej fqinjëve tha: “Lypset të dihet se kjo është një plagë e pa shërueshme në zemrat dhe trutë tona”. Raufi me oratorinë e tij, në tetor të viti 1925, ngriti peshë sallën e parlamentit kur u shpreh: “Do ti drejtojmë nipat e stërnipat tonë nga trojet tona dhe dikur këmba dorazi, duarazi, barkazi do vemi në KOSOVE nën hijen e SHKABES DYKRENARE”: Profeti ju realizua profecia, patriotit ju realizua ëndrra, diplomatit ju dëgjua fjala, shqiptari me flamur kombëtar festoi me shqiptarët në çdo vend ku kish shqiptar, gjirokastriti ishte prezent mes lebërve të këngës në sheshesh kryesore të Prishtinës, shpirti i shtetarit do të jetë i pranishëm së bashku me shpirtrat e gjithë patriotëve të tjerë në krahët e shqiponjës së flamurit, ai do të ndrijë mes yjeve të flamurit të ri të shtetit të 46 europian dhe të 193 të botës.
Duke debatuar me diplomat jugosllav në Konferencën e Dytë Ballkanike Raufi u shpreh: “Jam dakort që Ballkani u përket ballkanasve, veç duhet bërë një korrigjim i vogël. Ai u përket ballkanasve, por me të drejta të barabarta dhe pa dhunë të një shteti ndaj një shteti tjetër. Secili të jetë zot në shtëpinë e vet”.
Raufi nuk linte rast pa shfrytëzuar në interes të Kosovës dhe trojeve shqiptare. Kur Rauf Fico paraqiti Letra Kredenciale në Berlin përpara Hitlerit, diplomati preku edhe parimin e vetëvendosjes së popujve, të cilin e kishte deklaruar edhe Hitleri. Prej këtij parimi në atë kohë kishin fituar popullsitë gjermanike. Në atë moment edhe shqiptarët me anë të kësaj logjike shpresonin, të siguronin pavarësinë e shqiptarëve në troje, veçanërisht të Kosovës dhe Çamërisë. “Me këtë rast thotë Raufi, e urova për parimin e autodecizjonit të popujve që kishte zgjuar një shpresë të madhe midis kombeve të adamtuar. Sh. E Tij më tha: “Kjo therori është vet drejtësia. Shumë veta e thonë, por nuk duan ta zbatojnë. Unë e zbatova dhe shpëtova 10 milion njerëz.
Të shpresojmë që më tutje të shohim zbatimin me të vërtet”. Dhe këtu e premë fjalën mbi këtë çështje. Shefi i protokollit dhe adjutanti, bashkë me tri sekretare, me të dëgjuar këtë bisedë, u dukën mjaft të nervozuar. Mbase aludimi im qe i qartë për autodecizjonin e Kosovës.
Megjithëse deklaroi se nuk do të rreshtohej më në administratën e fashistëve italian, Raufi nuk harroi të porosiste: “Hiqem mënjanë me shpresë të pa tundun se po atë vepër do të mund ta rifillojnë për së shpejti, brezi i ri, q’ashtë krijesa e Shqypnisë së lirë dhe mburoja e saj”. Në këtë kontekst ne shqiptarët u përulemi me nderim të thellë gjithë atyre bijë e bijave që u rreshtuan në radhët ë UÇK-së. Gjithë atyre që dhanë jetën për lirinë e trojeve shqiptare të KOSOVES. Heronjve më të rinj të kombit shqiptar me në krye ADEM Jasharin. Por, gjaku i tyre nuk shkoi kot, me ndihmën e faktorit ndërkombëtar, të Europës e veçanërisht të SHBA-s, sot KOSOVA dhe gjithë shqiptarët kudo që janë, realizuan një pjesë të ëndrrës shekullore.
Në këtë gëzim të ligjshëm marrin pjesë gjithë brezat që sakrifikuan dhe shpresuan në ditën e lirisë. Merr pjesë edhe atdhetari gjirokastrit, Rauf Fico, për të cilin Konica thoshte se: “Ishte shqiptar kur s’kishte Shqipëri”.
Rauf Fico vdiq, por sot ideali i tij i lirisë dhe Pavarësisë u realizua. Amanetin e tij e realizuan bijtë më të mirë të Kosovës kreshnike. Në urimin e çdo shqiptari është edhe urimi i Ficos, në firmën e çdo diplomati është edhe gishti i Rauf Ficos.
Megjithëse deklaroi se nuk do të rreshtohej më në administratën e fashistëve italian, Raufi nuk harroi të porosiste: “Hiqem mënjanë me shpresë të pa tundun se po atë vepër do të mund ta rifillojnë për së shpejti, brezi i ri, q’ashtë krijesa e Shqypnisë së lirë dhe mburoja e saj”. Në këtë kontekst ne shqiptarët u përulemi me nderim të thellë gjithë atyre bijë e bijave që u rreshtuan në radhët ë UÇK-së. Gjithë atyre që dhanë jetën për lirinë e trojeve shqiptare të KOSOVES. Heronjve më të rinj të kombit shqiptar me në krye ADEM Jasharin. Por, gjaku i tyre nuk shkoi kot, me ndihmën e faktorit ndërkombëtar, të Europës e veçanërisht të SHBA-s, sot KOSOVA dhe gjithë shqiptarët kudo që janë, realizuan një pjesë të ëndrrës shekullore.
Në këtë gëzim të ligjshëm marrin pjesë gjithë brezat që sakrifikuan dhe shpresuan në ditën e lirisë. Merr pjesë edhe atdhetari gjirokastrit, Rauf Fico, për të cilin Konica thoshte se: “Ishte shqiptar kur s’kishte Shqipëri”.
Rauf Fico vdiq, por sot ideali i tij i lirisë dhe Pavarësisë u realizua. Amanetin e tij e realizuan bijtë më të mirë të Kosovës kreshnike. Në urimin e çdo shqiptari është edhe urimi i Ficos, në firmën e çdo diplomati është edhe gishti i Rauf Ficos.
