Të dashurosh si Remark

Vijnë në shqip letrat e dashurisë të Erich Maria Remarque

Remark ishte një burrë i pafuqishëm, si të gjithë burrat kur bien në dashuri. Ai qante nën zë, ëndërronte pafund dhe përgjërohej si fëmi para këmbëve të Marlene Dietrich, një prej yjeve të kinemasë. Një dashuri që i ngjan aq shumë një përralle romantike, ndodhet e dokumentuar në letrat që shkrimtari i ka ruajtur me kujdes. Një letërkëmbim, i cili ka qenë në librat më të shitur pas vdekjes së shkrimtarit. Ka vetëm pak kohë që ky letërkëmbim mund të lexohet edhe në shqip. Mbi 100 letra dashurie, ku shprehet qartë fuqia që kjo ndjenjë kishte tek ikona e letërsisë. Orë të tëra pa gjumë dhe trishtimi i Marlenës, gruas që robëroi shkrimtarin.


Takimi


Marlena ishte ulur e pa hante drekë së bashku me Shternbergun në restorantin "Lido", kur te tavolina u afrua një burrë i panjohur.

-Zoti Fon Shternberg? Zonjë e nderuar? Në përgjithësi nënës sime nuk i pëlqente kur i drejtoheshin dhe i flisnin njerëz të panjohur, por atë e mahniti zëri i thellë e shumë shprehës i këtij burri. Ajo vlerësoi gjithashtu tiparet e holla të fytyrës së tij, buzët seksuale dhe sytë që i kishte si të një zogu grabitqar, shikimi i të cilëve u zbut kur u përkul për ta përshëndetur.

-Më lejoni të paraqitem, Erik Maria Remark.

Nëna ime zgjati dorën, të cilën ai ia puthi me nderim. Fon Shternbergu i bëri një gjest me dorë kamerierit që të sillte edhe një karrige tjetër dhe i tha: "Dëshironi të uleni me ne?"

-Me kënaqësi, po nuk pati kundërshtim zonja e nderuar?

E mrekulluar nga sjellja e tij fisnike, nëna ime buzëqeshi dhe e ftoi të ulej, duke miratuar me kohë.

-Dukeni shumë i ri, po të mendosh që keni shkruar një nga librat më të famshëm të kohës, tha ajo duke mos ia shqitur sytë.

-Ka të ngjarë që atë libër e kam shkruar vetëm e vetëm që në një çast të bukur të dëgjoj se si i shqiptoni ju këto fjalë me zërin tuaj magjik.

Ai nxori çakmakun, e ndezi dhe ia zgjati që ajo të ndizte cigaren. Ajo e mbuloi flakën e çakmakut me dorën e tij të nxirë nga dielli, me duart e saj të bardha, thithi cigaren dhe me majën e gjuhës largoi një grimcë duhani që i kishte mbetur në buzën e poshtme... Fon Shternbergu, që ishte një regjisor gjenial, kuptoi menjëherë që aty lindi një dashuri me shikim të parë. Kështu e përshkruan takimin e parë të shkrimtarit me yllin e kinemasë e bija e saj, Maria Riva, në librin e mençur dhe të frikshëm "Nëna ime Marlen", një takim që do të kthehej në një nga dashuritë më të mëdha të shkrimtarit, në vuajtjen e jetës së tij.



Jeta mes tyre


Marrëdhëniet e tyre, që në pamje të parë dukeshin kaq të natyrshme, në të vërtetë dolën jo aq të lehta e me mjaft probleme. Dhe ato u mbyllën me atë dramë që u pasqyrua në letërkëmbimin e tyre, në letrat e mrekullueshme gjithë ndjenjë e trishtim. Për shumë kritikë kjo është një nga historitë më të mëdha të dashurisë së shekullit XX, një iluzion i madh plot gënjeshtra, por e ndriçuar nga brenda prej zjarreve bengale të figurave të Remarkut, i cili nuk ka qenë shkrimtar më i madh se në këto letra intime drejtuar të dashurës së tij të ftohtë. Ashtu si e bija e Marlenws shkruan: "Remarku të kujtonte aktorin e një drame heroike, që qëndron gjithmonë prapa perdeve dhe pret që më në fund t\‘i japin mundësinë të thotë fjalët e duhura". Për shumë kritikë, Remarku ka vuajtur nga një kompleks i fuqishëm inferioriteti. Suksesin që korri fare papritur, e quante të pamerituar. Për shkak të nënvlerësimit të vetes e të depresionit që Remark mundohej t\‘i shuante me ujëvara alkooli, për Ditrihun, që ishte një grua pragmatiste dhe e vendosur, ai ishte një partner i vështirë. Në çastet e çlirimit të brendshëm ai arrinte ta "zbriste në tokë" të dashurën e tij, duke lozur rolin e fëmijës. Kur Remarkut i krijohej ndjesia se Marlena po largohej nga jeta e tij, ose që ai vetë po bëhej një nga adhuruesit e saj të parëndësishëm, ai shndërrohej në një fëmi.

Por se çfarë mendonte kjo grua për shkrimtarin, për fat të keq nuk mund të dihet mirë, pasi letrat e saj janë asgjësuar nga gruaja e tij, Polet Godar.

Marlen Dietrich e zbukuronte veten me Remarkun. Atë e mahniste jo vetëm fakti që ai kishte namin e njohësit të verërave të zgjedhura, por edhe nuhatja e tij politike, dhe ajo i përsëriste lart e poshtë arsyetimet e tij, sikur të ishin të sajat. Kur Marlena u kthye në Hollivud, Remarku ishte i detyruar ta shoqëronte në pritje zyrtare dhe në premierat e filmave, ndërkohë që ajo kujdesej vazhdimisht që ai të kishte një pamje sa më fotozhenike e jo të dukej "i fryrë, apo shumë i nxirë nga dielli". Marlena shihte me kujdes gazetat, për të kontrolluar nëse dukej mjaft tërheqëse pranë tij. Por kritikët e shkrimtarit i shihnin këto fotografi si dëmtuese për reputacionin e tij prej shkrimtari, ndoshta më shumë dëmtuese se një artikull i shkruar keq për librat e tij. Shoqërimi me yjet e kinemasë e izolonte edhe më shumë prej letrarëve të tjerë, ndërsa jeta tepër luksoze e bënte të dyshimtë në kuptimin politik në sytë e shumë emigrantëve që bënin një jetë të varfër.

Remark pranoi gjithçka nga kjo grua, e cila kishte nerva të forta dhe që u servirte burrave një tavolinë të shtruar mirë. Ashtu si Remark shkruan: "Ajo preferonte t\‘i ushqente burrat tej mase para se të flinte me ta, pra parapëlqente poezinë e kuzhinës para prozës së dhomës së gjumit".

Por me gjithë tentativat e tij për të qenë gjithnjë me të, lidhjet e tij me Marlenwn do të merrnin fund më 1940-ën. Ajo mbeti për shumë vite dashnorja e tij në fantazi. Më 9 dhjetor 1938, Remarku filloi punën për të shkruar romanin e madh me temë nga emigracioni, "Harku i Triumfit", që duhet ta shëronte atë nga trauma për të qenë i shquar vetëm me anë të një libri.



Letrat e dashurisë së Remarkut


E dashur dhe e shtrenjtë! Ishte një mrekulli që erdhe sot në aeroport e që pastaj më lave kokën. Më fal që më pas t\‘u luta të flije pak me mua, por këto janë të gjitha marifetet e Alfredit. Por ke të drejtë, ai ka kohë që fle vetëm e s\‘ke ç\‘i bën. Për më tepër, një djalë i asaj moshe, e ç\‘të kërkosh prej tij, di ai se ç\‘është sëmundja e gjakut. Por që unë preferova sot në mbrëmje të rrija vetëm me ty, se sa të organizoja diçka për një grup të madh njerëzish, jam i sigurt që nuk do shumë mënd për ta kuptuar. Dhe ja se ç\‘të propozojmë: unë e Alfredi do të shkruajmë një letër e atëherë ti do të jesh këtu me ne e njëkohësisht do të kesh mundësi të takohesh me miqtë e ty.

E meqë ra fjala, po të them diçka për letrat tona.

Ato nuk janë thjesht letra dashurie, ato janë letra dashurie për ty. Sepse nuk është që neve na lindi një ide dhe u ulëm e shkruam për ato që na erdhën ndërmend, sepse teta Lena, ti e di që kjo nuk është edhe aq e lehtë, se për këtë duhet të rrish me ditë e të jetosh tamam. Sepse nuk jemi nga ata që i kalojmë këto gjëra shpejt e shpejt, sikur nuk ka ndodhur asgjë. Madje as Alfredi nuk mundet. Ti je e vetmja që mund të na frymëzosh!



Marlena


I dashuri im!

Është një e diel e trishtueshme, dielli në Central Park shkëlqen si një karrocë e lyer me vernik, radioja transmeton këngë italiane, ndërsa në shtëpi nuk kam as ngushëllimin e të mërziturve. Unë mendoj shumë për ty. Takohem shpesh me Torbegët dhe gatuaj në shtëpinë e tyre, por në përgjithësi nuk kam asnjë punë dhe u bënë disa ditë që nuk e kam parë "bebin". Kur Maria shkoi në Kanada mbeta dy javë krejt vetëm, e sigurt që këtu është një boshllëk i tmerrshëm.


Të përqafoj mijëra herë

Puma jote