Ledia Dushi poete:Jena t'shfrenuem, s'jena t'lirë

-- nga Elsa Demo

Paçin të gjithë fatin e Migjenit! Nuk është shumë e qartë si mund ta ndash këtë lëshim zemre, mes mallkimit që mori para kohe jetën e shkurtër të poetit më të njohur në gjallje e më pas apo adhurimit dhe sot të vargjeve të tij. Ora e poezisë në Shkodër sikur ka mbetur në vitet tridhjetë, po t'i higen ndërmjet vargjet e kohës së Partisë, një kohë bajagi edhe në zejen e të shkruarit. Nuk është e lehtë të flitet per poezi sot në Shkodër. Të pakënaqurit janë shumë, si s'po u lindet një poet që të ngrejë peshë emrin e qytetit. Si një sëmundje për leader shpirtëror në ditë të zymta politike e varfërie.¨

Ndryshe nga zakonisht, poezia mbi të cilën u ngrit të hënën një holl i vogël teatri në Shkodër, nuk është dhe aq e re. Aktori Bruno Shllaku e bëri këtë me poezinë e Ledia Dushit, e shkruar gati 10 vjet të shkuara, poezi nga librat "Ave Maria bahet lot" dhe "Seance dimnash". Aktori shkodran i kinemasë dhe teatrit, përkrah koleges Merita Smaja, u mundua që në rolin e dirigjentit, pra të regjisorit dhe inskenuesit të gjithçkaje të sjellë një teatër me vargjet e Dushit. Elementë së tepërmi teatralë, kori, skenografia me një pemë në sfond ku miket gjejnë vdekjen në litar, një varr përbri skenës, gjurmimi i eshtrave dhe i një kafke të dashurisë, ndarjes dhe vdekjes vetë, një beze që valëvitet në skenën e ngushtë herë si valë, herë si erë, ishin të tepërta.

Poezia e Ledia Dushit është e mbushur me figuracione, e lëngët në përfytyrime, e kthjellët në imazhe, por nuk është teatër i lojës dramatike. Poezia e saj përfytyron vdekjen, dashurinë, fëmijërinë, ndarjen, por i mban larg nesh. Nuk janë nocione në kuptimin e parë, aq më pak nocione sociale që t'u kërkosh inskenimin e sotëm real. Poezia e Dushit e shkruar kaherë në gegërisht, duket sikur ka dalë nga një "fmij bark krisun", të velur jo nga ëmbëlsirat, por, nga "të pangrënët", nga mungesat. Një "fmij" që luan "me vedin".

Vargjet e "Seance dimnash" dhe "Ave Maria bahet lot" janë biovargje, bioshkrime të shkrira në univers, në klimë, në mot, në bimë, në kafshë, në ujë, ndjesi të zhytura në to. Ledia Dushi nuk flet për miq, po për mikesha: "edhe bistakët/dashunohen/Mike/me gojën teme/e tanden/mbetun çilë/prej vajit"; nuk flet për vdekje të pastër po për flatrim "tue frymue dekën"; ajo nuk flet për Zot, po për rob zoti sepse "Zoti em/ka fytyrën teme,/shkruen/senset e mija"; për të nuk ka burrë të thyeshëm para gruas, por ligj të pashkruar: "Ti burrë/mos i the gjujt/para parzmit t'dhelpnës"; nuk ka liri, por iluzion të lirisë: "Jena t'shfrenuem/Shpirt/ Ahma!/s'jena t'lirë"; nuk ka dëshirë për çfarë sheh e gjen, sepse "Jam qenie... due gjanat/që nuk kam".

Ledia Dushi ka 13 vjet që shkruan. Shkruan në vitin '95, boton librin e pare në '97, pikërisht në kohën kur siç thotë ajo "librat përdoreshin në vend të këmbës së sustave". Shkruan në vitin '97, boton në '99. Nga kjo kohë deri në 2005 ka vetëm 12 poezi. Realisht nuk janë 12, po më mire që nuk ka botuar gjë. Nuk janë aq pak lexuesit e saj kur zyrtarisht u bë e njohur me të marrë çmimin kombëtar të letërsisë "Penda e Argjendtë", në vitin 1998 me "Ave Maria bahet lot".

Ajo shkroi siç shkruan, edhe kur dalin pushkët për të mbrojtur gjuhët e vdekura, edhe kur ftohen akademikët po për gjuhët e vdekura dhe reagimi dihet. Gegënishtja e saj gati 10 vjet pas njohjes zyrtare të poetes 27-vjeçare, është shprehje e lirisë në një vend që u dogj nga varfëria, nga'97 më pas dhe nga mospërmbushja e një jete më të mirë në liri.

A është poezia juaj skenike, aq sa për t'i hyrë një iniciative të tillë, një tatri poezie?
Skenike, pse jo. Mendoj që zëri i një përcjellësi të ndjeshëm, i një përcjellësi emocional, mundet të shkaktojë tek dëgjuesit prodhimin e një pafundësie imazhesh, vizionesh, gjendjesh, ndoshta dhe të papërcaktura. Përzgjedhja është bërë nga regjisori Bruno Shllaku, që është dhe aktori të themi kryesor, sepse nuk kemi të bëjmë me personazhe reale.
Poezia ka lidhje me imazhin skenik, me teatrin për atë vendosje interesante fjalësh dhe kjo do të ishte mirë të thuhej për skenën, por duke ruajtur gjithmonë pamjen e parë të saj, pamjen zanafillore, domethënë strukturën në të cilën është shkruar.

Poezia juaj që në thelb është lirike dhe nuk merret me probleme sociale, as e angazhuar, në skenë përkundrazi na u paraqit e tillë. Iu është dukur zgjedhje e drejtë kjo?
Ajo që mund të konsiderohet gjetje nga ana e dëgjuesit dhe lexuesit të poezisë për mua është kryer, sepse unë e kam shkruar poezinë, e kam kryer si të thuash atë që quhet gjetje e imja. Gjetje mund të jetë ose ka qenë për regjisorin e shfaqjes.

Ky "teatër" kishte në qendër fëmijërinë, dashurinë dhe vdekjen. Në të vërtetë si ju duk raporti mes tyre në skenë?

Në poezinë time simbolikat e nocioneve që ju përmendët më parë, ndërthuren dhe përdoren si pjesë e natyrshme e jetës së çdo njeriu, jo vetën fëmijëria dhe dashuria, po kemi të bëjmë me një filozofi shumë të thjeshtë edhe pranuese të jetës. Pra njeriu lind me të gjitha ndjesitë e mundëshme. Mendoj se duhet të lindë dhe duhet më fort të mësohet me praminë e ndjesinë e vdekjes. Kjo jo si shenjë e një pesimizmi, por si shenjë e një pranie të zakonshme, që na shoqëron gjithmonë. Kjo as nuk e afron, as nuk e largon vdekjen. Ky nuk është ogur, fakti që pranon filozofinë e të mësuarit me vdekjen.

Mendoni se këto fenomene kanë një lloj tragjizmi kaq lokal, të veriut të Shkodrës, siç na u paraqitën?
Nuk mundem ta përdor termin lokalizëm, por që janë këndvështrime që kanë të bëjnë me një formim të caktuar, me një mënyrë jetese të caktuar, ndoshta dhe provinciale.

Nëse do marrim vargjet që përkufizojnë fëmijërinë: kur t'rritem kam me kenë i vogël; për ndarjen apo dashurinë: flej shpirt, unë mbeta çuet dhe për vdekjen: me jetu s'mundem me dekë s'du. Në shfaqje janë përdorur si refrene, si stacione. Çfarë i lidh këto të trija në jetën e njeriut?

Unë nuk kisha dashur t'i quaja stacione, domethënë ku do kalosh njëherë dhe nuk do të kthehesh më, pra këto nuk janë detyrime, faza për t'u kryer. Pavarësisht se nga një këndvështrim i jashtëm, i ftohtë janë faza për t'u kaluar, por në fakt elementët e secilës pështjellohen, përzihen, rikthehen, hapen, marrin ngjyra, marrin hije brenda personit. Në fund të fundit, ky lloj përshtjellimi, kjo lloj përplasje, ky lloj kthimi herë me qejf e herë pa qejf i këtyre etapave e bën edhe më interesante jetën, mundësinë për t'i shkruar, për t'i shprehur, sigurisht nëse ekziston kjo mundësi artistikisht.

Kanë kaluar gati 6 vjet nga libri i fundit "Seancë dimnash". Janë të mjaftueshme ndoshta për të bërë një lloj krahasimi mes dy librave, dhe gjërave të reja që keni shkruar?
"Seancë dimnash" është vazhdimësi logjike e vëllimit të parë dhe jo vetëm vazhdimësi, po dhe zbërthim. Nëse vëllimi i parë është një tërësi thelbesh poetike, duket sikur figurat, njësitë janë të mbështjellura në një lloj bërthame. Në çdo poezi ekzistejnë të mbledhura këto bërthama dhe në librin e dytë ato zhvillohen, hapen, zbërthehen. Ky zbërthim konsiston pikërisht në mënyrën sesi janë poezitë e librit të dytë.

Për të qenë e sinqertë e ndiej se diçka ka ndodhur në krahasim me dy librat e mëparshëm, shpresoj që kjo të jetë rrjedhojë logjike dhe jo lajthitje prej dy vëllimeve të para. Them jo lajthitje, sepse do të doja që poezitë në vazhdim të mos jenë krejt të tjera, por një përpjekje e paqëllimtë, jo qëllim në vetvete, për të shkuar drejt asaj të vetmes, drejt një poezie, drejt poezisë.

Agresioni Mediatik Kunder Poetes 

Ledia Dushi 

Në jetën reale ndërkohë çfarë ka ndodhur, çfarë ka influencuar?
Më e vështira ka qenë marrëdhënia me njerëzit. Në plan të parë, duket sikur nuk është thënë asgjë interesante, se jeta nuk është ndryshe përveçse marrëdhënie me njerëzit. E punësuar në një punë zyrtare, në Bashkinë e Shkodrës, ku punoj në zyrën e kulturës, e detyruar si të gjithë njerëzit që iu ofrohet një punë për ta bërë, ndodhem në lloj-lloj situatash, në lloj-lloj marrëdhëniesh që mbase nuk janë të rëndësishme për t'u thënë, por janë të rëndësishme për mua që e kam shumë të vështirë për të bërë gjërat që nuk dua t'i bëj.

Të njëjtën gjë e keni thënë dhe në intervistën e fundit...
E kam të vështirë të bëj gjërat që s'dua t'i bëj? Më vjen mirë për të vetmen gjë, që nuk kam shumë lëkundje prej parimeve të mia.

Në punën tuaj me fjalën, çfarë raportesh po ruani me gegënishten?...
Nuk më ka shkuar mendja të përmend fjalën pozicionim, për arsye se nuk kam nevojë të pozicionohem në raport me atë çka është e imja. Eshtë si të mbash pozicionin me veten me atë çka unë ndiej, me mënyrën se si unë mendoj, me tërësinë e ndërgjegjëshme dhe të pandërgjedjëshme të fjalëve që bartim, kështu që e kam shumë të thjeshtë dhe të natyrshme të shkruaj në të njëjtën mënyrë. Eshtë shprehje pa vend të them që unë shkruaj kështu sepse do të mbroj gegënishten. Gegënishtja nuk ka nevojë për asnjë lloj mbrojtje apo ruajtje. Kjo është për mua mjeti më i mirë për të shkruar, mjeti me anë të së cilit, zëri, ndjesitë, fjalët e mia dalin kthjellët.

Dhe që nuk përbën problem as për përkthimin në një gjuhë të botës si gjermanishtja siç ka ndodhur dy vitet e fundit?
Fakti po e tregon që jo.

Çfarë ka ndryshuar sipas jush në mentalitetin e boshkëqytetarëve tuaj që zakonisht e kanë quajtur Shkodrën një metropol kulturor të veriut?...

Unë vetë mbaj gjithmonë qëndrim, për të mos thënë distancohem për një përcaktim të këtij lloji, apo çdo përcaktimi të këtij lloji, të tipit metropol, djep kulture, për të cilat unë jam e ndërgjegjëshme se nuk ka më kohë për fjalë. Sepse këto do të ekzistojnë vërtet nëse njerëzit me aftësi të veçanta në fusha të ndryshme, do të evidentohen dhe do të kenë një prodhim real të përpjekjes. Vetëm atëherë, madje as atëherë, nuk di në do të mund ta përdor fjalën metropol. Por fjalët e mëdha thuhen atëherë kur s'ke asgjë.

Mendoni se një nga arsyet e kësaj mospërmbushje ka qenë lëvizja, ikja e energjive intelektuale nga Shkodra drejt Tiranës?
Kështu thuhet dhe në njëfarë mënyre kështu është. Nuk jam në pozicionin e fajësuesit, nuk mundem t'i fajësoj, nuk iu vë faj. As nuk po ankohem, por ndryshe mund të thuhet se nuk janë realizuar dhe nuk janë gjetur në Shkodër.

Juve po, fakti që vazhdoni të jetoni në Shkodër?
Që domethënë se jam realizuar në Shkodër? Nuk di të them po ose jo. Di që këtu vazhdoj të jetoj, punoj, këtu shkruaj me sukses, pa sukses.

Ju vë në siklet kjo pyetje?
Gjithmonë, kur vihesh në qendër të një vëzhgimi e të një analize, je në siklet. 

Poezi te pabotueme
za kreje ka me ra ndër gurë
para Mordjes
me ujë deti ndër shkarpa
shtri
me faculetë t`bardhë n`fytyrë
me nji sy t`nxjerrë
si prej ma t`hershmes
kënaqësi t`humbun




kisha dashtë
vijën e purpurt
t`qiellit
me e kalue nëpër fyt
e ma n`zemër
e ma n`krye
me i pështjellue
ujnat e përshkënditun
t`kupës yjelëshue
për ata që gjallojnë
(prej) heshtjeje
ditët janë
aromash e trishtimi






s`dihet çka asht e ujit
shpija mbetun mes gurësh
mugullimi i lëmyshkët
sytë e përmbytun
sende t`kafkullta uji
ankthi i bregut
thirrma e pulbardhave
hana e pathyeme
zhvoshket veçse mbi gjak
cirka fjalësh t`langëzueme
n`gojë
ama e rrushit të shkelun me kambë
trup i shtypun me taft
ndër gra soset gjithshkafja
frymë vena mbërthyese
që rrëzohet në fund të barkut
çka përhumbet cijatje grash
çikërrima zogjsh shkapetje uji
ndër shkambije përmbas dallge
za fryme za tingulli s`dihet
ujana asht e mefshët e asgja s`thotë
për ishuj dhembjen që del nesh
e rrethon me tokë






me mujtë me fjetë me kthimin
e pemëve t`mbytuna
e thirrmat e mija shpendve
zotnuesa t` trishtimit t`paqiell
kasolle t`lëshueme e barka mejtimi
pluskojnë e cekin
flamë buzësh e kurrgja s`ashtë n`stinë…
me mujtë me kthimin e pemëve me fjetë
n`mos n`Shpirt Dimni diku asht





pezëm i mishtë
që i ngjeshet trupit
i jepet dritës erës e ujnave
bartun prej gurnajës
e shpendve t`përçudun
këndue prej tytësisë së spërkatun
t`fytthave
sheje e grishjes
trajtë e vetit t`ngafisun
shtangim i sendeve
t`linduna peng
nën flutura t` kuqe
frymojnë toka t`zhdukuna
heshtje t`ndeshuna
t`ngjituna “keq”






me iu largue rrokullisë
fije nga nji fije shiut ndër zogj
e diellit ndër cirka territ t`ruejtun
me emnat nën truell erës kacavjerrë ndër dega
me e marrë mallin pa t`nisë përtej
vegimit kunora me i gjuejt
me i ikë Zanit që endet përmes pemësh
Frymës së Liqenit t`Plaguem…
fije nga nji fije me i ikë Trandjes
ankthit se hana po t`lëshohet shpinës
cungjet mbetun bregut fjalët e thanuna
heshtojnë pështjellun n`hi





syçilë m`shtihet Vdekja kur Frymë nuk ndeshi
uj` e heshtje mbledhi n`fashën e kësaj dite
me diellin plasun n`vorre e tinguj ndër lutje
tue pritë me nxjerrë toke ndoj pemë a ndoj njeri…
ku me e marrë kohën qё n`ty me u ndeshë m`duhet
tash nis tmerri i frymës që s`t`mbërrin
nis mungesa e ditëve që kanë me ardhë
pa mehë n`amë zambakësh t`mpitë…
diku na pret vdekja kujtese me na shlirue
shkrimja e amës së dimnit n`shi
e ndoshta tash m`duhet me e shtrëngue
pse zemrës heshtinë ia kam prishë...
ndoj Shpirt ka me u ulë ndër prroje
dimnor me heshtue kohësh të mbulueme e sendesh
zemrën me e zbrazë gjak me e ndejë ndër pemë
e parzmit me i shti krejt qiell t`tërbuem






ka me kenë mars
e bari ka me shndritë
ndër fije t`lidhuna shiu
deri t`kryhet vezullimi
ka me u ba natë
për me dalë kryepështjellun
n`mjegull shtjellë humbimi
ballit me i lëshue andrra
përpos shtrojes s`mbrame
me u këputë pendazhgulun
n`ndoj shtroje flijimi...
prej uji asgja s`vjen
heshtja na i heqë sytë
e nuk na len me pa
si rrëshqitet n`bar
kur don me kalue n`mars
e shtegu për atje
të ndih për kah Qielli
t`ligë t`plas përtokë
tue t`shti djegën
veç për ndoj Njeri




zymtie e tmerri janë orët e mpita
t`liga prej afshesh e dielli mprehun zjarmesh
kaherë zhgulem mbas pemësh që barten për kah qiella
lëkurë e bjerrun vetit m`asht terrja edhe zdritja…
asgja nuk asht gjallimi as vaji i zhgrehun
as vdekja që mendjes m` del e m` hyn
birue m` ka t` tanën
kso lige të ndjellun që m`shtihet trishtim…
prej lutjesh e bari asht shkambi i ngulun
n`liqe` ngjitë heshtjes e ujit n`mbarim
shtegtimi i syve lyp tash nji gur`
kso lutjesh me fshamje iu asht shkrypë përdritja…
tokës që mbetet t`pakrena do flutura veç krahë
mbytë n`krahë e s`shkruejnë flatrim
gjakzbrazun zhvendosen n`mos ardhtë Gjithçkafja
plym ardhtë Tytësia




ksisoj asht dimni ma mirë nuk mundet
do t`ftohët shkula prej s`nalti qet
t`shtihet se gjithçka shtyhet edhe pemët
përpos pezmit erë e ndërkryeme n`liqe`...
liqe` e erë pështjellohet ndër ne
krejt ajri asht venë dhimbë shtaze asht
fryma lëshuese e burrit n`za ankues ndesh
kalamendjen ndër sende shëndritëse la...
kisha dashtë kso gjaje me m` tërbue vdekja
aty e marr ngujue krejt çka s`hahet
atë frymë lëshuese hurbi n`mushkëni t`hueja
ksi kohe asht dimni e ma mirë nuk bahet…
koha asht ajri që s`na len me pritë
shujta e qiellit që lidhun mban terret
prej lande t` zezë asht gjaku blirues
fije e trishtueme e sendeve





liga e pakëndueme asht koha e liqenit
krellë e mbytë n´retë e uluna përmbi
nginjun drujsh e zhveshun varkash
sytë m`rrinë pajtue kso duke t´rishtë...
t´lëngueme t`paprekuna m`janë kurrkund
fjalët e t`thanat që kisha dashtë me kthy
prej njaj` heshtje brija-dalun t´shkëlxyeme
gurësh e frymësh e cirkash copëtue n´dy
dallgësh marroke që shkojnë tue rrahë
e retë përfundi e barnash n'kulm bamë nji
fjala gurgullim (uji) veç peshqit len pa fjalë
e thellëta e ujta e dritshmja janë vetit gja e tij




prej prrojesh e gurësh mbas dielli ndritun
do Zotash pa prehën rri tue iu lutë
m`i mbyllë sytë Vdekja me m`marrë
do djega nisë e m`shtihet Burrë…
n`çka me e ndalë mendjen kur je kso ujnash
e Fryma që t`ndeshë duket asht e mprehtë
i sillet idhët detit e ranë nuk hedhë
prej fundi e rrajësh s`shtjellon veç prehë…
un` ma nuk flej kaq larg kurrë s`kam kenë
hapësi t`pashpend Zotash m`zhgulen kresë
muzgu hedhë konopët ndoj mali t`verdhë
do Vdekje t`pashkrueme ah t`kishin me m`ndjekë…
me e pasë Frymën që lyp gjallimi
veshë n`danga drite me ia kërcye gjarpnit
asgja mos ndodhtë ngjeshë lule-zbehtave t`parzmit
sendet përçudnisht mrekullohen u bjerrtë kuptimi




errtue asht mbuloja
që merr pullazet
me hije zogjsh e gulçesh t`stërkaluna
prej shiu grishës
që ka me e nda hanën
sendesh tjera e gropash t`hapuna
tash vjeshtë asht
e dita vjen tue lëshue qiell tokë e gjeth
turr` n`nji gja t`prajtë
që shkon tue u pështjellë
e ka tingujt e vet
që vjen tue u ba e thellë
der` t`bajnë me u dridhë
der` t`bajnë me u mbledhë





toka rish` ka me u mbyllë
asgja s`asht me iu dhanë sendeve
lule ka me kenë heshtja që e avit Kohën
fjalët kanë me m`nxjerrë kso mendet
i dritshëm bregu që vjen derdhaujë
shkula rane pulbardhash përmbi hedhë
gjakut t`thithun m`shkojnë stërkalë zjarrmie
njajo heshtje e s`asht ma ndoj tmerr
këtij deti e qielli stuhisin pulbardha
e diejt që ende s`kanë zanë me u fshehë
zhgulen prangueshëm pështjellakë trishtimi
ndër gurë prore t`rrëzuem guacka e mungesë
me e ndjekë me mujtë me e ndjekë me fjalë
me e ndjekë me sy atë sy që zogjtë i ndjekë
me ndeshë n`asgja flatrash me u shlirue
krahësh e krahёsh e krahёsh me u hapë
me tretë




ky shpirt që zhgulet me u shlirue kocash
asht zogu që ndrin i qiellt ndër duer
e nata nata që bahet përshkënditëse
asht ferri i ndezun që na e ban mirë
koha asht e prekshme e matet me flutura
fryma e detit me krahë e shpend ikësa
flutura që enden e shkruhen mbi tokë
nuk kallëzojnë nuk heshtin veç dinë e vdesin
m`bahet se thonë asht i bukur prilli e maji
mandej ditët marrin frymë për ta e ndalen diku n`vjeshtë
ah për t`errëtin shpend që bart hjekë tue heshtë
vetё Deken pёshtjell me m`mbërritë






nji ditë ka kalue
prej kohës me diell
zogj n`mbyllagrusht
ajrit i vijnë
Fryma fundit t`barkut
shkon tue dridhë
prej kohës me diell
veç nji ditë ka kalue…
ujit shelbues liqenit kaluer
jepet i palangët shtegu i reve
me dhè rrëzohet terr
gjumi i pamendim
Shpirt çohet pezmi
i këputun i kenieve...
prapë Frymë vjen gjallimi
i t`shenjtave këputje
malit teh-kuq përshkohem
n`vjeshtë pemësh rrethue
me trandje larg gjakut
që t`mbyt pёr vedi
zafillja zen` shpirt
kso gjaje t`vetmueme




t`gjithë jemi tue vdekë
nën kët` qiell t`pakët
e nëse çohemi ia mbërrijmë
me i vu vetë yjet retë
e me i pikue ndër pemë
siç duem me t`gjitha ngjyrat
e frymat me ujkata pa mundim
i nxjerrim krejt mushkënish
e heshtim kur lulet vinë me ra
e s`dimë me thanë "asht` gëzim"
por Dielli Dielli asht
nën kët` qiell t`pakët
i zogjve përreth ujnash
që s`ia di andrrimin
drue veç çka lypin
kurrë s`kanë me e pa





ajri pështjellues asht litanì e mbrame
brigjesh t`pandeshuna endet
për diell t`mbaruem e jerm
e nuk lëshohet n`kurrnji za
veç ndjesive i vjen
e shfryn sysh e gjymtyrësh t`errëta
eja eja n`barkën teme
se natë asht nata e dita shëmtì
e un` jam i zi e t`grishi n`barkën teme
zhveshun rremash e shenjash për me u mbërri
me ia ba liqen liqenit





ngushtue asht shtriga e shtrueme ujnash
me e paditë vorbën e arrnave që ia përflakin shtatin
mandej flatrimit i jepet kah t`dojë
me e thur me e hangër ndokendin
kundruell këtij uji t`lum` që vjen bashkë me qiell
përdritun prej shtjella e shtjella zogjsh tunduesa
m`lëshon zanun njak ndoj andrre përzie
me trupin zhveshun marrjet gjuejtun ngulun n`ushujza
nji kah nji therrat e territ ngjeshun shtihen ndër fshehtësi
shtriga e shortì n`mue tëhollin e ntrashin vorbulla
n`gjetjen e fundme t`ndoj langu t`zi gjith` i fshehun
shpirtit tem që zhgul rrethin e tokës e bahet Diell




mjeseve mundesh me ba sende me driten
me iu ruejt me ba sy e sy e sy pёr me e gjuejt
mos me marrё frymё mjeseve tue kёrkue gjumin gjithkah
mjeseve mundesh me i shtri nji kah nji lutjet gojёlangёta t`mbramjes
t`Zotave t`ngulun t`zhgrehun n`vaj pёr Lutjen n`kambё
pёr tana herёt qё s`i je dhanё qiellit t`territ tue ia zhgulё pemёt
mjeseve mundesh edhe mos me u lutё ma mbas diellit qё t`ban pёr lojё
e t`prish pёr gjumё tue pa ara e ara e ara t`lame n`ar me drapna e drapna e drapna t`zhdukun





tanё forcёn kena me vdekё me krahё t`lulёzuem
epjesh e pasjesh t`do lumnimeve pёrreth qafe
Shpirtnat pa fund ah t`kishim shumё
me ia lёshue Dreqit prej kso goje frymёdhaniesh
shpend t`stёrmёdhenj kambёsh e flatrash
trupat curake i kёrcejnё tue vizatё dritёs
pemё n`pemё lёshohen me e lidhё ajrin
fije fryme t`pёshtjellun lёbyrёse mushkёnish
asgja nuk sjell drita kur bie e thehet
plasun coplash ndёr gjeth` e shi
do flutra befti i vihen n`shpinё boshit
tue bartё prej thellёtit frymё bar e kthim





m`bahet vjen prej nalt shkruhet dritё nёn dhè
ai mall i pafund lidhun n`liqe me shpend t`kryem pёrmbi
mbyllun n`fund gjumё e jerm e jerm
tretem malit me Shtriga tjera tue grish mjegull e shpirt
s`mundem me ndejё ma shumё n`tokё
duhet rruga e gjarpnit pёr kthim si me iu fut nji fije t`reshme pa fund
asht mirё me u mbushё n`flutra t`çiluna qё t`shtrihen nёpёr trup
t`ngjisin pёrpjetё e nuk ndjen ma mish
n`kёrkim t`ndoj cope dielli
gjen veç gjakun tand qё s`derdhet e s`thahet as ngjeshet kurrkund s`miri 






si diell asht me i pa pemët tue u djegë
netëve t`përmbytuna kur ndihmë t`bahen me vdekë
n`jetë me u kthye asht zjarm i fikun krejt
e derdhen e derdhen hi pemët e nguluna n`kry

qiellit lëshohen n`tokë shenjat me u lexue
dheu niset i cekët me sendet ndry n`gja t`vet
mjaftue mbetesh n`nji mall që me dritë t`huej zbret
e t`mban sa të duesh me pa pemë e pemë tue u djegë



si plaset toka mjeseve herёt kur drita asht n`t`lindun
liqeni sjell veç mjegull e pemёt pemёt vishen e vishen
me frymё t`kёndelluna e t`kёndelluna
(qё) kishin me kёndue mos t`ishte agim
tash sall frymё janё e frymё marrin
qё kishin me dashtё sy mos t`ishte agim
tash sall mushkёni t`ruajtuna n`dhè
ngjeshen drujve e barit lёshohen pёrpjetё
s`kanё qiell as tokё as agim shelbimin
qё kishte me qenё edhe sy edhe za
mos t`ishte agim avujsh n`liqe`
çahet toka mjeseve herёt
kur drita asht n`vezё e shpendi asht dihatje
agimit n`atё t`thyeme kohe
kur mundesh me gjetё shelbim





qyshkur e di se kam me u kthye Atje
ma nuk flej e natёn sjelli nёpёr qafё
ngjye n`tymnajё aromash lёshue tokёs s`mbyllun
muresh shkunden Zotat e shkuem
qё s`dinё me i ikё dritёs as qetёsisё
tё bardhё e tё zi e lulegjakun
qё ia prin dritёs ia mbledhi vetes rrotull
lutje thithi e lёshoj frymё qё s`i di
veç e ndjej qyshkur e kam gjetё se kam
me u kthye Atje ma nuk flej veç
pres kthimin qё s`ia di rrugёn zanun
n`lulegjakun qё ia prin dritёs
sall me tinguj e tinguj t`heshtjes
n`kёt` qetёsi t`Zotave Symbyllun
qyshkur nuk flej ma e di
se kam me u kthye Atje





tash asht natё e qiellit fryn erё
e hije e hije kam qё zbresin n`tokё me tinguj
ajёr krejt m`vinё
e s`di çka me zhveshё mos me e ndje kёtё brymё
a kryet a zemrёn them
harresёs me ia lёshue
frymёn e hidhun me e mbyll n`nji gur
hijet qё zbresin me tinguj t`qiellit
a tё kohёve e m`veshin n`brymё
tue mё ngjitё n`lёkurё pemёza e pemёza bore
kryet a zemrёn a sytё me heqё
a frymёn qё m`vjen gur n`stomak e m`mban
n`kёt` mehje t`stёrzgjatun n`tokё





kam andrrue pёrnatё fytyra edhe pse s`janё (prej) njeriu
a janё dashnie qё t`çon kah pёrjetёsia apo veç toka lёshon gurё pёr dashni
ndёrsa qielli t`merr e t`nxjerr matanё kah asgjaja e sigurt
ndёr andrra fytyrat i kam pa e kam ditё kah asht zjarmi qё djeg
sa herё e kam nxjerrё veten prej aty gjysё pёrzhitё pёr me u pёrzhitё edhe ma
e me u mёrtisё nё t`vetmen lёkurё temen
andrrёn me atё fytyrёn qё t`djeg e t`nis m`at`anё pushtue pёrbindshёm Pёrjetёsie
a asht pёrjetёsie fryma kah kam ardhё e tash veç ujna e ujna e ujna qё i thithin
lule e lule e lule si thirrce pёr matanё e i pres me ra e me ra pёrmbi mue
tё denja me mbi nё t`vetmen tokё t`mundshme kokёn teme





gjithё dielli qё fshihet n`krye ka me u ndezё zjarm e flakё
me u kapё flokёt kanё e pёrjetёsi rane t`pashkrueme
n`mend kanё mbetё me u pёrshkёnditё n`dashni
shkapetёse sa pёr qiell sa pёr dhè
ndёr pyjet e mjegullueme zhytuna ndёr mendtё tona
çohet peshё ajrit Fryma e na merr t`gjithёve n`trupin me Dritё
e na shёtit nёn hanё pёrdёllye n`nji lutje n`nji lutje shelbimi
thanun n`nji gjuhё vaji t`pёrshpirtun pёr gjithё Zotin
qё zbritet e na flet me emna pёr qiejt tokёt e dashni
(e) vdekjen qё vjen tue na afrue kah vetja
kanё me kenё vetёm risht me gjithё nji pyll zogjsh t`ikun pёr me vdekё
n`borё e me ba gjak me mende t`ngulёt n`ndonji shkatёrrim
qё kishte me ia ndezё pendёt nji kah nji e tash sall pylli e bora pa shpend pa ajёr
pёr kso djege nuk t`epet kurrnji za i vetmi shpend mejtues sa ulet ikё




dashnie shkrue n`ranё tempulli me trajta t`rrjedhshme guri
Zotash qё ngrihen tinguj e flori derdhun mbi ranё t`hedhun
ujё ma parё tash sall danga keniesh notuese ndёr sy
sytё çka lypin e di lёshue n`tempuj grash gjakthithuna lamё n`ar`
randё asht me fjetё me kso dangash n`sy e tinguj qё brymen n`ajr`
tempullit dashnia shkrue frymё me trajtёn e gdhendun t`nji Zoti qё t`ven me e
thirrё
nёn trumzёn e butё qё digjet e digjet e digjet tym e ajrin dend fjollё fjollё
e t`shtrin n`atё ranё t`shenjtё tue t`shtrue pёr gjumё t`kulluem
prej ku s`kthehesh ma mundesh me u nisё vegimesh ranet parzmin me e ndezё
me kenie e kenie e kenie qё kishe dashtё me ndeshё
e fikesh zjarmesh hyjnore tue lypё me t`puth




e di si kam me kenё e shtrime nёn dhè
e verdhё si sendet qё ndeshen pёr diell
kam me u zhgulё ma s`fundi me i gjetё
Miqtё qё kisha dashtё me i marrё n`grykё
sa herё kisha dashtё me dashtё
me u qasё t`papeshё si sendet e pezullta
qё i sillen luleve barit pemёve dritёs
Shpirt pёr Shpirt me u kundrue e mos me pasё t`ngime
aromash e tingujsh e rrezesh e qiejsh t`papёrshkuem
me u amshue me u shelbue t`Pёrdritun t`Pёrdritun t`Pёrdritun
Shpirt pёr Shpirt t`paterr t`patokё
me Miq e Miq e Miq t`pamundun
qё kisha dashtё me i marrё n`grykё sa herё kisha dashtё me dashtё


(...pёr gjithё ata qё ma nuk janё...)



ka me kenё ky fundi
e fund nuk asht n`mos
i pastё t`gjitha ngjyrat
t`gjitha ngjyrat n`nji ditё
n`nji natё pёrnjiherё n`nji farё
pёrplasjet n`nji farё fundbote
nuk kisha me kenё ende n`tokё
mos t`kisha njohun tem vёlla
mos t`ishim tund n`t`njejten enё
me gjak e limfё e terr e
landё t`zezё qё ah ta kisha pasё n`gjak
t`i kisha hapё gjithё damarёt e venat
me e fut mbrenda atё thirrje pezmi
atё fyt tingujsh t`shtjerrun
ta kisha shti n`gjak atё Zot Honesh
ka me kenё fundi ky tash
plagё s`ka ma e gjaku derdhё asht
me gjithё shpendin e spёrkatun shenjash
dhanun mbas flatrimesh me frymё qiellnash
pёr mos me ndeshё ma kurrё tokё


janё do lule veç
ngulun ndёr ngjyra t`dritshme voji
qё rrijnё gjallё e t`bajnё me kja
t`kisha me ndejё gjallё si lulet n`voj
t`ngrituna puçёrr pёrpjetё t`nguluna n`sy
t`kisha me vdekё aq lehtё sa lulet n`voj
ngritun leskёr pёrpjetё nji vdekje t`harlisun
pranvere me pemё e pemё e pemё t`gjelbra
e shpend t`copёtuem qё kishin me ba gjak e gjak
veç pёr t`kuqen qё kishte me ndejё me pemёt
(se) unё e di janё veç do lule
ngulun fort n`nji dёrrasё
ngritun currek n`voj aq thellё
sa t`bajnё me kja veç
gjak nuk ka kah del
(veç) do lule n`atё dёrrasё rrethue me t`kuqe
me t`kuqen e mbrame qё t`i zen sytё
tue t`numёrue mbi krye kohen




asht dashnie reja e zezë e dimnit shtrue n`ranë
kso dite e nuk due me i hapë sytë me tokën mbrenda tokën që kisha dashtë
ma nuk kallëzoj ma nëmos kam me vdekë
me ajrin tingëllues sendesh t`qiellit
jena vetëm me ngjyrat
trandun nën kambë mbytun me det
n`dimën ngjye krejt shpirtnash syçilun
zhytena kthjellёt ndёr ujna t`errёt e zhdukena thellё n`askund




janë tue ardhë ujnat me m`marrë
tash asht ora e kam n`trup
ka me m`çue kah vdekja ka me m`çue kah jeta
nuk vlen me u thanë
fmij kam mujt me ngranë shega e shega e hurma
e mos me u ngopë tash ajri s`m`ngopë as zemra që mbaj
as sytë s`m`ngopin aq duen me pasë
gjak s`di sa kam as jetë as frikë as dashni
as njerëz me humb as mend me nxjerrë
nen re asht liqeni që s`ndihet mbi re asht Ghithëfuqia që s`ndihet
vitet s`janë asgja dëshirat janë deka na i bjen ndër duer
liria na i humb gjallimi na i ban me diell e na len pa sy
prapë s`jam aty me pa
e s`shoh n`kët` kërcim ma fort hijesh n`mesditë
se krahësh e kambësh vallëzuese

Afresk pulbardhe





Netëve

hana bie ndër plepa,

zogu

nën vezë ruen tin gujt,

poshtë fytit

lëshohet nji yll pirate,

shuhet n`gjumë…

Larg, krejt larg,

kryqa me vajza t`ngjyrta

ruejn

delfinin e mbetun n`breg,

pulbardhën

n`synin e ranës.

Mbi derën e detit

u fal

nji baluke pemësh,

me përdritjen e krypës n`degë,

me telat

si bar

t`mandolit t`mbytun…

Diku afër

vdiq nji delfin

me fe t`dallgëzueme,

nxirrte kryet

tue vizatue thirrshëm

afreskun e zemrës

me pulbardhën e dlirët

kur pështillte

fmijët e palindun

me gjakun e diellit t`mjesit.


Valle n`korrik


Tash

që ka përkul vetullat

Korriku,

nji kandil pa tym

fryn pelenin e hijeve,

shkund kryet

me kujtim

ere e shiu…

N`hapsinë

me nji shportë mali

ndihet pikëllimi

që s`po i lëviz

shpatullat.

N`nji kopsht

t`harruem prej vetes

janë do lepuj symbyllun,

nji grue e fminueme

n`qetësi e mekun…

Herët

lëshohet nji re e hollë

me e shtrëngue stinën;

zogu i ajtun

haset qetueshëm

për nji qoshe të gojës.

Përmbi ne…

liqeni…

Nji grue u rrit,

u rrit fort;

n`fund

mbeti nji bluzë fmije

vjollcë…

N`nji çast Korrikut

u vyshkën

gjurmët e nji stuhije

që la dy ujq

e nji dhelpen…

dhambëzojshin

tue luejt me drenushën

vallen e bambusë.


Laurat bahen taste


Mbramja këputet prej stuhije

tue përhap n`gjuhë,

trupthin e shkepun t`nji kange…

Nën përkëdhelje uji,

fole manaferrash

ma shtrëngojn` pulsing

me fjoka t`kokërrzuem

t`gjetheve n`rrahje.

Rruga e drujthapet der` n`kodër,

ku nata shthuret

tue turbullue fragmente

ku bleta ashtë brrune,

mjalti ka zjarm

n`zemër t`vet.

Mbas shiut

ulen vorre t`diellta,

lulet kjajn` për to

tue helmue flutra

që hyjn` n`hanë,

pështjellun

me liqej t`bardhë.

Kjo mbramje

ashtë terr i lejlekët

ku laurat

bahen taste bardh e zi,

ku t`vdekunve

Maji

i përdredh parzmet…

Akordet

Luejn me çilësin e shtrigës,

Ndiejn` n`dammar

marimangat e argjilta

kur thithin

lule-harresën.

Qeshja e vjeshtës


Shputa e malit t`verdhë

m`ngjallet n`faqe,

përlyhet

me t`qeshunen tande…

Prej çmendinës t`currilave

nji kurth uji

mes dy gurëve

shtyhet

tue i ba

këpucë t`shkrime

hijes.

Flokët

Si telat e vjollctë

t`nji reje t`elektrizueme

lëshojn` te unë

kërpudhën e trimnueme

me bletë t`fikuna

n`krahët e shkreptimës…

M`mungon hardhija

që e pata njohun

n`dritore

se ma dashunoi shiu…

S`e gjej ma ledinën

ku bari

kishte çilë sytë

n`dele…


Nervat

përnatë

m`marrin formën e lules

që i mori erë plaku

tue e mbytë,

ia gërdhishtte

fytyrëzat

me thikat e fshehuna

n`mjekërr.



Pemë pjeshke


Nji fmijë që prekë pjeshkë,

lëshon hinin e folesë t`fluturakut

t`mbytun n`grope t`diellit…

Lepujt

mërziten n`nji vend,

ndër gishta

m`lëshojn`

majat e pushit t`pjekun

netëve shëtisin e m`frigojn`,

tue vjedhë hijen e lugatit.

Shtrati tundet,

lëshon hije t`lidhuna

me druj t`kryqëzuem

që s`kanë lidhje.

Qyqja

me rrjetë tërfili n`sy

e me lulezezë

përgjatë skjepit

ma gëzon barkun

dersa liria

përplaset n`mue,

m`dridh lëkurën

tue ma plasë n`be,

ma nxeh trupin

nën qimet

e pjeshkës t`plakun.




Gulçi i pllumbave


Puthja e dhanun prej kohësh

lëviz gulçin e pllumbave

që edhe dheun

çlirojn` prej toke…

Te dyert

pret kalina e zhveshun,

e mardh natyrën e shpërvjelun.

Pranvera e vërtetë

lëshoi lotët,

piu etshëm

frymën e të tana vernave;

bashkë me qiellin

pasqyroi ndër ne,

rreze t`fikuna

n`tjegulla resh,

dersa fytyra

u kris n`njolla…

Uh, ç`frymje t`ashpër

më la në fyt shpërngulja…

Dritat u fikën

prej zhurmës së qirave…

Se shejat

Mbërritën t`gjana

e krejt bosh,

me tinguj

që shtrydhen n`kupë.

Koha n`fund

përfytyrueshëm fal

përshtypje

n`formë Njeriu.

Stina e lejlekut


Sa here mbytej lejleku

prej tymit mbi oxhak,

pranvera helmatisej

me lotin e vet,

s`gjente grope uji

me e pi dimnin,

qershitë e para

n`gushë

kanë ba vend…

Shkambi

s`e din madhësinë e vajzës,

e shtrime

kur lëshoi kambët mjesi.

Maji

ka lanë te unë

gëzimin e puthjes letargjike…

Vetëm jam

der n`kufinin e ballnave t`krahëve.

Nji natë,

hera e fundit e Majit

ma shau kangën e re…

Sa gurë t`çmuem

pata n`gjoks…

i ftohti i treti, i thau…

Tymi e ka lodhë lejlekun

der` në të fikun t`zjarmit,

qershitë e vogla

n`gushë

gjetën degën,

u nxinë

kur terri

m`u përplas

n`fytyrë.

Gjumi i kamës

Ngarkue rrin

dera e gjumit të kames,

hapet përtueshëm,

se koci

ashtë çartë

prej pushimit.

Para e mbrapa

vijn` Njerëz,

toka i vjell…

Shoqja

m`falë lule

me shumë ngjyra,

der` n`mërzinë

me hijen e shpisë.

Kur erret

s`ka ma zogj

me tjerë n`sheti`;

zinxhirë krymash

ka lidhë zogu ma i madh,

n`pupla që bartin pluhun,

për vete e për tjerë.

Mur sysh

me bojë qerpikësh,

piktura t`vogla happen,

prej tyne rrëzohen

trupa t`mekun…

Krejt, krejt si n`përrallë…

N`trutë e mi

grihen e shkrihen

kukulla kineze

tue më lanë n`shpirt

shijen e krypun të jashtëqitjes.


Familja n`ballon

Herët,

n`mjesin e shuem

n`kukullën pa trup,

mbeten

sy e vetulla

bojë qielli…

Sa javë

pa e vu re

frymimin e dikuj

me tre emna

që n`qafë

m`ka mbyllë flokët,

e kurrë s`ka fund…

M`ftohen figura n`fyt;

Ndjesi t`ngrime pij

der` n`familjen

n`ballonin

ma t`hollë n`botë…

Kur prek qiellin

që si për lojë

shënon

mesin e nji figure,

përdredh zanin

reja ma e afërt,

sa lëshohen,

kërcej

me t`shkrueme

n`buzë e n`duer.


Mirë ardhtë

Nesër

n`lule t`mërzituna

tjegulla t`bronxueme

kanë me u futë

n`andrrën e detit…

N`korridorin tim

prej fundosje ngjale

shpendi i mbetun i dritësu vra

tue ardhë te unë;

hana

u stërpik me gjak…

Ah, luanë të dhomës sime!

M`rrokni fort!

Ma merrni frymën

që po m`i kryqëzon kocat…!

Sa i vjetër ashtë pylli

për mos me u vorros

n`sy

t`kujt shkel mbi të…

Kur t`na ndalin shoqja

që rrin

n`votërza t`pritjes

kemi me u harrue

mbas orëve

tue lind

n`nyja pemësh…

Se mbramë

Ma preku kambën

kopeja e zhdukun…

n`breg

me gjuhë e shtyj dallgën.

Mirë Ardhtë…!

N`fund

N`kërkim

tue pritë me u gëzue

me hungërim prej rane,

nisim e rrejmë veten.


Mike


Kam hapë bira n`ajr`

për me marrë frymën…

Zogut

iu puplue zemra;

ta njoh

lulen e pjekun

t`syve…

Nata,

vile me kokrra hane;

pjergulla

sjell mushtin e andrrave

t`pështjelluna;

bota e kafun krejt

ashtë nishani

që kam n`gjoks…

damarët e mi

t`përpjetun

ma kanë vra zemrën

që shkapetet

për shtroje t`erës

tue hy

prej plasave

t`mija…

Se kurmat tanë

kanë nervin e qetuem…

Nji dardhë e beftë

prej nalt

t`na e thejn` menden.


Rrima e bulkthit


Rrima e bulkthit

shfryn plasshëm

kangën e mbytun n`terr,

gjaku bjond

i lan zogjt`

n`pëllambët e barijve…

Nji foshnje langu

e randon mbramjen

n`ballin e kaftë

prej shpendsh

n`vidha

lozonjarë…

Nën diell

qafa ime

ka vargje laureshash,

me gjokse t`çame,

si manjolat

n`buzët e ciganeve…

murgeshat

kanë rruzare gështejash

t`numërueme

me katër lëvizjet e dorës…

Se lumen e shpuen gjylpanat,

xixillojat

mësuen me notue.

Tash

flej n`shtrat delfini,

luleve s`i afrohem,

se tulipanët janë kullue

prej shpërthimit t`vullkanëve.

Idhullit ia putha brijt

që i lindshin sa qeshte…

Por ishte fort fmij,

vdiq prej përrallave.



Andrra

Andrra mbërriti para meje

tue lidhë

kocat e shtratit,qeshte

me lotin tim

ndër dhambë…

Nata ra edhe mbi pyll,

shtazët

nisin m e u puth…

Zemra u shkund

përmbi gjethe t`ftohuna

n`zgavrën e mbetun

çelnin kanarina,

bimë t`sëmuruna territ…

Unë mbetem,

vetëm unë;

fmijt n`kullat e dyllta

gdhendin gjumin ndër druj…

Ka kohë

që reja derdhet

e nuk më veshë;

andrra

ashtë jeta.



Mbas…dite

Mbas…dite

kur ashklat e zhurmave

mbeten t`vetmueme

n`pyllin

që digjet përditë,

lëkundem mbi djepa

që s`di

ku i kanë anët.

Larg prej themeleve

ku kishin hedhë

nji turrë drush,

flaka shkundej me akull

për mos me djegë gjithçka,

e forte mbrenda

u hidhte,

kurrkush s`e kuptonte...

N`mesnatë

kur trutë mi

pjekin tru egërsinash,

dikush

lëmon me gishta hanën...

Atëhere

unë mpakem,

strukem n`brij,

nisi me gdhendë

vdekjen e plagëve.


Prej detit, shija


Shija e andërrt e detit

m`ka mbetë n`gjuhë, n`sy,

n`thoj…

Diçka m`kujtohet

prej bregut

që shtrihet

mbi kambët e zhveshuna;

gjallë duhet me kenë

guackat

që ngaherë

n`gushë m`i varnin

zemrat.

Shija që ndihet

vetëm kësisoj

m`pështjellet ujshëm

përreth ndijimit.

Kthehem lehtë kah erdha;

diçka si vetja ime

dimnit mbetet

tue njohun ma mire

mbrendësinë e lagësht.


Zjarmi ashtë qeshja e diellit

Liqeni për dashni

ka trajtën e territ…

Kallamishta

rreh zemrën time,

frymon

kolibra t`hijezuem

rreth hanës…

Ndërqiejt

përpjekin

re t`brijzueme;

flaka e hijeflokëve

gjallon n`nofull t`dheut

tue shkëndijue,

zjarmi

ashtë qeshja e diellit.

Ledia Dushi
Kein Wald für die Bestie der Beschwichtung...

Ledia Dushi wurde 1978 in Shkodër geboren. Sie studiert an der dortigen Universität und hat 1997 und 1999 je einen Lyrikband veröffentlicht. Sie schreibt auch Prosa, Essayistik und Literaturkritik. Im Dezember 1998 wurde ihr vom Kulturministerium der Republik Albanien der hochangesehene »Literaturpreis« für das beste Erstlingswerk des Jahres 1997 verliehen. Die Verleihung dieses Preises löste eine heftige Debatte aus, da Ledia Dushi in der literatursprachlichen Version des nordalbanischen Idioms schreibt und nicht in der 1972 dekretierten Form der »vereinheitlichten« offiziellen Standardsprache, die zu ungefähr 80 Prozent aus dem Idiom des albanischen Südens besteht. Zum vehementesten Gegner der Verleihung dieses nationalen Literaturpreises für ein Werk, das ausserhalb der Normen der offiziellen Standardsprache geschrieben wurde, machte sich Dritëro Agolli, Staatsdichter unter Enver Hoxha. Er würzte Mutmassungen, es handle sich um einen »Kampf gegen die vereinheitlichte Schriftsprache«, mit dem die nationale Einheit der Albaner zerschlagen und Albanien geteilt werden solle, mit Formulierungen wie: »Hier zeigt sich am offensten das reaktionäre und primitive Denken dieses Grüppchens, das einmal in der modernen Extravaganz europäischer Casinos auftritt und das nächste Mal in Bocks- und Hammelfell gekleidet aus den Höhlen der albanischen Berge hervorkommt.«

Ledia Dushis Lyrik weicht erheblich von dem ab, was man in der alljährlichen Flut von Lyrikbänden in Albanien in den letzten Jahren zu lesen bekam. Während der überwiegende Teil der Lyrik jüngerer und junger Autorinnen und Autoren formal und stilistisch im Rahmen braver Konventionen verharrt, ein kleinerer Teil sich mehr oder weniger gewollt um ein »avantgardistisches« Outfit der Texte bemüht oder um jeden Preis »mutig« sein will, sind Texte, die - wie die von Ledia Dushi und einer kleinen Zahl anderer Schreibender - einen frischen Wind unverkrampft in die albanische Lyrik einbringen, eine Ausnahmeerscheinung. Ledia Dushi schreibt Gedichte fern von oberflächlicher Metaphorik, ausgelutschten rhetorischen Figuren, leierndem Rhythmus und sonstigen abgestandenen »dichterischen Mitteln«, ohne in krampfhafte Originalitätssuche zu verfallen. Mit subtiler und sensibler Feder schickt sie den Leser auf eine Reise in die inneren Bezirke seines Bewußtseins, in sein Reich der Assoziationen, Visionen und Emotionen. Es gelingt ihr, in einem traditionsreichen literarischen Idiom genuin moderne Lyrik zu schreiben, ohne modisch zu werden oder in traditionellen Mustern stecken zu bleiben. Jeder Leser, der die Bücher des albanischen Jahrhundertdichters Martin Camaj (1925-1992) kennt und liebt, wird sich in Ledia Dushis Lyrik sofort heimisch fühlen. Auch Martin Camaj hat in seinem als »rückständig« und »rural« verschrieenen nordalbanischen Idiom moderne Lyrik geschrieben, albanische »hermetische« Lyrik vom Rang eines Quasimodo oder Ungaretti. Ledia Dushis Lyrik hat der ungekünstelten, konzis verknappten Lyrik Martin Camajs, seiner lakonisch-tiefen und vielschichtig-substanzreichen dichterischen Welt durchaus einiges zu verdanken, spricht jedoch mit einer eigenen, ursprünglichen Stimme, die im Lauf ihrer individuellen Entwicklung sicher noch unverwechselbarer werden wird. Bereits von ihrem ersten zum zweiten Buch hat sich ein deutlicher Entwicklungsschritt vollzogen. Die hier abgedruckten Texte »Nach... mittags«, »Das Leben wurde eine Sichel«, »Der Berg« und »Traum« sind dem ersten, die Gedichte »Herz im Aquarium«, »Mein Alter«, »Stilleben«, »Verändert« und »Grünes Wasser« sind dem zweiten Buch entnommen. Der Leser wird an diesen Texten unschwer erkennen, dass die Textur der späteren Gedichte von einer grösseren Ökonomie der Worte und einem ausgeprägteren Hang zur Einfachheit - dem Geheimnis der Meisterschaft - als die früheren Gedichte gekennzeichnet ist.


Nach... Mittags

Nach... mittags
wenn die Späne der Geräusche
einsam zurückbleiben
im Wald
der täglich loht,
schwanke ich über Wiegen
deren Kanten
ich nicht kenne.
Weit fort von den Fundamenten
an denen ein Scheiterhaufen
aufgeschichtet war,
wurde das Feuer
mit Eis durchschüttelt
damit nicht alles verbrenne;
doch stark
innen stark
loderte es auf...
niemand verstand es...
Um Mitternacht
wenn mein Hirn
Wildhirn röstet
streicht jemand mit den Fingern
sanft
über den Mond...
Dann
schwinde ich,
kauere mich
in meine Rippen
und beginne
den Tod der Wunden zu meisseln.


Das Leben wurde eine Sichel

Das rindige Blau des Raums
zittert
auf verschorften Zweigen
in Gedanken
an Blätter des April...
Das Schlittern des Schnees
sternverwandelt
auf kummervoller Lippe
des Baums
mit seinem Tau-Hals.
Das Leben
wurde eine Sichel
in deinem Atem...
Ich habe das Mass der Worte gefunden
das gesagt wird
um das Herz
zu mähen.


Der Berg

... ist der Berg
traumhafte Realität,
erinnert mich
an das Verschwinden des Pferdes,
den Tod des verrückten Mädchens...
In meinem Herzen
wurde ein Vogel ermordet;
ich weinte und lachte,
die Träne segelte als Drachen
bis zu den Sternen...
Sooft ich laubig pfeife
schiesst ein Nussbach
aus meinen Schultern;
das Herz
mit sirenenhaften Empfindungen
schwankt hin und her...
In einer Rose,
novembergeboren,
bebt Tag für Tag
das geschenkte Leben des Vogels.


Traum

Der Traum traf vor mir ein
verknüpfte
die Knochen des Bettes
und lachte
höhnisch
über meine Träne...
Es wurde Nacht
auch überm Wald,
die Tiere begannen
einander zu küssen...
Das Herz wurde ausgeschüttelt
über erkalteten Blättern,
in der Höhle
brüteten Kanarienvögel,
erkrankte Gewächse des Dunkels...
Ich bleibe,
nur ich;
in wächsernen Türmen
Kinder
sie schnitzen Schlaf in Bäume...
Schon lange
ergiesst sich die Wolke
und kleidet mich nicht;
der Traum ist das Leben...


Herz im Aquarium

Ich habe keinen Wald
zum freien Lauf
für die Bestie
der Beschwichtigung ...

Das Herz
steckt im Aquarium,
zwischen greisen Blättern
Wasser ...

Ein Wind ...

Ich spüre
den Flug der Dinge
auf der Flucht.


Mein Alter

Das Alter der Einsamkeit
Jahr um Jahr ...

Das Haus
aus
Wurzeln
und Strahlen ...

Ich rufe
die einsamkeit
nie
beim Namen ...

Ich rieche
den verflogenen Duft
der Abwesenheit.


Stilleben

Der Brunnen im Hof
Blut darin ...

Ich und der Regen
sind allein,
verriegelt
im Selbst ...
wir gehen ...

Blumen
haben keine Feiertage,
der Regenbogen
versteckt
in Schachteln ...

Das Stilleben:
Kinder
bauchrissig
und die Gesichter des Monds
auf der Erde.


Verändert

Gerade
kommt die Zeit
um uns zu sehen
in den Schatten des
Freiwerdens
gehüllt ...

Bin ein Wesen ...
mag Dinge
die ich nicht hab ...

Nichts
ist
näher,
ferner
als die Erde ...

Ich gab
die Früchte
Würmern,
die Lilien
den Larven ...

Vielleicht
hat sich
mein Herz verformt ...
(und ich weiss es nicht)


Grünes Wasser

Wenn ich wachse
werde ich
klein sein ...

Grünes Wasser:
das zarteste Gras
auf der Welt,
eine Wiese
gehender
Fische ...

Am Himmel
gehört mir
nichts,
nichts auf der Erde;
im Kopf fühle ich
das Geräusch von Lämmern
auf Stein,
Farben
geklebt
in Augenfrüchte.


Lexoni edhe kete:

http://www.shkoder.net/en/ldushi.htm